طمع در آیات و روایات اسلامی

طمع در آیات و روایات اسلامی

آیات

كافی

بَابُ الطَّمَعِ

1 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا أَقْبَحَ بِالْمُؤْمِنِ أَنْ تَكُونَ لَهُ رَغْبَةٌ تُذِلُّه [1]

حضرت صادق علیه السّلام فرمود: چه زشت است براى مؤمن كه میل و رغبتى در او باشد كه او را خوار كند.

شرح

- مجلسى (ره) گوید: مقصود رغبت بمردم است بخواهش كردن از ایشان، و این است آن رغبتى كه باعث خوارى و ذلت است و اما رغبت بجانب پروردگار متعال پس آن عین عزت است.

2 عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ بَلَغَ بِهِ أَبَا جَعْفَرٍ ع قَالَ بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ لَهُ طَمَعٌ یَقُودُهُ وَ بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ لَهُ رَغْبَةٌ تُذِلُّه [2]

از حضرت باقر علیه السّلام روایت كنند كه فرمود: چه بد بندهایست آن بنده كه در او طمعى باشد كه او را بكشاند، و چه بد بندهایست آن بنده كه در او میل و رغبتى باشد كه او را خوار كند.

شرح

- مجلسى (ره) گوید: شاید مقصود از طمع همان میل دل است كه آنچه در دست مردم است دوست دارد و آرزو كند، و مقصود از میل و رغبت اظهار آن است بخواهش كردن و خواستن از مخلوق خدا و كشاندن با اول مناسب است چنانچه خوار كردن با دومى مناسبت دارد.

3 عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنِ الزُّهْرِیِّ قَالَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع رَأَیْتُ الْخَیْرَ كُلَّهُ قَدِ اجْتَمَعَ فِی قَطْعِ الطَّمَعِ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاس [3]

زهرى گوید: على بن الحسین علیهما السّلام فرمود: من تمامى خیر و سعادت را دیدم گرد آمده در اینكه باید طمع از هر چه در دست مردم است برید.

شرح

- مجلسى (ره) گوید: زیرا طمع: خوارى، پستى، حسد، كینه، دشمنى، غیبت، بدگوئى ستم، مداهنه، نفاق، ریاء، صبر بر باطل مردم، بىتوكلى بخدا و مفاسد بیشمار دیگر ببار آورد، و علاج همه آنها بقطع طمع است.

4 مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ بْنِ رُشَیْدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ سَلَّامٍ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ مَا الَّذِی یُثْبِتُ الْإِیمَانَ فِی الْعَبْدِ قَالَ الْوَرَعُ وَ الَّذِی یُخْرِجُهُ مِنْهُ قَالَ الطَّمَع [4]

سعدان گوید: بامام صادق علیه السّلام عرض كردم: چیست آن كه ایمان را در بنده پایدار كند؟فرمود: ورع و پارسائى (و پرسیدم) آنچه كه او را از ایمان بیرون بود چیست؟ فرمود: طمع است.

5- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنِ الزُّهْرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ص قَالَ رَأَیْتُ الْخَیْرَ كُلَّهُ قَدِ اجْتَمَعَ فِی قَطْعِ الطَّمَعِ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ مَنْ لَمْ یَرْجُ النَّاسَ فِی شَیْءٍ وَ رَدَّ أَمْرَهُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی جَمِیعِ أُمُورِهِ اسْتَجَابَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ فِی كُلِّ شَیْءٍ [5]

على بن الحسین صلوات اللَّه علیهما فرمود: تمام خیر و نیكى را دیدم كه در بریدن طمع از دست مردم است، و هر كه هیچ امیدى بمردم نداشته باشد و امرش را در هر كارى بخداى عز و جل واگذارد، خداى عز و جل در هر چیزى او را اجابت كند.

6- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْیَنَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ طَلَبُ الْحَوَائِجِ إِلَى النَّاسِ اسْتِلَابٌ لِلْعِزِّ وَ مَذْهَبَةٌ لِلْحَیَاءِ وَ الْیَأْسُ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ عِزٌّ لِلْمُؤْمِنِ

فِی دِینِهِ وَ الطَّمَعُ هُوَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ [6]

امام صادق علیه السّلام میفرمود: حاجت خواستن از مردم موجب سلب عزت و رفتن حیا گردد، و نومیدى از آنچه دست مردمست، موجب عزت مؤمن است در دینش، و طمع فقریست حاضر و آماده.

7- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع جُعِلْتُ فِدَاكَ اكْتُبْ لِی إِلَى إِسْمَاعِیلَ بْنِ دَاوُدَ الْكَاتِبِ لَعَلِّی أُصِیبُ مِنْهُ قَالَ أَنَا أَضَنُّ بِكَ أَنْ تَطْلُبَ مِثْلَ هَذَا وَ شِبْهَهُ وَ لَكِنْ عَوِّلْ عَلَى مَالِی [7]

احمد بن محمد بن ابى نصر گوید: بامام رضا علیه السّلام عرضكردم: قربانت گردم برایم باسماعیل ابن داود كاتب توصیهئى بنویس، شاید از او بهرهئى ببرم، فرمود: مرا دریغ آید كه مانند توئى چنین چیزى طلب كند، تو بر مال من تكیه كن (هر چه خواهى از من بگیر).

8- عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ نَجْمِ بْنِ حُطَیْمٍ الْغَنَوِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ الْیَأْسُ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ عِزُّ الْمُؤْمِنِ فِی دِینِهِ أَ وَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ حَاتِمٍ-

إِذَا مَا عَزَمْتَ الْیَأْسَ أَلْفَیْتَهُ الْغِنَى إِذَا عَرَّفْتَهُ النَّفْسَ وَ الطَّمَعُ الْفَقْرُ [8]

امام باقر علیه السّلام فرمود: نومیدى و چشم نداشتن بدست مردم عزت دینى مؤمن است، مگر گفتار حاتم را نشنیدهئى كه گوید: چون بنومیدى تصمیمگیرى و دلت بآن شناسان گردد، آن را بىنیازى یابى و طمع را فقر دانى .

9- مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دَاهِرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ یَحْیَى عَنْ قُثَمَ أَبِی قَتَادَةَ الْحَرَّانِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَامَ رَجُلٌ یُقَالُ لَهُ هَمَّامٌ وَ كَانَ عَابِداً نَاسِكاً مُجْتَهِداً إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هُوَ یَخْطُبُ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صِفْ لَنَا صِفَةَ الْمُؤْمِنِ كَأَنَّنَا نَنْظُرُ إِلَیْهِ فَقَالَ یَا هَمَّامُ الْمُؤْمِنُ هُو ....[إلی أن قال] و لا ینکی الطمع قلبه [9]

امام صادق علیه السّلام فرمود: مردیكه نامش همام و خداپرست و عابد و ریاضتكش بود، در برابر امیر المؤمنین علیه السّلام كه سخنرانى میفرمود برخاست و گفت: یا امیر المؤمنین! اوصاف مؤمن را براى ما آن طور بیان كن كه گویا در برابر چشم ماست و باو مینگریم، فرمود: اى همام مؤمن [چنین و چنان است تا اینکه فرمود] : و طمع قلب مومن را نخراشد.

بحارالأنوار

باب الطمع و التذلل لأهل الدنیا طلبا لما فی أیدیهم

1- لی، [الأمالی للصدوق] عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص أَفْقَرُ النَّاسِ الطَّمِعُ [10]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : فقیرترین مردم، شخص طمعكار است.

2- ل، [الخصال] عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ بْنِ رُشَیْدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ سَلَّامٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ مَا الَّذِی یُثْبِتُ الْإِیمَانَ فِی الْعَبْدِ قَالَ الَّذِی یُثْبِتُهُ فِیهِ الْوَرَعُ وَ الَّذِی یُخْرِجُهُ مِنْهُ الطَّمَعُ [11]

امام صادق علیه السلام ـ در پاسخ به سؤال از عواملى كه ایمان را در انسان استوار مى سازد ـ فرمود : آنچه ایمان را در آدمى استوار مى كند، وَرَع است و آنچه ایمان را از دل او بیرون مى راند طمع است.

