حکمت 94 نهج البلاغه : ضرورت عمل كردن به روايات

حکمت 94 نهج البلاغه : ضرورت عمل كردن به روايات

متن اصلی حکمت 94 نهج البلاغه

موضوع حکمت 94 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 94 نهج البلاغه

94 وَ قَالَ عليه السلام اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

موضوع حکمت 94 نهج البلاغه

ضرورت عمل كردن به روايات

(علمى، اجتماعى، تربيتى)

ترجمه مرحوم فیض

94- امام عليه السّلام (در باره انديشه در اخبار) فرموده است

1- چون خبرى شنيديد آنرا از روى تدبّر و انديشه در آن دريابيد نه از روى نقل لفظ آن، زيرا نقل كنندگان علم بسيارند و انديشه كنندگان در آن اندك.

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1130)

ترجمه مرحوم شهیدی

98 [و فرمود:] چون حديثى را شنيديد آن را فهم و رعايت كنيد، نه بشنويد و روايت كنيد كه راويان علم بسيارند و به كاربندان آن اندك در شمار.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 376)

شرح ابن میثم

89- و قال عليه السّلام:

اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ- فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

اللغة

عقل الرعاية: ضبطه بالفهم و رعاية العلم. و عقل الرواية: ضبط ألفاظها و سماعها دون تفهّم المعنى.

المعنى

و رغّب في ذلك بضمير صغراه قوله: فإنّ رواة العلم. إلى آخره. و تقديره كبراه: و كلّما كان كذلك فينبغي أن يعقل عقل رعاية لتكثر رعاته.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 290)

ترجمه شرح ابن میثم

89- امام (ع) فرمود:

اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ- فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

لغات

عقل الرعاية: ضبط خبر به وسيله درك و فهم و رعايت علم و آگاهى عقل الرّواية: ضبط الفاظ و شنيدن يك خبر بدون درك معنى

ترجمه

«چون خبرى را شنيديد، آن را از روى فهم و آگاهى درك كنيد و به دريافت لفظ روايت بسنده نكنيد، زيرا نقل كنندگان دانش فراوانند، اما رعايت كنندگان اندكند».

شرح

امام (ع) در اين عبارت به وسيله يك قياس مضمرى شخص را به عمل مزبور ترغيب فرموده است كه مقدمه صغراى آن عبارت: فإنّ رواة العلم... و كبراى مقدّر آن نيز چنين است: و هر چه چنان باشد شايسته است تا از روى تدبير و انديشه درك شود، براى آن كه رعايت كنندگان دانش افزون شوند.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 491)

شرح مرحوم مغنیه

97- اعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية فإنّ رواة العلم كثير و رعاته قليل.

المعنى

الفرق بين الرعاية و الرواية كالفرق بين من بنى صرحا بعلمه و يده، و من رأى هذا الصرح بعينه، و أخبر عنه بلسانه.. على ان الإخبار عن الاعيان الخارجية لا يحتاج الى العلم و الدرس، و رواية العالم لها تماما كرواية الجاهل ما دام كل منهما ثقة في النقل، أما القيم الروحية كالخير فلا تعرفها و تدركها إلا عقول الراسخين في العلم (فإن رواة العلم كثير) و هم الذين ينقلون و يروون عن العلماء. و قال قائل من الرواة: «أنا أحفظ لأهل البيت ثلاثمئة ألف حديث». و هذا الراوي وحده يعادل عشرات الرواة، و مثله كثير (و رعاته قليل) أي العلماء بحق.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 274)

شرح شیخ عباس قمی

23 - اعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية، لا عقل دراية ، فإنّ رواة العلم كثير، و رعاته قليل. نهاهم عليه السّلام أن يقتصروا إذا سمعوا منه أو من غيره أطرافا من العلم و الحكمة، على أن يرووا ذلك رواية، كما يقرأ أكثر الناس القرآن دراسة و لا يدري من معانيه إلّا اليسير.

و أمرهم أن يعقلوا ما يسمعونه عقل رعاية أي معرفة و فهم.

ثمّ قال لهم: «إنّ رواة العلم كثير، و رعاته قليل»، أي من يراعيه و يتدبّره.

