خانواده موفق از این نقطه آغاز می شود که انسان بالغ و عاقل
تصمیم می گیرد که همسر مناسب ودلخواه خود را پیدا کند زیرا می داند که اولین سنگ بنای
خا نواده انتخاب همسرخوب است وسهل انگاری وتصمیم گیری عجولانه اولین پایه و مهم ترین
اصل داشتن یک خانواده خوب رازیر سؤال می برد.
پیشوایان ما بر این موضوع که به اصالت خانوادگی, ایمان و
اعتقاد به خداوند و دستورات او, قدرت اداره ی زندگی و تدبیر آن, سلامت جسمی وفکری
,عقل و درایت, علم ودانش, عفیف بودن, با محبت بودن, غیور بودن, محبت به رسول خدا «ص»و
اهل بیت ایشان, زیبایی و مورد پسند بودن, خوش سابقه در اخلاق, قناعت در بهره مندی مال
وثروت و اهل کار و تلاش بودن را از اصول اساسی انتخاب یک همسر مناسب می دانند. پیامبر
«ص»در این باره می فرمایند:باخانواده ی خوب وشایسته وصلت کنید زیرا خون اثر داردهمچنین
می فرمایند:کسی که بازنی به خاطر مال و دارایی ازدواج کند خداوند اورا به حال خود واگذار
می کندوکسی که به خاطر جمال وزیبایی با او ازدواج کند در او امور نا خوشایند خواهد
دید وکسی که به خاطر ایمان و ارزش های دینی با اوازدواج نماید خداوند همه ی آن امتیازات
مادی وظاهری را برای او فراهم می کند.«راه زندگی شماره ی 283ص22»
آن گاه که خانواده بر پایه صحیح شکل گرفت باید ویژگی هایی
را رعایت کنند تابه عنوان خانواده ی موفق شناخته شوند.
معیار های
خانواده ی موفق:
1)همسران
در خانواده ی موفق مانند دو بال یک پرنده مکمل هم هستند.
رشد وترقی یک جانبه در این خانواده مد نظر نبوده واز هر
فرصتی برای رشد همدیگر و بهره وری از زندگی مشترک استفاده می کنند .هیچکدام از اعضای
خانواده دیگری را بار دوش خود نمی داند و همگی در یک رقابت سازنده برای پیشرفت خودشان
و دیگر اعضا تلاش میکنند بین همه ی افراد و مخصوصا والدین که الگوی اصلی خانواده هستند
تبادل عاطفی در برابرانجماد عاطفی حکمفرماست آنها عواطف خود را با شیوه های قلبی کلامی
و عملی ابراز میدارند عشق و علاقه واقعی بین پدر و مادر سمبل عشق به فرزندان و فرزندان
به همدیگر است«خانواده خوشبخت,فرزندموفق ص11»
اگرعلاقه در محیط خانواده به صورت کلامی مطرح شود عشق و
فداکاری درآن خانواده به اوج می رسد .پیامبر(ص) دراین زمینه می فرمایند" این گفته
ی مرد به زن که (تورادوست دارم) هرگز از قلب زن بیرون نمی رود".«همسران سازگار
ص 330»همچنین می فر مایند" مردی که برای همسرش لقمه می گیرد نزد خدا پاداش دارد."«همسران
سازگارص196»
همچنین نبی مکرم اسلام (ص)می فرمایند." هر زنی که یک
لیوان آب به شوهرش بدهد از یک سال روزه داری و شب زنده داری برایش برتر است."
2)در این
خانواده ها بینش تکاپویی حکمفرماست.
