حکمت 195 نهج البلاغه : بی توجّهى به سپاسگذارى مردم

حکمت 195 نهج البلاغه : بی توجّهى به سپاسگذارى مردم

متن اصلی حکمت 195 نهج البلاغه

موضوع حکمت 195 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 195 نهج البلاغه

195 وَ قَالَ عليه السلام لَا يُزْهِدَنَّكَ فِي الْمَعْرُوفِ مَنْ لَا يَشْكُرُهُ لَكَ فَقَدْ يَشْكُرُكَ عَلَيْهِ مَنْ لَا يَسْتَمْتِعُ بِشَيْ ءٍ مِنْهُ وَ قَدْ تُدْرِكُ مِنْ شُكْرِ الشَّاكِرِ أَكْثَرَ مِمَّا أَضَاعَ الْكَافِرُ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

موضوع حکمت 195 نهج البلاغه

بى توجّهى به سپاسگذارى مردم

(اخلاقى، اجتماعى)

ترجمه مرحوم فیض

195- امام عليه السّلام (در ترغيب به نيكوكارى) فرموده است

1- ترا در احسان و نيكى بى رغبت نگرداند كسى كه سپاس نيكيت را نگذارد كه ترا بر آن نيكى سپاسگزارى ميكند (پاداش دهد) كسى (خداوندى) كه از آن نيكى بهره اى نبرده، 2- و تو از سپاس سپاسگزار (پاداش خداوند) مى يابى بيشتر از آنچه كفران كننده تباه ساخته، و خداوند نيكوكاران را دوست مى دارد.

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1179)

ترجمه مرحوم شهیدی

204 [و فرمود:] آن كه سپاس نيكى تو را نگزارد، مبادا به نيكويى كردنت بى رغبت گرداند، چه بود كه كسى تو را بدان نيكى سپاس دارد كه سودى از آن برندارد، و بود كه از سپاس سپاسگزار بيابى بيش از تباه كرده كافر نعمت غدار، «و خدا نيكوكاران را دوست مى دارد.»

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 396)

شرح ابن میثم

189- و قال عليه السّلام:

لَا يُزَهِّدَنَّكَ فِي الْمَعْرُوفِ مَنْ لَا يَشْكُرُهُ لَكَ- فَقَدْ يَشْكُرُكَ عَلَيْهِ مَنْ لَا يَسْتَمْتِعُ بِشَيْ ءٍ مِنْهُ- وَ قَدْ تُدْرِكُ يُدْرَكُ مِنْ شُكْرِ الشَّاكِرِ- أَكْثَرَ مِمَّا أَضَاعَ الْكَافِرُ- وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

المعنى

نهى عن الزهد في المعروف بسبب عدم شكر المحسن إليه له و رغّب فيه بضمائر ثلاثة: صغرى الأوّل قوله: فقد يشكرك عليه. إلى قوله: منه. و ذلك لمحبّة الناس للإحسان و المحسنين. و تقدير كبراه: و كلّما يشكرك عليه من لم يستمتع بشي ء منه فواجب أن تفعله، و صغرى الثاني قوله: و قد تدرك. إلى قوله: الكافر: أي قد يحصل لك من شكر من لم تحسن إليه أكثر ممّا أضاعه كافر نعمتك و من شكر إحسانك إليه. و تقدير كبراه: و كلّما أدركت من شكر الشاكر بسببه أكثر ممّا أضاع الكافر فواجب أن تفعله، و صغرى الثالث قوله: و اللّه يحبّ المحسنين: أى لإحسانهم. و تقدير كبراه: و كلّ من يحبّه اللّه لفعل فواجب أن يدخل العاقل في زمرته و يتقرّب إلى اللّه بمثل فعله.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 347)

ترجمه شرح ابن میثم

189- امام (ع) فرمود:

لَا يُزَهِّدَنَّكَ فِي الْمَعْرُوفِ مَنْ لَا يَشْكُرُهُ لَكَ- فَقَدْ يَشْكُرُكَ عَلَيْهِ مَنْ لَا يَسْتَمْتِعُ بِشَيْ ءٍ مِنْهُ- وَ قَدْ تُدْرِكُ مِنْ شُكْرِ الشَّاكِرِ- أَكْثَرَ مِمَّا أَضَاعَ الْكَافِرُ- وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

ترجمه

«كسى كه در باره كار نيك تو ناسپاسى كند، نبايد باعث بى ميلى تو به كار خوب شود، زيرا آن كه از كار نيك تو بهره اى نبرده است، سپاسگزار تو خواهد بود و از سپاس سپاسگزار بيش از آنچه ناسپاس ضايع كرده، به تو خواهد رسيد، و خداوند نيكوكاران را دوست دارد.»

شرح

امام (ع) از بى رغبتى در كار نيك به دليل ناسپاسى آن كه به وى نيكى شده، نهى فرموده است، و به كار نيك وسيله سه قياس مضمر وادار كرده است: صغراى قياس اول، عبارت: فقد يشكرك عليه... منه است و اين بدان دليل است كه مردم نيكى و نيكوكاران را دوست دارند. و كبراى مقدر آن نيز چنين است: و در تمام مواردى كه سپاسگزار تو باشد كسى كه از نيكى تو بهره اى نبرده است، تو بايد چنان كار نيكى را انجام دهى. و مقدمه صغراى قياس دوم عبارت: و قد قدرك... الكافر است، يعنى تو از سپاس آن كه از نيكى تو برخوردار نشده بيش از آنچه كه ناسپاس تباه كرده است و سپاس نيكيى كه در حق وى كرده اى، مى يابى.

و كبراى مقدّر آن نيز چنين است: و هر موردى كه از سپاسگزار بيش از آنچه تباه كرده است، دريافتى پس انجام آن بر تو واجب است، و مقدّمه صغراى قياس سوم، عبارت: و اللّه يحبّ المحسنين است. يعنى خداوند به خاطر نيكوكارى، نيكوكاران را دوست مى دارد. و كبراى مقدر آن نيز چنين است: و هر كس را كه خداوند به خاطر نيكوكارى دوست بدارد پس لازم است كه عاقل خود را در رديف او قرار دهد، و بدان وسيله به خدا نزديك شود.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 588)

شرح مرحوم مغنیه

203- لا يزهّدنّك في المعروف من لا يشكر لك، فقد يشكرك عليه من لا يستمتع منه، و قد تدرك من شكر الشّاكر أكثر ممّا أضاع الكافر، و اللّه يحبّ المحسنين.

المعنى

المراد بالكافر هنا ناكر الجميل و المعروف الذي أسدي اليه، و بالشاكر من يستحسن الحسن لذاته حتى و لو صدر من عدوه، و المعنى: اصنع المعروف لأنه معروف أو طلبا لمرضاة اللّه، و ان أبيت إلا أن تتقاضى عليه مدحا و ثناء فإنك واجد لسانا من الطيبين يشكرك و يذكرك حتى و لو كفر بنعمتك و فضلك من أنعمت عليه و تفضلت.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 341 و 342)

شرح شیخ عباس قمی

239- لا يزهّدنّك في المعروف من لا يشكره لك، فقد يشكرك عليه من لا يستمتع بشي ء منه، و قد تدرك من شكر الشّاكر أكثر ممّا أضاع الكافر، و اللّه يحبّ المحسنين. نهى عن الزهد في المعروف بسبب عدم شكر المحسن إليه.

( شرح حکم نهج البلاغه شیخ عباس قمی، ص194)

شرح منهاج البراعة خویی

الثالثة و التسعون بعد المائة من حكمه عليه السّلام

(193) و قال عليه السّلام: لا يزهدنّك في المعروف من لا يشكره لك، فقد يشكرك عليه من لا يستمتع بشي ء منه، و قد تدرك من شكر الشّاكر أكثر ممّا أضاع الكافر، و اللَّه يحبّ المحسنين.