( شرح حکم نهج البلاغه شیخ عباس قمی، ص 44)

شرح منهاج البراعة خویی

الثالثة و التسعون من حكمه عليه السّلام

(93) و قال عليه السّلام أعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية، فإنّ رواة العلم كثير، و رعاته قليل.

اللغة

(رعى) يرعى رعيا و رعاية الأمر: نظر إلى ما ذا يصير.

الاعراب

عقل رعاية، مفعول مطلق نوعي لاعقلوا.

المعنى

الخبر، حكاية عن واقعة أو رواية لكلام عن الغير، و منه الأخبار المرويّة عن النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله و الصحابة و المعصومين كما هو مصطلح علماء الفقه و الحديث و كلّ خبر يحتمل الصدق و الكذب، و قد كثر في الأخبار الجعل و الافتراء حتّى في زمن النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله و حتّى بالنسبة إليه صلّى اللَّه عليه و آله حتّى قال: كثر عليّ الكذابة، فلا بدّ من نقد الخبر و عرضه قبل كلّ شي ء على مقياس عقليّ يعرف صدقه و كذبه و مغزاه و الرّعاية جاءت بمعنى مراقبة النجوم أيضا.

و بهذا المعنى يتضمّن قوله عليه السّلام مزيد التدبّر في صدق الحديث و الخبر كمن يترصّد النجوم طول السنة ليتعرّف حالاتها، فرواية الخبر سهل جدّا، و لكن فهمه و درايته صعب يحتاج إلى التأمّل و التدبّر سواء كان من حيث سنده و صحة صدوره، أو من حيث متنه و مفهومه، و قد روى في الكافي حديثا بهذا المعنى نذكره هنا في باب ما أمر النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله بالنصيحة لأئمّة المسلمين: عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد بن عيسى، عن أحمد بن محمّد بن أبي نصر عن أبان بن عثمان، عن ابن أبي يعفور، عن أبي عبد اللَّه عليه السّلام أنّ رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله خطب النّاس في مسجد الخيف فقال صلّى اللَّه عليه و آله: نضر اللَّه عبدا سمع مقالتى فوعاها و حفظها و بلّغها من لم يسمعها فربّ حامل فقه غير فقيه، و ربّ حامل فقه إلى من هو أفقه منه- إلخ.

الترجمة

خبرى كه شنيديد با عقل خود بسنجيد و بروايت آن ننگريد، زيرا راويان دانش بسيارند، و ناظران در آن اندك.

  • چون شنيدى خبرى از راوي ضوء انديشه در آن مى تابى
  • راوى علم و خبر بسيار استمرد انديشه در آن كميابست

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص145و146)

شرح لاهیجی

(119) و قال عليه السّلام اعقلوا الخبر اذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية فانّ روات العلم كثير و رعاته قليل يعنى و گفت (- ع- ) كه ياد گيريد حديثى را در وقتى كه مى شنويد ياد گرفتن از براى دانستن و تدبّر كردن نه دانستن از براى روايت و نقل كردن پس بتحقيق كه راويان و ناقلان علم بسيارند و مراعات كنندگان و تدبّر كنندگان علم اندكند

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 300)

شرح ابن ابی الحدید

94 : اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ- فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ نهاهم ع عن أن يقتصروا إذا سمعوا منه- أو من غيره أطرافا من العلم و الحكمة- على أن يرووا ذلك رواية كما يفعله اليوم المحدثون- و كما يقرأ أكثر الناس القرآن دراسة- و لا يدري من معانيه إلا اليسير- . و أمرهم أن يعقلوا ما يسمعونه عقل رعاية- أي معرفة و فهم- . ثم قال لهم إن رواة العلم كثير و رعاته قليل- أي من يراعيه و يتدبره- و صدق ع

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 254)

شرح نهج البلاغه منظوم

[96] و قال عليه السّلام:

اعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية، فإنّ رواة العلم كثير، وّ رعاته قليل.

ترجمه

حديث را بهنگام شنفتن فراگيريد براى دانستن و تدبّر كردن، دانستن براى باز گفتن زيرا كه قرائت كنندگان علم بسيار، و رعايت كنندگانش اندك اند.

