سخنرانی استاد حق شناس با عنوان اهمیت حضور قلب در نماز وموانع آن

سخنران استاد حق شناس

﴿فمن يرد الله ان يهديه يشرح صدره للاسلام﴾.[1]

توجه به پروردگار در همه ی افعال نماز

شخص نمازگزار بايد در همه ی افعال نمازش (ركوع و سجود و...) اقبال به پروردگار داشته باشد. این معني حضور است. نمازگزار درآنچه می گوید، بايد التفات تام به پروردگار داشته باشد.

کدام نماز نهی از فحشاء می کند؟

از نماز همان مقداري كه انسان اقبال به پروردگار كرده است، قبول می شود و البته همین نماز است که نهی از فحشاء و منكر می کند. اگر مي بينيد كه فلان كس نماز مي خواند؛ ولی منهيات (محرّمات) پروردگار را هم بجا مي آورد، چنین کسی در نمازش اقبال ندارد. نماز او فقط تكليف را از او ساقط می کند، به همین اندازه که مسلمان باشد. اما آن نمازي كه ناهي از فحشاء و منكر است، نمازی است كه انسان، اقبال تام به پروردگار داشته باشد. وقتی شروع به نماز می کند؛ از نوك پنجه تا فرق سر بايد توجه به پروردگار داشته باشد و بداند كه در حضور اوست.

قطع تمام تعلقات در نماز

اين بود كه نبي اكرم صلی الله علیه وآله وسلم مي فرمود: «ارحنا يا بلال».[2] يعني وقتي من نماز مي خوانم، باید تمام تعلقات منقطع باشد، تمام توجه به ساحت مقدس پروردگار باشد، به عظمت و جمال پروردگار آگاه باشم، دل را از ماسواي پروردگار خارج كرده و بدانم كه در مقابل«مالك الملوك» ایستاده ام و نفس خودم را مقصر بدانم.

لحظه ی جان دادن شیخ انصاری(ره)(عملت را هیچ بدان!)

استاد ما درباره ی مرحوم شیخ انصاری (ره) مي فرمود: كلام شيخ، شيخ الكلام است. وقتی هنگام جان دادن به شیخ انصاری (ره) گفتند: بگو «يا من يقبل اليسير»[3] . شیخ در جواب گفت: «اين اليسير». يعني عمل کم هم ندارم! يعني بايد عملت را هيچ بداني، خودت را هم هيچ بداني، يك حالتي بين خوف و رجاء برایت حاصل بشود و صلات توحيدي بخوانی.

تناقض بین عمل و گفتار نمازگزار

همه ی ما مكلفيم که امكانات را تا جايي كه مي توانيم، درست بكنيم، توبه بكنیم، استغفار بكنیم، صادق باشیم. وقتی﴿اياك نعبد و اياك نستعين﴾[4] را می خوانیم، يعني اینکه خدایا! تنها تو را مي پرستم، مقام پرست نيستم، پول پرست نيستم، هوي پرست نیستم. اگر اینطور نباشیم؛ خطاب مي آيد: «يا کاذب أتخدعني».[5] ای مکار! ای كاذب! چرا دروغ مي گويي؟ چرا خدعه مي كني؟ ﴿اياك نستعين﴾ یعنی از تو استعانت مي جويم؛ نه از غير تو، به دست مردم نظري ندارم.

موانع قبول

انسان باید درگفتار خود راست باشد و در رفع موانع قبول، جدیت بکند.موانع تا نگرداني ز خود دور

درون خانه ی دل نایدت نور

موانع قبول چیست؟ عُجب دارم، حسد دارم، تكبر دارم. اگر او به شما سلام نمی کند؛ شما سلام بكن، داداش جون! به فرزندت با عملت ياد بده. وقتی دخترت را ديدي؛ بگو: سلامٌ عليكم باباجان! دفعه ی اول خجالت مي كشد، دفعه ی دوم مواظب است که وقتی پدر آمد؛ اول او سلام بکند.

حسد و كبر و غيبت و... اینها موانع قبول است.

داداش جون! زبانت را نگهدار، غيبت نكن كه عملت نابود بشود.

هر وقت حقوق واجب تان را دادید؛ نماز باران می خوانم

«حبس الزكاة و سائر الحقوق الواجبة مما هو من موانع القبول».[6]

وقتی به آیت الله العظمی حجت (ره) گفتند كه آقا نماز استسقاء (طلب باران) بخوانيد؛ فرمودند: هر وقت شما حقوق واجبتان (مظالم، خمس و ..) را دادید؛ آن وقت می خوانم. نه اينكه خمست را دست گردان بكني، دو قسط بدهي و ديگر ندهي. در این صورت به خودت خيانت كرده اي.

ادای حقوق واجب (مالی)، کلید رزق و سبب آمرزش گناهان

در متن ریاض[7] -که شرح کبیر است و بعضی ها به جای مکاسب می خوانند- این روایت نقل شده است که شخصی عرض كرد: يابن رسول الله! چه اشكالي دارد شما حقوق خودتان را به ما ببخشيد؟ حضرت رضا علیه السلام فرمودند: اين حقي است كه با اداء آن گناهان شما آمرزيده مي شود و كليد رزق شما، اداء حق ما آل محمد است. «فقال الرضا عليه الصلاة والسلام فان اخراجه مفتاح رزقکم و تمحيص ذنوبکم».[8]

تا به حال، شیرِ مخلوط با آب می خوردی!

