اهل بیت علیهم السلام در نهج البلاغه

اهل بیت علیهم السلام در نهج البلاغه
اهل بیت و امامت
«نهج البلاغه » دفتر سترگی است که گنج های معرفتی و درس های بسیاری را در بردارد که با مطالب اساسی اعتقادات و بسیاری از شاخه های آن آغاز می شود و تا[بیان]بسیاری از قضایای دینی و ریشه دانش ها، حقایق تاریخ، آداب نیکو و مکارم اخلاق و [نیز] اصول و مطالب اولیه سیاست، فنون و احکام جنگ، شیوه های اداری و سازماندهی، قانون و قواعد آموزش و پرورش و دیگر گونه های دانش و معارف ادامه می یابد.
افزون بر این، نهج البلاغه فرهنگ نامه ای است بی مانند که متونش با یک دیگر همگون و همخوان اندو این مساله نشان از جریانات علمی، دانش های دینی و دنیایی این کتاب بزرگ دارد. مهم تر آن که چهره حقیقی، جایگاه و منزلت اهل بیت علیهم السلام را آن گونه که خدا و رسول خواسته است، می نمایاند و با بیش از ده ها عبارت، با صراحت و دلالتی روشن، موقعیت تاریخی امت و نقش آنان را در آینده نشان می دهد.
در نهج البلاغه از این عبارات که همه آنها در مورد اهل بیت است زیاد به چشم می خورد، اما یکی از این موضوعات از آن رو که اهمیت شایانی دارد، به گونه ای بارز، مورد تاکید و استواری است و در چارچوبی استدلالی و با پشتوانه برهان می باشد؛ این موضوع، امامت و حق اهل بیت در این باره است .
نصوص امامت در نهج البلاغه
اهمیت تشریعی - عقیدتی امامت، تنها علت و انگیزه بیان این همه روایت در سخنان و خطبه های امام علی علیه السلام نیست، بلکه واقعیت تاریخی که از دو سو - یعنی مفهوم عقیدتی و مصداق واقعی امامت - این موضوع را در برگرفته، نقش بسیاری در تلاش برای کشف این امر و روشن کردن اهمیت و مشخص نمودن مصادیق امامت داشته است؛ به گونه ای که تمامی ابزار و روش های استوار کردن مطلب و دقت نظر و تاکید و تمرکز به کار گرفته شده و با شرح و توضیح مفصل، از عاقبت غفلت و پیمودن راهی دیگر، بیم و هشدار بسیار داده شده است.
نخست آن که امیرمؤمنان در ایام خلافتش، مقابل گروهی از امت می ایستاد[و مسایل را به طور شفاف توضیح می داد ]امتی که در بسیاری از امور مهم، دچار سر درگمی شده و مفاهیم برای آنها مغشوش و درهم و برهم شده بود، تا آن اندازه که دچار وحشت و سرگردانی شده بودند. به رغم آن که زمان چندان[از حیات پیغمبر] نگذشته بود و بسیاری از افراد، پیامبرصلی الله علیه وآله را دیده و سخنان زیادی از او شنیده بودند - که آنان را از سرگشتگی و سرگردانی در کار خود می رهاند - اما آن روزها، بلکه آن سال ها این ویژگی را داشت که بسیار مه آلود بود و صورت شفاف مسایل را می پوشاند.
امام در برابر اینان که زیر پرچم او می جنگیدند، می ایستاد[و ناگزیر به ادای توضیحات بود ]زیرا بسیاری از نیازها و شرایط بودن زیر پرچم امام - که شایسته بود بدانند - از فهمشان پوشیده مانده بود، آن چنان که گاه برخی در این امر دچار تردید می شدند، یا با اولویتی دیگر آن را برابر می شمردند.
امام علیه السلام با تاسف و افسوس فراوان در مقابل آنها می ایستاد و برایشان خطبه می خواند و از خود و اهل بیتش سخن می گفت، تا آنچه را از خاطرشان فراموش شده بود، به یادشان بیاورد. آنجا که می فرمود:
«پس، کجا می روید و کی باز می گردید؟! و حال آن که علامت ها برپا و دلیل ها هویدا و نشانه ها پا برجاست. گمراهی تا کجا؟! سرگشتگی تا کی و چرا؟ در حالی که خاندان پیامبرتان میان شمایند که زمامداران حق و یقین و پیشوایان دین هستند و با گفتار راست قرین اند. پس هم چون قرآن، حرمت آنان را به خوبی در دل نگه دارید و چون شتران تشنه که به آبشخور می روند، روی به آنان آرید!.» (1)