نظم

  • حديثى را اگر گاهى شنيديد بكوشش همچنان گوهر كشيديد
  • نه تنها بهر آن بايد شنفتنكه آن را گاه حاجت باز گفتن
  • بل آن را از ره علم و تدبّرفرا گيريد با عقل و تفكّر
  • كز آن آريد خود را در ره پندعمل زان علم را گرديده پابند
  • كه بسياراند مردان روايتكه ننمايند دانش را رعايت
  • درونشان مركز علم است و اخبارهويدا از برونشان نيست آثار
  • بظاهر مردمانى رهروانند بباطن سارقانى رهزنانند
  • بظاهر پايشان در علم تند استبباطن بندشان بر پاى و كند است

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص114و115)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

 چگونگی آغاز خلقت در نهج البلاغه

چگونگی آغاز خلقت در نهج البلاغه

«در این هنگام انبوه متراکمی از آب سر به بالا کشید و کف بر آورد، خداوند سبحان آن کف را در فضایی باز و تهی بالا برد و آسمان های هفت گانه را ساخت » از جملات امیر المؤمنین در این خطبه روشن می شود که ماده بنیادین خلقت آب بوده ، البته این آب همین آب معمولی در طبیعت که از دو عنصر اکسیژن و هیدروژن است نمی باشد و برخی نیز بر این اعتقاد هستند که مراد از آب همین آب معمولی می باشد و 98 درصد حیات از آب و 2 درصد از عناصر دیگر است.
No image

شگفتی های آفرینش در نهج البلاغه

امیرمؤمنان علیه السلام در خطبه ای درباره آفرینش آسمان و شگفتی های آن می فرماید: «خداوند، فضای باز و پستی و بلندی و فاصله های وسیع آسمان ها را بدون این که بر چیزی تکیه کند، نظام بخشید و شکاف های آن را به هم آورد... و آفتاب را نشانه روشنی بخش روز، و ماه را با نوری کمرنگ برای تاریکی شب ها قرار داد. بعد آن دو را در مسیر حرکت خویش به حرکت درآورد و حرکت آن دو را دقیق اندازه گیری کرد تا در درجات تعیین شده حرکت کنند که بین شب و روز تفاوت باشد و قابل تشخیص شود و با رفت و آمد آن ها، شماره سال ها و اندازه گیری زمان ممکن باشد.
آفرينش جهان در نـهج البلاغه

آفرينش جهان در نـهج البلاغه

دقت و تأمل در سخنان حضرت على(ع) نشان ميدهد كه جهان دو انفجار گونه ى متفاوت را تجربه كرده است. انفجار نخست فضا و زمان و ماده را بوجود آورده است و انفجار دوم در ظرف فضا صورت گرفته و ماده را تحريك نموده است. سپس حباب ها بر خواسته و هفت آسمان را بوجود آورده اند. در پى چنين توضيحاتى خواننده ى محترم بايد بداند كه نويسنده در اين مجموعه تلاش نموده است كه با بهره گرفتن از منابع مختلف درك جديدى را از سخنان امام على(ع) در باره ى خلقت جهان كه در خطبه ى اول آمده است، ارائه دهد.
No image

چگونگی و مراحل آفرینش جهان در قرآن و نهج البلاغه

پژوهش حاضر با عنوان چگونگی و مراحل آفرینش جهان، در پی آن است که آیات آفرینش جهان را در تفاسیر معاصر شیعه (المیزان و نمونه ) مورد بررسی قرار داده و در میان آنها حقایق ناب قرآنی را در زمینه های مبدا خلقت جهان، دوره های آفرینش وغیره روشن و آشکار سازد. برای این منظور مقدمه به تبین و پیشینۀ موضوع اختصاص یافته است و در قسمت­های بعد برخی از واژگان مفهوم شناسی شده و دیدگاه علامه طباطبایی و آیت ا... مکارم در پیدایش جهان تبیین شده است.
 آغاز سخن درباره آفرینش جهان(نهج‌البلاغه)

آغاز سخن درباره آفرینش جهان(نهج‌البلاغه)

کوتاه سخن این که افعال خداوند از افعال بندگان به کلّى جداست زیرا او با علم به مصالح و مفاسد اشیا و آگاهى بر نظام احسن آفرینش و قدرت تامّ و کاملى که بر همه چیز دارد، با قاطعیّت اراده مى کند و بدون هیچ تزلزل و تردید و اندیشه و تجربه، موجودات را لباس وجود مى پوشاند. هم در آغاز آفرینش چنین است و هم در ادامه آفرینش.