یعنی بینشی که فرد را بر می انگیزد تا روابط زندگی را پدیده
ای بسته وجبری وگریزناپذیر نپندارد.اعضای خانواده همدیگر را ارزشمند می دانندوبه کرامت
انسانی همدیگر احترام می گذارند.عرصه ی زندگی را به نوآوری می گشایند ودرراه رسیدن
به کمالات کمک و یاور همدیگر هستند.وبه این نکته واقفندکه خداوندانسان راعزیزآفریدواورابرسایرموجودات
کرامت بخشید وخطاب به او فرموده است:
ای فرزند آدم اشیاءرابرای توآفریدم وتو رابرای خودم آفریدم(حدیث
قدسی) کفایت وکرامت نفس یا عزت نفس موجب میشودکه انسان از جهات مختلف متعادل باشد و
بر اساس ارزشها و اصول انسانی عمل کند.«خانواده وفرزندان ص101».
3)این خانواده
ها همواره مثبت گراهستند.
آنهازیباییهای همدیگررامی بینند و آن رامرتبابازگومیکنند.در
رفع زشتیهاوکاستیهای همدیگر تلاش می کنند.به جای تخاصم ودشمنی باروحیه ی سعه ی صدرباهمدیگربرخوردمی
کنند.همدیگررادرجمع کوچک وخوارنمی کنند.عیوب همدیگررادرجمع مطرح نمی کنند.به سخنان
یکدیگر باکمال علاقه گوش فرامیدهند.از مقایسه همسر و فرزندان خود با همسر وفرزندان
سایر خانواده ها به شدت پر هیز می کنند «مجله پیوند شماره ی 301 ص 36»
4)در این
خانواده ها صداقت وراستگویی وامانتداری همواره وجود دارد وتقویت میشود.
همچنین افراد با خودشان سنجیده می شوند و همواره به خاطر
داشته هایشان تقدیر می شوند واز آنچه که ندارند ومستحق کسب آن هستند از هیچ تلاشی فروگذارنمی
کنند.به حق وحقیقت خیلی بها داده می شود.در بحث های خانوادگی, خداوند, حق وحقیقت ومنطق
قوی حاکم است واز تحکّم وزورواجبار خبری نیست.
5)در خانواده
ی موفق ایرانی فرزندان جایگاه خود را می شناسند.
آنهامی توانند به
راحتی اظهار نظر کنند و والدین هم اگر موافق نبودند با استدلال آن هارا راهنمایی می
کنند.
6)سپاس گزاری
از یک دیگر در این خانواده ها از جایگاه والایی برخورداراست.
آنهابراین جمله ی امیرالمؤمنین واقفندکه"الشکر ترجمان
النیه ولسان الطویه"«غرر الحكم و درر الكلم، ص: 70»سپاسگزاری بازگوکننده ی نیّت
وزبان درون است.
7)نشاط وشادکامی
رکن اساسی در موفقیت اعضاشناخته میشود.
گشاده رویی وخوش خلقی از دیگر ویژگیهای خانواده های ممتاز
است.اعضا خانواده می اندیشند که با داشتن روحیه شاد وسالم فردایی بهتر برای خود رقم
میزنند. آنها اصول اساسی شادی که عبارتند از:بیان احساسات ,خوش بینی وفعالیت, روابط
اجتماعی ,صمیمیت ,خلاقیت وکاهش توقعات را خوب میدانند وآنها رارعایت می کنند.«شادی
در خانواده ص93 »
8)نظم و انضباط.
آنهابه نظم در کارهاخیلی بهامی دهندومیدانند که برای رسیدن
به خواسته هایشان بایدازهمه ی اعضا در حد توان انتظار داشت . اعتماد به نفس فرزندان در این خانواده ها درسطح
بالایی قراردارد.زیراآنان ازهمان بدوتولّدموردتوجه والدین بوده اند و ازمحبت والدین
لبریز شده اند.آنها میتوانند در جامعه سربلند کنند وباتمام وجود نظرات خود را ابراز
دارند.بین پدر ومادر وحدت نظر و عمل وجود دارد,همین امر باعث میشود که فرزندان برسر
دوراهی حمایت ازپدر یا مادر قرار نگیرند وآرامش خود راحفظ کنند.