المعنى

قال اللَّه تعالى «13- السبا: «يَعْمَلُونَ لَهُ ما يَشاءُ مِنْ» و المفهوم عامّ و المقصود منه بيان قلّة الشاكرين للمعروف، سواء كان بالنسبة إلى ذي المعروف الحق الحقيقى و هو اللَّه تعالى فانّ كلّ معروف ينتهى إليه و يتحقّق به، و سواء كان بالنسبة إلى ذي المعروف الظاهري المجازي الذي كان سببا من الأسباب لمسبّب الأسباب في ايصال المعروف إلى النائلين به.

و مقصوده عليه السّلام في هذه الحكمة الحثّ على إسداء المعروف للشاكر و الكافر و التنبيه على عدم حصره بالشاكر بظنّ ضياع المعروف عنده و كفرانه له.

و نبّه على أنّ المعروف لا يضيع فان لم يؤدّ شكره من أعطيته، فقد أعدّ اللَّه لأداء شكره غيره و إن لم يستمتع منه مع أنّ اللَّه تعالى هو الشاكر الحقيقي لكلّ معروف و هو يحبّ كلّ محسن.

الترجمة

فرمود: ناسپاس و كفران در برابر احسانت تو را بدان بيرغبت نكند، بسا ديگرى كه از إحسان تو بهره مند هم نشده از تو قدردانى و سپاسگزارى كند و تو از قدردانى او استفاده ببرى بيش از ناسپاس و بي إعتنائى آنكه كفران احسان تو را كرده است، و خدا است كه نيكوكاران را دوست مى دارد.

  • ناسپاسى و كفر بيخردان نشود مانع تو از احسان
  • كه سپاس تو ميكند ديگرىور نبرد از وجود تو ثمرى
  • چه بسا شكر او بود بهتر بهرت از ناسپاسى كافر
  • بحساب خدا بكن نيكىكه خدا دوستدار هر نيكى

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص274و275)

شرح لاهیجی

(233) و قال عليه السّلام لا يزهدنّك فى المعروف و لا يشكر لك فقد يشكرك عليه من لا يستمتع بشي ء منه و قد تدرك من شكر الشّاكر اكثر ممّا اضاع الكافر و اللّه يحبّ المحسنين يعنى و گفت (- ع- ) بايد بى رغبت نگرداند تو را در احسان كردن بكسى كه شكر احسان تو را نكرد پس بتحقيق كه شكر كرد بر احسان كردن تو كسى كه تمتّعى و برخودارى حاصل نكرد از ان يعنى ستايش احسان كردن تو را كرد و بتحقيق كه دريافتى از شكر و ستايش ان كسانى كه مدح احسان كردن تو را كردند از خالق و خلايق منفعتى بيشتر از آن چيزى كه ضايع كرد كفران كننده احسان تو از نعمت تو و حال آن كه خدا دوست مى دارد احسان كنندگان را

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 310)

شرح ابن ابی الحدید

200: لَا يُزَهِّدَنَّكَ فِي الْمَعْرُوفِ مَنْ لَا يَشْكُرُهُ لَكَ- فَقَدْ يَشْكُرُكَ عَلَيْهِ مَنْ لَا يَسْتَمْتِعُ بِشَيْ ءٍ مِنْهُ- وَ قَدْ يُدْرَكُ مِنْ شُكْرِ الشَّاكِرِ- أَكْثَرَ مِمَّا أَضَاعَ الْكَافِرُ- وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ قد أخذت أنا هذا المعنى- فقلت من جملة قصيدة لي حكمية-