پر بازدیدترین ها

No image

شگفتی های آفرینش در نهج البلاغه

امیرمؤمنان علیه السلام در خطبه ای درباره آفرینش آسمان و شگفتی های آن می فرماید: «خداوند، فضای باز و پستی و بلندی و فاصله های وسیع آسمان ها را بدون این که بر چیزی تکیه کند، نظام بخشید و شکاف های آن را به هم آورد... و آفتاب را نشانه روشنی بخش روز، و ماه را با نوری کمرنگ برای تاریکی شب ها قرار داد. بعد آن دو را در مسیر حرکت خویش به حرکت درآورد و حرکت آن دو را دقیق اندازه گیری کرد تا در درجات تعیین شده حرکت کنند که بین شب و روز تفاوت باشد و قابل تشخیص شود و با رفت و آمد آن ها، شماره سال ها و اندازه گیری زمان ممکن باشد.
 آغاز سخن درباره آفرینش جهان(نهج‌البلاغه)

آغاز سخن درباره آفرینش جهان(نهج‌البلاغه)

کوتاه سخن این که افعال خداوند از افعال بندگان به کلّى جداست زیرا او با علم به مصالح و مفاسد اشیا و آگاهى بر نظام احسن آفرینش و قدرت تامّ و کاملى که بر همه چیز دارد، با قاطعیّت اراده مى کند و بدون هیچ تزلزل و تردید و اندیشه و تجربه، موجودات را لباس وجود مى پوشاند. هم در آغاز آفرینش چنین است و هم در ادامه آفرینش.
 چگونگی آغاز خلقت در نهج البلاغه

چگونگی آغاز خلقت در نهج البلاغه

«در این هنگام انبوه متراکمی از آب سر به بالا کشید و کف بر آورد، خداوند سبحان آن کف را در فضایی باز و تهی بالا برد و آسمان های هفت گانه را ساخت » از جملات امیر المؤمنین در این خطبه روشن می شود که ماده بنیادین خلقت آب بوده ، البته این آب همین آب معمولی در طبیعت که از دو عنصر اکسیژن و هیدروژن است نمی باشد و برخی نیز بر این اعتقاد هستند که مراد از آب همین آب معمولی می باشد و 98 درصد حیات از آب و 2 درصد از عناصر دیگر است.
 دنیاشناسی در نهج البلاغه

دنیاشناسی در نهج البلاغه

امیرمؤمنان علیه السلام به خانه یکی از یاران خویش به نام علاءبن زیاد وارد شد. وقتی خانه بسیار پر زرق و برق او را دید، فرمود: «با این خانه وسیع در دنیا چه می کنی، در حالی که در آخرت به آن نیازمندتری. آری، اگر بخواهی می توانی با همین خانه به آخرت برسی! اگر در این خانه بزرگ از مهمانان پذیرایی کنی، به خویشاوندان با نیکوکاری بپیوندی
آفرينش جهان در نـهج البلاغه

آفرينش جهان در نـهج البلاغه

دقت و تأمل در سخنان حضرت على(ع) نشان ميدهد كه جهان دو انفجار گونه ى متفاوت را تجربه كرده است. انفجار نخست فضا و زمان و ماده را بوجود آورده است و انفجار دوم در ظرف فضا صورت گرفته و ماده را تحريك نموده است. سپس حباب ها بر خواسته و هفت آسمان را بوجود آورده اند. در پى چنين توضيحاتى خواننده ى محترم بايد بداند كه نويسنده در اين مجموعه تلاش نموده است كه با بهره گرفتن از منابع مختلف درك جديدى را از سخنان امام على(ع) در باره ى خلقت جهان كه در خطبه ى اول آمده است، ارائه دهد.
Powered by TayaCMS