9)درخانواده
های موفق ایرانی ارزش حفظ دین و اسلام در جایگاه والایی واقع شده است.
این ارزش رااز همان بدو تولد که با گفتن اذان و اقامه در
گوش راست وچپ نوزاد انجام می دهیم به وضوح می بینیم.وقتی که سعی می کنیم آداب اسلامی
را برای بزرگ کردن او داشته باشیم و رعایت کنیم ووهمچنین موقعی که به سن تشخیص رسید
اورابا نماز و روزه ومسائل دینی آشنا می کنیم نشان دهنده آن است که خانواده اصیل ایرانی
با تکیه بر اصول اسلامی می تواند به موفقیت های عالی دست پیداکند.بدون تردید از مهم
ترین عوامل پیوند وپایداری ازدواج موفق و زندگی آرام,همسویی بینش ها وباورهای فرهنگی
و پای بندی زوجین به ارزشها و فرایض الهی است.«خانواده خوشبخت,فرزند موفق,ص205» در این خانواده ها فرزندان به هنگام
تنهایی خود رادرمانده و بی یاور نمی بینند.
زیرا از وجود پدر و مادر بامحبتی در کنار خود آگاهند.آنها با اولین شکست زانوی غم بغل
نمی گیرند زیرا می دانند برای موفقیت راههای مقابله با شکست را باید بیاموزند.
10)اهمیت
به ورزش.
حفظ سلامتی اعضای خانواده از ویژگی های دیگری است که در
این خانواده ها به چشم می خورد.همچنین اهمیت به مطالعه و تحقیق و پژوهش در حد توان
فرزندان از نقاط مثبت این خانواده ها به شمار می آید.
11)رعایت
تقوا و ترس از خداوند سر لوحه ی کارهای افراد این گونه خانواده هاست.
آنان از گناهانی مانند گوش کردن به موسیقی های غیرمجاز,مصرف
مشروبات الکلی وقمارو ربا خواری و رشوه خواری بیزارند و هرگز خود واعضاء خانواده را
با آنها آلوده نمی کنند.در این خانواده ها ار کلمه طلاق به هیچ وجه استفاده نمی شود.آنها
اگر کم وکاستی در زندگی دیدند سعی می کنند راه حل های آن را بیابند ودر جهت حل مشکل
خودشان اقدامات مختلف انجام می دهند تا به نتیجه مثبت برسند.
این گونه خانواده ها به اعضاء بزرگتر خانواده مثل پدر بزرگ
و مادر بزرگ بهایی بسیار می دهند و بالهای خود را برای آنان می گسترانندو میدانند که
رفتار صحیح با آنها زمینه ساز عالی تر شدن رفتار فرزندان در خانواده باپدر و مادر میشود.
(12دراین
خانواده ها به خلاقیت کودکان بسیار بها می دهند
سعی میکنند از هوش و استعداد ذاتی آنان خوب بهره برداری
کنند.اجازه می دهند که فرزندانشان در جهت رشد
این استعدادها تلاش کنند و در صورت شکست, او را امیدوار می کنند که میتواند باز هم
تلاش کند و فکر خود را به کار گیرد تا نتیجه بهتری به دست آورد.
مثلی هست که می
گوید زوج بی نقص از یک زن کور و یک مرد کر درست شده اند.زیرا زن کور نمی تواند خطاهای
شوهر را ببیند و مرد کر قادر به شنیدن غر غر های زن نیست.
ارواح آدمیان در
آغاز به صورت کروی و کامل بود آنگاه هرکدام به دو نیمه شده و از هم جدا شدند و از آن
پس,هرکدام به دنبال نیمه گم شده خودمی گردد.با
پیوند زناشویی آدمی به گم شده خویش می رسد و آرام می گیرد. (افلاطون در کتاب ضیافت)
13)زوجین در این خانواده ها همدیگر را همانگونه که
هستند به صورت تام و تمام می پذیرند.