3- ل، [الخصال] عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْأَصْبَهَانِیِّ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنْ أَرَدْتَ أَنْ تَقَرَّ عَیْنُكَ وَ تَنَالَ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَاقْطَعِ الطَّمَعَ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ عُدَّ نَفْسَكَ فِی الْمَوْتَى وَ لَا تُحَدِّثَنَّ نَفْسَكَ أَنَّكَ فَوْقَ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ وَ اخْزُنْ لِسَانَكَ كَمَا تَخْزُنُ مَالَكَ [12]

امام صادق علیه السلام : اگر خواهى كه به آرزویت برسى و به خیر دنیا و آخرت دست یابى، چشم طمع از مال مردم برگیر و خود را از مردگان بشمار، و خویشتن را از هیچ كس برتر و بالاتر مپندار، و همچنان كه از دارایى خود نگهدارى مى كنى ، زبانت را نیز نگه دار.

4- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی] عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ سَهْلٍ عَنْ مُوسَى بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ جَاءَ أَبُو أَیُّوبَ خَالِدُ بْنُ زَیْدٍ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنِی وَ أَقْلِلْ لَعَلِّی أَنْ أَحْفَظَ قَالَ أُوصِیكَ بِخَمْسٍ بِالْیَأْسِ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ فَإِنَّهُ الْغِنَى وَ إِیَّاكَ وَ الطَّمَعَ فَإِنَّهُ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ وَ صَلِّ صَلَاةَ مُوَدِّعٍ وَ إِیَّاكَ وَ مَا یُعْتَذَرُ مِنْهُ وَ أَحِبَّ لِأَخِیكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ [13]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ آنگاه كه ابو ایّوب خالد بن زید به ایشان عرض كرد: مرا سفارشى كوتاه بفرمایید، تا بلكه آن را حفظ كنم ـ فرمود: تو را به پنج چیز سفارش مى كنم: چشم امید بركندن از آنچه در دست مردم است؛ زیرا كه این [عین] توانگرى است و پرهیز از طمع كه طمع، فقر حاضر است و نمازت را مانند كسى بخوان كه آخرین نماز زندگیش را مى خواند و از كارى كه موجب عذر خواهیت شود دورى كن و براى برادرت همان چیزى را دوست بدار كه براى خودت دوست دارى.

5- فس، [تفسیر القمی] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَیَّارٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَتَى ذَا مَیْسَرَةٍ فَتَخَشَّعَ لَهُ طَلَبَ مَا فِی یَدَیْهِ ذَهَبَ ثُلُثَا دِینِهِ ثُمَّ قَالَ وَ لَا تَعْجَلْ وَ لَیْسَ یَكُونُ الرَّجُلُ یَنَالُ مِنَ الرَّجُلِ الْمُرْفِقِ فَیُجِلَّهُ وَ یُوَقِّرَهُ فَقَدْ یَجِبُ ذَلِكَ لَهُ عَلَیْهِ وَ لَكِنْ تَرَاهُ أَنَّهُ یُرِیدُ بِتَخَشُّعِهِ مَا عِنْدَ اللَّهِ أَوْ یُرِیدُ أَنْ یَخْتِلَهُ عَمَّا فِی یَدَیْهِ [14]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: هر كه نزد توانگرى رود و از سرِ چشمداشت به آنچه او دارد در برابرش كُرنش كند، دو سوم دینش از بین مى رود. سپس فرمود: سراسیمه نشو؛ چنین نیست كه هر كس از شخص ثروتمندى به چیزى برسد و بدین سبب او را احترام و تجلیل كند، لزوما دو سوم دینش از بین مى رود. بلكه ببین كه آیا قصدش از این احترام پاداش الهى است یا مى خواهد او را فریب دهد و آنچه را دارد از دستش در آوَرَد.