اینها واژه هایی شگفت آور و سخنانی رسا هستند که معانی آن بی عیب و نقص بوده و از غفلت عموم مردم از مبادی اصیل رسالت اسلام، پرده برمی دارد.
بیان امام پر از واژه های تعجب آمیز و ناپسند شمردن [وضع مردمان ]است؛ زیرا چگونه می شد مسلمانان از مبادی ای روی برگردانند که می بایست نزدشان راسخ و استوار باشد؟! چون شریعت بر آنها بسیار تاکید کرده است. مبادی ای که این متون بسیار از آن پرده بر می دارد، عبارتند از:
1. اهل بیت و در راس آنان امیرالمومنین علی علیه السلام از موقعیت صدارت و پیشگاهی شرعی در امور دین و دنیا برخوردار بودند. آنان «زمامداران حق... و پیشوایان دین اند... و زبان و گفتارشان راست است.»
2. پیروی از آنان و پذیرش راهنمایی شان، امری لازم بر امت است، بلکه با آنچه رسالت اسلامی بیان می کند، در نهایت روشنی است:
«پس هم چون قرآن، حرمت آنان را در دل نگه دارید و چون شتران تشنه که به آبشخور می روند، به آنان روی آرید!»
3. برای درستی دو اصل اولیه ای که بر شمردیم. دلایلی گویا و زنده در ذهن کسانی بود که هم چنان به زمان رسول الله صلی الله علیه وآله نزدیک بودند:
«علامت ها برپا... دلیل ها روشن...و نشانه ها پا برجاست.»
4. غفلت و فراموشی این اصول اولیه و دلایل آن توسط مسلمانان، امری توجیه نشدنی و بهانه ناپذیر است:
«پس، کجا می روید و کی باز می گردید؟! گمراهی تا کجا!».
جنبه های مهمی را[ که بر شمردیم] در سخنان والایی که نقل خواهد شد، مورد تاکید قرار می گیرد و به بیانات علوی، رنگ خطابات و بیانیه های عقیدتی می دهد که در عهد خلفای پیشین، مخفی مانده بود. آن اندازه که برخی از دانایانشان، خصال و ویژگی هایی را که نداشتند، بذل و بخشش می کردند و به جایگاه و موقعیتی که شایسته ی آن نبودند گردن می کشیدند. سخنی که در پی می آید، از این امر پرده برمی دارد:
«کجایند کسانی که پنداشتند آنان - نه ما - دانایان علم قرآنند؟ به دروغ و ستمی که بر ما می رانند! خدا ما را بالا برد و آنان را بیرون کرد. آنان راه هدایت را با راهنمایی ما می پویند و روشنی دل های کور را از ما می جویند.» (2)
تعجب و استنکار رسا[یی که در فرمایش امام هست] پرسش های بسیاری را در رویارویی بر می انگیزاند که دشوار است؛ پرسش هایی که بسیاری از ذهن ها را می گشاید و در پیدا کردن جواب، ذهن حیران می شود، اما جوابی نمی یابد و آن چه که نمایانگر این پرسش ها است، عنوان «تحدی » و هماوردطلبی است و هنگام آن رسیده که امام خطبه اش را بخواند؛ خطبه ای که راه هر گونه پاسخگویی را می بندد؛ زیرا خطایی استوار است که از واژه هایش، دلایلی بر می آید که هنوز در ذهن بسیاری مانده است، گر چه ربع قرن آن را به فراموشی سپرده بودند. پس بنگر چگونه آن مبادی توسط آن «نشانه های پا بر جا» و اشاراتشان [در ذهن] استوار و محکم می گردد:
«به خاندان پیامبرتان بنگرید و بدان سو که می روند، بروید و دنبال آنان را بگیرید که هرگز شما را از راه رستگاری بیرون نخواهند کرد و به هلاکت باز نخواهند آورد. اگر ایستادند، بایستید و اگر برخاستند، برخیزید. بر آنان پیشی مگیرید که گمراه می شوید و از آنان پس نمانید که تباه می گردید.» (3)