آنها همسر خود را با هر شکل وقیافه,شغل و تحصیلات و خانواده
ای که دارد می پذیرند و این نگرش را در خود پررنگ می کنند.همسران در خانواده های موفق
این تفکر را در خود تقویت می کنند که این شخص با تمام ویژگیهای خوب و بدی که دارد مال
من است و برای من است و من به او عشق می ورزم«مجله پیوند, شماره302».دکتر عابدی در
کتاب شادی در خانواده می نویسد اگر ما در جمع خانوادگی مان همانطور که هستیم مورد پذیرش
قرار گیریم آرامش پیدا می کنیم.«شادی در خانواده,ص102»
14)روابط
اجتماعی خوبی با دیگران در این خانواده ها
حاکم است.
آنان میدانند که چگونه با افراد جامعه برخورد کنند,روابط
و رفتار مناسب با افراد دیگر وچگونگی برخورد با افراد جامعه در خانواده آموزش داده
میشود.به فرزندان چگونه"نه گفتن" را می آموزند.آنان یاد می گیرند که به خواسته
های همه ی افراد جامعه پاسخ مثبت ندهند و ببینند طرف مقابل کیست و چه درخواستی دارد
و آیا باید به خواسته او جواب مثبت داد یا خیر.آنان به فرزندان خود آموخته اند که قدرت
نه گفتن یک توانایی مثبت است وباید برای کسب این توانایی تمرین کنند.رعایت بهداشت جسمانی
وروحی وروانی ازاصولی است که در این خانواده ها مدّ نظرواقع می شود. آنها می دانندکه
انسانهای موفق بایدسالم باشند.سلامتی جسمانی مقدمه ی سلامتی روحی وروانی میباشد.بنابر
این برای سلامتی جسمانی خود برنامه ریزی دارندوهمچنین در جهت حفظ سلامتی روحی وروانی
خود و اعضاءتلاش میکنند.
15)در این خانواده هابه فرزندان آموخته میشودکه از
ظلم و ستم در حق خودودرحق دیگران پرهیز کنند.
ابوحمزه ثمالی ازامام باقر (ع)نقل میکنند هنگامی که پدرم
در آستانه ی رحلت بودمرابه سینه اش چسباندوفرمود :فرزندم توراسفارش می کنم به آنچه
که پدرم در حال احتضار به من فرمود واین وصیتی بود که پدرانش نیز به آن سفارش کرد ه
بودند .
سپس امام فرمودند:فرزندم
"مبادابرکسی که جزخدا پناهی ویاوری نداردستم رواداری .«بحارالانوار ج75ص308»«ازکتاب
حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت»همچنین ازصفات دیگرخانواده های موفق میتوان به حفظ ایجاد
آرامش و سکون در محیط خانواده وداشتن رفتاری عادلانه درروابط فردی واجتماعی واحسان
و نیکی کردن به همدیگروعیب پوشی ازکاستی ها وضعفهای احتمالی همدیگروهمچنین داشتن جاذبه
های زبانی گیراواستفاده نکردن از لحن توهین وتحقیر ودادوفریادوتوجه به جاذبه های رفتاری
ومطلوبیت های منش ها وحفظ ظاهر آراسته ومرتّب وداشتن نظم وترتیب وسلیقه درزندگی وعنایت
به فرزند آوری وفرزندپروری یاد کرد.«خانواده خوشبخت فرزند موفق ص203 »
آنچه دراین مقاله آمدتنها چکیده ای بود ازتعدادی از معیارهای
خانواده های موفق ایرانی از دیدگاه اسلام.به امید آنکه خانواده های فهیم وبا درایت
ایرانی درحفظ این معیارها و رعایت دیگر معیارهای مثبت جهت حفظ وبقای یک زندگی سالم
تلاش کنند.
خدایا تو را سپاس
گزاریم که چراغ های فروزان هدایت را فرا راه ما بر افروختی تا از ظلمات جهل و سرگردانی
به روشنایی معرفت و ایمان راه یابیم.