6- نهج، [نهج البلاغة] قَالَ ع أَزْرَى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ وَ رَضِیَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ

وَ قَالَ ع وَ الطَّمَعُ رِقٌّ مُؤَبَّدٌ

وَ قَالَ ع أَكْثَرُ مَصَارِعِ الْعُقُولِ تَحْتَ بُرُوقِ الْمَطَامِعِ

وَ قَالَ ع الطَّامِعُ فِی وِثَاقِ الذُّلِّ

وَ قَالَ ع مَنْ أَتَى غَنِیّاً فَتَوَاضَعَ لِغِنَاهُ ذَهَبَ ثُلُثَا دِینِهِ

وَ قَالَ ع إِنَّ الطَّمَعَ مُورِدٌ غَیْرُ مُصْدِرٍ وَ ضَامِنٌ غَیْرُ وَفِیٍّ وَ رُبَّمَا شَرِقَ شَارِبُ الْمَاءِ قَبْلَ رَیِّهِ فَكُلَّمَا عَظُمَ قَدْرُ الشَّیْءِ الْمُتَنَافَسِ فِیهِ عَظُمَتِ الرَّزِیَّةُ لِفَقْدِهِ وَ الْأَمَانِیُّ تُعْمِی أَعْیُنَ الْبَصَائِرِ وَ الْحَظُّ یَأْتِی مَنْ لَا یَأْتِیهِ

وَ قَالَ ع فِی وَصِیَّتِهِ لِلْحَسَنِ ع الْیَأْسُ خَیْرٌ مِنَ الطَّلَبِ إِلَى النَّاسِ مَا أَقْبَحَ الْخُضُوعَ عِنْدَ الْحَاجَةِ وَ الْجَفَاءَ عِنْدَ الْغَنَاءِ [15]

امام على علیه السلام : هركه جامه طمع به تن كند ، خود را خوار گرداند و كسى كه از گرفتارى خود پرده بردارد، به خوارى تن داده است .

و فرمود: طمعكارى ، بندگى همیشگى است .

و فرمود: بیشترین هلاكتگاه هاى خردها ، زیر درخشش طمعهاست .

و فرمود: طمعكار ، در بندِ خوارى است .

و فرمود: هر كه نزد توانگرى رود و به خاطر توانگریش در برابر او كرنش كند، دو سوم دینش از بین برود.

و فرمود: طمع آبشخور است وارد شونده اش، بیرون نمى آید و ضامنى است كه [به ضمانت خود ]وفا نمى كند ، چه بسا كه آشامنده آب، پیش از سیراب شدن، آب گلو گیرش شود . هر چه مطلوب ارزشمندتر باشد، مصیبت از دست دادن آن بزرگتر است ، آرزوها، چشمهاى بصیرت را كور مى كند و نصیب هر كس، گر چه در پى آن نرود، به او مى رسد .

و در سفارش خود به امام حسن فرمود: بركندن امید، بهتر از خواهش از مردمان است. چه زشت است فروتنى هنگام نیازمندى، و درشتى به وقت بىنیازى.


[1] الكافی ج2 ص 320

[2] همان

[3] همان

[4] الكافی ج2 ص 320

[5] - ج2، ص: 148

[6] - ج2، ص: 148

[7] - ج2، ص: 149

[8] - ج2، ص: 149

[9] همان, ص226

[10] بحارالأنوار ج 70 ص 168

[11] همان

[12] همان

[13] همان

[14] همان, ص169

[15] همان, ص170

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

طمع در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد طمع بیان شده است آورده شده.
No image

ریاست طلبی در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد ریاست طلبی بیان شده است آورده شده.
No image

حب دنیا در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد حب دنیا بیان شده است آورده شده.
No image

عصبیت در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد عصبیت بیان شده است آورده شده.
No image

کبر , فخر در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد کبر , فخر بیان شده است آورده شده.

پر بازدیدترین ها

No image

حرص در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد حرص بیان شده است آورده شده.
No image

سفاهت, حماقت در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد سفاهت, حماقت بیان شده است آورده شده.
No image

آرزوی طولانی داشتن در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد آرزوی طولانی داشتن بیان شده است آورده شده.
No image

عصبیت در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد عصبیت بیان شده است آورده شده.
No image

ریاست طلبی در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد ریاست طلبی بیان شده است آورده شده.
Powered by TayaCMS