این فرمایش، دو حدیث شریف را که در زمان پیامبر از زبان مبارک ایشان چندین بار بر ذهن ها خوانده شد، به یاد می آورد:
«اهل بیت من مانند کشتی نوح اند. آن که سوار شد [نجات یافت] و آن که از این کار سرباز زد، غرق شد.» (4)
و هم چنین «اهل بیت، ستارگان امان بخش زمینیان از غرق شدن هستند و امتم را از اختلات نجات می دهند.» (5)
بلکه فرمایش امام، حدیثی از پیامبر را که میان مسلمانان شایع بود و شهرت داشت، خاطر نشان می کند. این حدیث که همگان را تکان داد، در خطبه ای است که مشهورترین خطبه پیامبر و دارای بیشترین شاهد حاضر است؛ خطبه «حجة الوداع » که وصیتی رسا است و دستوری خاص برای آن از خدا رسید و نخستین ماده قانونی در قانون اساسی دولت پس از پیامبر بود:
«من میان شما چیزی باقی می گذارم که اگر بدان چنگ زنید، پس از من هرگز گمراه نمی شوید: کتاب خدا و عترتم (اهل بیتم). بنگرید چگونه در نبود من با آنها بر خورد می کنید.» (6)
امام علی علیه السلام بارها این اصول را با ذکر مضامین شریف حدیث نبوی و با به کارگیری واژه های ایشان به یاد مردم می آورد، چنان که در این حدیث هست:
«گواهی می دهیم که خدایی جز او نیست و محمدصلی الله علیه وآله بنده فرستاده اوست. وی را فرستاد تا فرمان او را به صورت آشکار برساند و نام وی را بر زبان براند. او وظیفه پیامبری را با حفظ امانت الهی، به جا آورد و با رستگاری جهان را پشت سر گذارد، و نشانه حق را میان ما بر جای نهاد. کسی که از آن پیش افتد، از دین بیرون است و آن که پس ماند، تباه و سرنگون است و آن که همراهش باشد، به رستگاری رسیده است. بدانید مثل آل محمد به ستارگان آسمان ماند. اگر ستاره ای فرو افتد، ستاره دیگری بر آید.» (7)
و بار دیگر خطابی همانند را بیان می کند و در آغاز آن ناخشنودی و شگفتی خود را ذکر می نماید:
«گمراهی تان تا کجا؟! از گرداگرد اهل بیت پیامبرتان به کجا می روید؟! ما همانند پیشینیانی هستیم که سوار برکشتی نوح شدند. هر که بر کشتی نشست، نجات یافت. هر که به اهل بیت بگراید، نجات می یابد. وای بر آن که از آنان سر برتابد! من برای شما هم چون غار برای اصحاب کهفم [که بدان پناه آوردند]. من برای شما باب و در حطه [توبه و بازگشت] هستم. هر که از آن درآمد، نجات یافت و هر که سرباز زد، هلاک شد. من حجت در حجة الوداعم [که پیامبر در آن جا فرمود]: «میان نسل اندر نسلتان، کتاب خدا و عترتم (اهل بیتم) را به جا گذاشتم. اگر به آنها چنگ زنید، هرگز پس از من گمراه نمی شوید.» (8)
ادامه دارد
پی نوشت ها:
1) نهج البلاغه، خطبه 87، عترت پیامبر.
2) همان خطبه، 144، فضل اهل بیت.
3) همان، خطبه 98، اصحاب رسول الله.
4) مستدرک، ج 2، ص 343، ج 3، ص 151؛ عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 22؛ المعارف ابن قتیبه، ص 146؛ تفسیرابن کثیر، ج 4، ص 123؛ تفسیر آلوسی ج 25، ص 32؛ الصواعق المحرقه، باب 11، فصل نخست، آیه هفتم.
5) مستدرک، ج 4، ص 149؛ فضایل الصحابه، احمد بن حبنل، ج 2، ص 671 و 1145 ؛ الخصائص الکبری، ج 2، ص 466؛ الجامع الصغیر، ج 2، ص 68 و 9313.
6) صحیح مسلم، کتاب المناقب، ح 3786 و 3788؛ سنن ترمذی، ج 3، ص 148؛ مسند احمد، ج 3، ص 14 و 17 و ج، 5، ص 182 و 189؛ مصبابیح السنه، ج 4، ص 185 و 190.
7) نهج البلاغه، خطبه 98، اصحاب رسول الله.
8) تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 211 - 212.
منبع:صائب عبدالحمید؛ شمیم یاس ؛ بهمن و اسفند 1380، پیش شماره 8، ص 24.