لا تسدين إلى ذي اللؤم مكرمة فإنه سبخ لا ينبت الشجرا

فإن زرعت فمحفوظ بمضيعة

و أكل زرعك شكر الغير إن كفرا

- و قد سبق منا كلام طويل في الشكر- . و رأى العباس بن المأمون يوما بحضرة المعتصم- خاتما في يد إبراهيم بن المهدي فاستحسنه- فقال له ما فص هذا الخاتم و من أين حصلته- فقال إبراهيم هذا خاتم رهنته في دولة أبيك- و افتككته في دولة أمير المؤمنين- فقال العباس فإن لم تشكر أبي على حقنه دمك- فأنت لا تشكر أمير المؤمنين على فكه خاتمك- . و قال الشاعر-

لعمرك ما المعروف في غير أهله و في أهله إلا كبعض الودائع

فمستودع ضاع الذي كان عنده

و مستودع ما عنده غير ضائع

و ما الناس في شكر الصنيعة عندهم و في كفرها إلا كبعض المزارع

فمزرعة طابت و أضعف نبتها

و مزرعة أكدت على كل زارع

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 19 ، صفحه ى 24)

شرح نهج البلاغه منظوم

[194] و قال عليه السّلام:

لا يزهدنّك فى المعروف من لا يشكره لك، فقد يشكرك عليه من لا يستمتع بشي ء منه، و قد تدرك من شكر الشّاكر أكثر ممّا أضاع الكافر، و اللّه يحبّ المحسنين.

ترجمه

كسى كه در كار نيك تو را سپاس نگذارد (و تشويق ننمايد) نبايد تو را در كار بيرغبت كند، زيرا كسى از كار نيك تو تقدير و تشكّر ميكند كه از آن كار نيكت بهره نبرده و خداوند دوست نيكوكاران است (پس همان بهتر كه تو براى خدا با خلق نيكى كنى و از پاداشش بهره مند كردى).

نظم

  • گهى گر سر زد از تو كار نيكونكرد از شكر اگر سويت كسى رو
  • مبادا از ناسپاسيها شوى سستبكار نيك خود شو چابك و چست
  • كه گر نيكيت را كس زير پا كردادا حقّ تو را خواهد خدا كرد
  • ز مردم هر چه حقّ كه چشم دارىدهد پاداش بهتر ذات بارى
  • و گر پاداش كم از نزد داورز پاداش همه خلق است برتر
  • خدا خود دوستدار نيكوان استخوش آن كار نكو كز بهر آنست
  • تو با نيكى بمردم كار بگذارفقط پاداش از حق چشم مى دار

( شرج نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص 222)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

No image

فاطمه(س) بر کرسى تربیت

تربیت (یعنى به فعلیت درآوردن همه استعدادهاى بالقوه انسان) کار سترگ پیامبران و علت انگیزش و بعثت آنان است و تنها کسانى مى ‏توانند به حقیقت این هنر را داشته باشند که از چشمه ‏سار زلال نبوت سیراب شده و از مکتب آنان درس گرفته باشند و فاطمه(س) شاخسار درخت ...
نگاهی به سیره رفتاری حضرت زهرا (س)

نگاهی به سیره رفتاری حضرت زهرا (س)

پیامبر هنگام عروسی زهرا(س) به او فرموده بود: "دخترم! با همسرت رفتار نیکو کن، و در هیچ کاری از دستورش سرپیچی نکن." این سخن همواره آویزه گوش حضرت زهرا(س) بود، او حدود نُه سال که همسر علی(ع) بود، هرگز علی(ع) را ناخشنود نکرد، بلکه همواره مایه نشاط و خشنودی...
ابعاد علمی و عملی شخصیت حضرت زهرا (س)

ابعاد علمی و عملی شخصیت حضرت زهرا (س)

آنچه که ما موظفیم به این بانو اقتدا کنیم و وظیفه داریم، مأمور هستیم و راهش هم ممکن است آن است که این بانو (سلام الله علیها) هم در اعتقادات، هم در اخلاق، هم در حقوق، هم در فقه مطالب فراوانی را فرمودند و عمل کردند و تعلیم دادند و دستور عمل کردن را هم ...
سیماى فاطمه(س) در روز قیامت