يك كوزه فروش برای حساب و کتاب مالش پیش بنده آمد و به من گفت: وقتي با یک مشتري معامله مي كردم؛ وسط كوزه ها چند كوزه ی شكسته هم بود. حال چه كنم؟ به او گفتم: به اندازه ی آن كوزه هايي كه شكسته بوده، شما بدهكار هستي. اگر آن مشتری را مي شناسي؛ حلاليت بطلب و اگر نمي شناسي؛ بايد رد مظالم بدهي. بعد خمس مالش را حساب كرد. به او گفتم من خمس مال شما را تا فردا عصر زير اين نعلبكي مي گذارم، اگر خواستي؛ به اهلش می رسانم والا پولت را بردار و برو.

وقتي كه فردا عصر آمد، گفت: من ديشب در عالم رؤيا ديدم كه آقا فرمودند: آي مرد! تو تا به حال شير را با آب مي خوردي، يعني معامله ی غش دار مي كردي. - اگر كسي با مؤمن غش بكند؛ با يهود ونصاري محشور خواهد شد. مثلاً چاي بد را با چاي خوب يا روغن خوب را با روغن بد قاطي بكند- آقا فرمودند: تا حالا شير با آب مي خوردي و از ديشب كه اين كار را كردي، شير خالص مي خوري. پس يكي از موانع دعا اين است كه شما حقوق واجب خودتان را نپردازید. هي نگویید: آقا چرا دعا مستجاب نمي شود؟!

چرا شیطان برای وسوسه از بالا و پایین نمی آید؟!

از چند نفر از افاضل سؤالی پرسيدم؛ ولی جواب ندادندکه چرا شیطان از بالا و پایین نمی آید؟

شيطان يا از چپ مي آيد، يا از راست، يا از جلو و یا از پشت سر. اين چه دشمني است كه پروردگار مي فرمايد:﴿ انه يريكم هو و قبيله من حيث لاترونهم﴾.[9] ای بيچاره بني آدم! شیطان دشمني است كه شما را مي بيند و شما او را نمي بينيد. اگر پروردگار نباشد؛ با اين دشمن چه خواهید کرد؟

قلعه ی توکل، محفوظ از شرِّ شیطان

• به عنايت نظري كن كه من دلشده رانرود بي مدد لطف تو كاري از پيش

پروردگار فرموده است:﴿انه ليس له سلطان علي الذين آمنوا و علي ربهم يتوکلون﴾.[10] شيطان بر اشخاصي كه ايمان به پروردگار دارند و در قلعه ی توكل متحصن هستند، سلطنت ندارد، کسانی که فقط خدا را مي بينند و نسبت به كارهايي كه پرورگار نسبت به آنها بكند، راضی هستند.

آمدن شیطان از جلو و پشت سر (کوتاه کردن امر آخرت، امر به جمع مال)

شیطان از جلو و از پشت سر مي آيد، آقاجان من! از جلو مي آيد تا كار آخرتت را كوتاه كند. وسوسه می کند که ول كن بابا! آخوندها كار را سخت كرده اند! از پشت سر مي آيد و امر می کند به جمع کردن مال و بخل ورزيدن به اداء حقوق واجب، بخل ورزیدنی که مانع استجابت دعاي شماست. شیطان وسوسه می کند که اموال را جمع كن! پيري داري! كوري داري! دخترها را بايد شوهر بدهی! «آمرهم بجمع الاموال».[11]

نمي داني كه سهم امام علیه السلام را همين آخوندها بايد بگيرند و برای غير آخوندها جايز نيست. براي اينكه سهم امام علیه السلام را باید به مرشد و مسترشد داد، یعنی به كساني كه بناي دين امام زمان علیه السلام را نگهداري مي كنند. يك کینه و حسدي در دلت درست مي كند تا بگویی: نمي خواهم سهم امام علیه السلام را به اين آخوندها بدهم!

شیطان از سمت راست می آید (جلوه دادن شبهات)

شیطان از سمت راست می آید و شبهات را در نظر انسان جلوه مي دهد. وسوسه می کند که خدا «ارحم الراحمين» است! كوه را به كاهي مي بخشد! آخوندها كار را سخت كرده اند! و از این دست شبهات..

شیطان از سمت چپ می آید (جلوه دادن لذتها و شهوات)

و از دست چپ هم مشتهيات نفساني و لذايذ شهواني را در نظر انسان جلوه مي دهد.

چرا شیطان از بالا و پایین نمی آید؟!

و اما اینکه چرا شیطان از بالا و پایین نمی آید، دو جواب داده شده است: يك جواب اين است که در ميدان هاي جنگ نوعاً لشگر از عقب و جلو و يمين ويسار حمله مي كند و آيه هم بر اساس وجه غالب است. این جواب بسيار خوبي است.

جواب ديگر اين است كه حضرت فرمودند: شیطان از بالا نمي آيد، چون در بالا ملائكه ی رحمت هستند، همان ملائكه اي كه وقتي روز آخر دنيا و اول آخرت شد، مي گويند:﴿نحن اوليائكم في الحيوة الدنيا﴾.[12] ما ملائكه در دنیا با شما بوديم و شما را از پرتگاه ها نجات مي داديم. شیطان از بالا نمي آيد، چون ملائكه ی رحمت او را طرد مي كنند.

امام علیه السلام -که مطلع بر احوال ماست- فرمود: شیطان وحشت دارد و خائف است از اينكه از پايين وسوسه بكند. [13]