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

آفرينش اهل بيت (ع) در نهج البلاغه

يكى از پژوهش گران سنّى، نيكو و دادگرانه سخن گفته، آن جا كه گويد:هر كس يكى از اصحاب پيامبر را بر ديگر اصحاب برترى دهد، منظور او به يقين برترى دادن بر على نيست؛ زيرا على از اهل بيت پيامبر است.پس برترين آفريدگان بعد از حضرت محمّد صلى اللّه عليه و آله خاندان او هستند، و اين، همان واقعيّت و حقيقت است؛ زيرا آنان مانند پيامبر بر تمامى پيامبران الاهى برترى جستند و آنان مهتر آفريدگان در آفرينش، اخلاق و كمالات هستند.
 نگاهی به مسأله حساس امامت در نهج البلاغه

نگاهی به مسأله حساس امامت در نهج البلاغه

احتمالا بتوان از این سخن دردمندانه این نکته را به دست آورد که اهمیت امامت فقط در مدیریت جامعه نیست بلکه در مقام فهم دین نیز بسیار حائز اهمیت است که البته طبق دلایل بسیار متقن ائمه اهل بیت (علیهم السلام) از علمی خدایی بهره مند هستند کما اینکه این مساله را می توان از این سخن حضرت نیز به دست آورد ان احق الناس بهذا الامر اقواهم علیه و اعلیهم بامر الله فیه سزاوارترین مردم به امر حکمرانی تواناترین آنها در این امر و عالمترین آنها به دستور خداوند در مورد حکمرانی است.
 امامت از ديدگاه نهج البلاغه

امامت از ديدگاه نهج البلاغه

اختلاف مذهبي بين مسلمين سه ريشه اصلي دارد. نخستين اختلاف بر سر جانشيني پيامبر اسلام، مسلمانان را به دو دسته شيعه و سني تقسيم کرد.دومين اختلاف مسلمين در اصول دين و مسائل اعتقادي است که سبب پيدايش مکاتب مختلف کلامي گرديد که مهمترين آن ها اشاعره، معتزله، مرجئه و شيعه است. سومين اختلاف در احکام و فروغ دين است که در نتيجه آن مذاهب مختلف فقهي مانند شافعي، حنبلي، مالکي، حنفي و جعفري پديدار شد.
 رهبرى صالح از ديدگاه نهج البلاغه

رهبرى صالح از ديدگاه نهج البلاغه

از موضوعات اساسى و مباحث حياتى نهج البلاغه - كه جملگى از مسائل اساسى جامعه انسانى محسوب مى گردد - مساله امامت و رهبرى است . على (ع) در سخنان و رهنمودهاى ارزنده خويش در نهج البلاغه به بيان ابعاد مختلف اين مساله پرداخته اند:اولا: ضرورت آن را در اجتماع بشرى مطرح فرموده اند؛ثانيا: در ارتباط با همين لزوم و ضرورت رهبرى، به امامت و پيشوايى صالح و حق، و نيز به رهبرى ناشايسته و ناحق پرداخته اند.
 امامت به مفهوم حجت در نهج البلاغه

امامت به مفهوم حجت در نهج البلاغه

اين جمله ها هر چند نامى ولو به طور اشاره از اهل بيت برده نشده است، اما با توجه به جمله هاى مشابهى که در نهج البلاغه درباره اهل بيت آمده است، يقين پيدا مى شود که مقصود، ائمه اهل بيت مى باشند. از مجموع آنچه در اين گفتار از نهج البلاغه نقل کرديم معلوم شد که در نهج البلاغه علاوه بر مساله خلافت و زعامت امور مسلمين در مسائل سياسى، مساله امامت به مفهوم خاصى که شيعه تحت عنوان " حجت " قائل است عنوان شده و به نحو بليغ و رسائى بيان شده است.