سیماى فاطمه(س) در روز قیامت

از پیامبر(ص) چنین نقل مى‏کند: هنگامى ‏که فاطمه در مقابل عرش پروردگار قرار مى ‏گیرد، خود را از مرکب به زیر انداخته، اظهار مى ‏دارد: الهى و سیدى، میان من و کسى که مرا آزرده و بر من ستم روا داشته، داورى کن. خدایا! بین من و قاتل فرزندم، حکم کن...
حضرت فاطمه علیهاالسلام و ولایت کبرا

حضرت فاطمه علیهاالسلام و ولایت کبرا

ولایت کبراى حضرت زهرا علیهاالسلام در امتداد ولایت مطلق خداوند قرار دارد، به گونه اى که ایشان به اذن الهى، حق دخل و تصرف در امور عالم را دارد و مى‏تواند نفوس انسان‏هاى مستعد را شناخته، به سرمنزل مقصود رهنمون سازد. آیاتى در باب اثبات عصمت و طهارت و علم وهبى

پر بازدیدترین ها

جلوه‏ هاى اعجاز در سوره کوثر

جلوه‏ هاى اعجاز در سوره کوثر

این جویبارهاى فضیلت به هم پیوند خورد و در سوره «کوثر» مجموعه اى دل انگیز از زیباییها و اصالتها را رقم زد و آن را به عنوان، هدیه اى الهى، تقدیم رسول خاتم(ص) کرد، زیرا فاطمه(س) یکى از مظاهر فیض مداوم و جریان پر برکت حرکت محمدى است که استمرار آن را...
نگاهی به سیره رفتاری حضرت زهرا (س)

نگاهی به سیره رفتاری حضرت زهرا (س)

پیامبر هنگام عروسی زهرا(س) به او فرموده بود: "دخترم! با همسرت رفتار نیکو کن، و در هیچ کاری از دستورش سرپیچی نکن." این سخن همواره آویزه گوش حضرت زهرا(س) بود، او حدود نُه سال که همسر علی(ع) بود، هرگز علی(ع) را ناخشنود نکرد، بلکه همواره مایه نشاط و خشنودی...
مظلومیت حضرت زهرا(س) در منابع اهل سنّت (جلسه دوم)

مظلومیت حضرت زهرا(س) در منابع اهل سنّت (جلسه دوم)

یکی مسئله‌ی «إحراق بیت» است. چون گاهی برخی این شبهه را القاء می‌کنند و می‌گویند چطور می‌شود به خانه‌ی دختر پیامبر بعد از رسول خدا(ص) حمله کنند و در خانه را بسوزانند و وارد خانه شوند و امیرالمؤمنین(ع) را به آن شکل بیرون بیاورند. شاید این استبعاد برای یک...
لعن و نفرین خدا در قرآن بر ظالمین به حضرت زهرا (جلسه پنجم)

لعن و نفرین خدا در قرآن بر ظالمین به حضرت زهرا (جلسه پنجم)

لسان آیه، لسانِ عجیبی است. در این آیه شریفه، با توجه به مسائلی که این چند روز بیان شد، کسانی که نسبت به حضرت صدیقه طاهره زهرا(سلام الله علیها) این اهانت‌ها را روا داشتند، آیا اینها مصداق ایذاء نیست؟ مگر اینکه کسی عاقل نباشد، که انکار کند که اینها مصداق...
فاطمه علیهاالسلام مرجعیت فکری، فرهنگی

فاطمه علیهاالسلام مرجعیت فکری، فرهنگی

حضرت زهرا علیهاالسلام مقام و موقعیت و جایگاه امام علی علیه السلام را خوب شناخته بود و از تواناییهای ذاتی و خدادادی و شایستگیهای ایشان نیز مطلع بود. (11) دیدگاههای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را نسبت به امام به صورت مرتب شنیده بود...
Powered by TayaCMS