درس بيست و چهارم
مالى كه انسان پيدا مىكند، اگر نشانهاى
نداشته باشد كه به واسطه آن، صاحبش معلوم شود، احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش
صدقه بدهد. [1]
اگر مالى پيدا كند كه نشانه دارد و قيمت آن از 6/12
نخود نقره سكّهدار كمتر است، چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضى است
يا نه، نمىتواند بدون اجازه او بردارد، و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مىتواند
به قصد اين كه ملك خودش شود، بردارد و در اين صورت اگر تلف شود، نبايد عوض آن را بدهد،
بلكه اگر قصد تملّك هم نكرده و بدون تقصير او تلف شود، دادن عوض بر او واجب نيست. [2]
اگر انسان خودش نخواهد اعلان كند، مىتواند به
كسى كه اطمينان دارد بگويد از طرف او اعلان كند. [3]
اگر پس از آن كه يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد،
مال را براى صاحبش نگهدارى كند و از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى نكرده
است، ضامن نيست، ولى اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد، يا براى خود برداشته باشد، ضامن
است. [4]
كسى كه مالى پيدا كرده، اگر عمداً به دستورى كه گفته
شد عمل نكند گذشته از اين كه معصيت كرده است، باز هم واجب است اعلان كند.
اگر انسان در بين سالى كه اعلان مىكند، از پيدا
شدن صاحب مال نااميد شود، احتياط واجب آن است كه آن را صدقه بدهد يا نگهدارى كند تا
صاحبش پيدا شود. [5]
اگر در بين سالى كه اعلان مىكند، مال از بين برود،
چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى كند، بايد عوض آن را به صاحبش بدهد، و اگر كوتاهى نكند،
چيزى بر او واجب نيست. [6]
اگر مالى را كه نشانه دارد و قيمت آن به 6/12 نقره سكّهدار
مىرسد، در جايى پيدا كند كه معلوم است به واسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمىشود،
مىتواند از روز اوّل آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد و چنانچه صاحبش پيدا شود و
به صدقه دادن راضى نشود، بايد عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقهاى كه داده است،
مال خود او است. [7]
اگر كسى چيزى را پيدا كند و به خيال اين كه مال خود
اوست، بردارد و بعد بفهمد مال خودش نبوده، بايد تا يك سال اعلان كند. [8]
اگر كسى چيزى پيدا كند و ديگرى بگويد مال من است، در
صورتى بايد به او بدهد كه نشانههاى آن را بگويد، ولى لازم نيست شخص مدّعى نشانههايى
را بگويد كه بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست.
[9]
اگر قيمت چيزى كه پيدا كرده است، به 6/12 نخود نقره
سكهدار برسد، چنانچه اعلان نكند و در مسجد، يا جاى ديگرى كه محل اجتماع مردم
است بگذارد و آن چيز از بين برود، يا ديگرى آن را بردارد، او ضامن است. [10]
هر گاه چيزى پيدا كند كه اگر بماند فاسد مىشود،
بايد مقدارى كه ممكن است آن را نگاه دارد و بعد قيمت كند و خود بردارد و يا بفروشد
و پولش را نگاه دارد و اگر صاحب آن پيدا نشد، از طرف او صدقه بدهد. [11]
اگر چيزى را كه پيدا كرده است، موقع وضو گرفتن و نماز
خواندن همراه او باشد، در صورتى كه قصدش اين باشد كه صاحب آن را پيدا كند، اشكال ندارد. [12]
اگر كفش او را ببرند و كفش ديگرى به جاى آن بگذارند،
چنانچه بداند كفشى كه مانده مال كسى است كه كفش او را برده است، در صورتى كه از پيدا
شدن صاحبش مأيوس شود و يا برايش مشقّت داشته باشد، مىتواند آن را به جاى كفش
خود بردارد، ولى اگر قيمت آن از كفش خودش بيشتر است، بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد،
زيادى قيمت را به او بدهد. چنانچه از پيدا شدن او نااميد شود، بايد با اجازه حاكم شرع،
زيادى قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد.
اگر احتمال دهد كفشى كه مانده مال كسى نيست كه كفش او
را برده در صورتى كه قيمت آن از 6/12 نخود نقره سكّهدار كمتر باشد، مىتواند
براى خود بردارد و اگر بيشتر باشد، بايد تا يك سال اعلان كند و پس از يك سال احتياطاً
از طرف صاحبش صدقه بدهد. [13]
اگر مالى را، كه كمتر از 6/12 نخود نقره سكّهدار
ارزش دارد، پيدا كند و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جاى ديگر بگذارد، چنانچه كسى
آن را بر دارد، براى او حلال است. [14]
سؤال: مالى كه از پيدا شدن صاحبش مأيوس شدهاند و بايد صدقه
داده شود، آيا عين آن را بايد صدقه دهند يا مىتوان قيمت آن را نيز بهعنوان
صدقه پرداخت كنند؟
پاسخ: بايد عين مال موجود را صدقه دهند و اگر بخواهند بفروشند و بايد
با اجازه حاكم شرع باشد. [15]