پر بازدیدترین ها

 امامت از ديدگاه نهج البلاغه

امامت از ديدگاه نهج البلاغه

اختلاف مذهبي بين مسلمين سه ريشه اصلي دارد. نخستين اختلاف بر سر جانشيني پيامبر اسلام، مسلمانان را به دو دسته شيعه و سني تقسيم کرد.دومين اختلاف مسلمين در اصول دين و مسائل اعتقادي است که سبب پيدايش مکاتب مختلف کلامي گرديد که مهمترين آن ها اشاعره، معتزله، مرجئه و شيعه است. سومين اختلاف در احکام و فروغ دين است که در نتيجه آن مذاهب مختلف فقهي مانند شافعي، حنبلي، مالکي، حنفي و جعفري پديدار شد.
 امام شناسی در نهج البلاغه

امام شناسی در نهج البلاغه

از آن جمله امیرمؤمنان در خطبه ای می فرماید: «بدانیدآن کس ازما (حضرت مهدی علیه السلام ) که فتنه های آینده را دریابد، با چراغی روشنگر درآن گام می نهد و بر همان سیره و روش پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام رفتار می کند تا گره ها را بگشاید. بردگان و ملت های اسیر را آزاد می سازد، جمعیت های گمراه و ستمگر را می پراکند و حق جویان پراکنده را متحد می سازد.
 امامت به مفهوم حجت در نهج البلاغه

امامت به مفهوم حجت در نهج البلاغه

اين جمله ها هر چند نامى ولو به طور اشاره از اهل بيت برده نشده است، اما با توجه به جمله هاى مشابهى که در نهج البلاغه درباره اهل بيت آمده است، يقين پيدا مى شود که مقصود، ائمه اهل بيت مى باشند. از مجموع آنچه در اين گفتار از نهج البلاغه نقل کرديم معلوم شد که در نهج البلاغه علاوه بر مساله خلافت و زعامت امور مسلمين در مسائل سياسى، مساله امامت به مفهوم خاصى که شيعه تحت عنوان " حجت " قائل است عنوان شده و به نحو بليغ و رسائى بيان شده است.
 رهبرى صالح از ديدگاه نهج البلاغه

رهبرى صالح از ديدگاه نهج البلاغه

از موضوعات اساسى و مباحث حياتى نهج البلاغه - كه جملگى از مسائل اساسى جامعه انسانى محسوب مى گردد - مساله امامت و رهبرى است . على (ع) در سخنان و رهنمودهاى ارزنده خويش در نهج البلاغه به بيان ابعاد مختلف اين مساله پرداخته اند:اولا: ضرورت آن را در اجتماع بشرى مطرح فرموده اند؛ثانيا: در ارتباط با همين لزوم و ضرورت رهبرى، به امامت و پيشوايى صالح و حق، و نيز به رهبرى ناشايسته و ناحق پرداخته اند.
 نص بر امامت در نهج البلاغه

نص بر امامت در نهج البلاغه

کجایند کسانى که به دروغ و از روى حسد- گمان مى کنند که آنان «راسخان در علمند نه ما» خداوند ما را بالا برده و آنها را پایین، به ما عنایت کرده و آنها را محروم ساخته است، ما را وارد کرده، و آنها را خارج؟! تنها به وسیله ما هدایت حاصل مى شود، و کورى و نادانى برطرف مى گردد، امامان از قریش اند امّا نه همه قریش بلکه خصوص یک تیره، از بنى هاشم، جامه امامت جز بر تن آنان شایسته نیست و کسى غیر از آنان چنین شایستگى را ندارد
Powered by TayaCMS