حکمت 112 نهج البلاغه : انسان و انواع آزمايش ها

حکمت 112 نهج البلاغه : انسان و انواع آزمايش ها

متن اصلی حکمت 112 نهج البلاغه

موضوع حکمت 112 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 112 نهج البلاغه

112 وَ قَالَ عليه السلام كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ وَ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ وَ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ وَ مَا ابْتَلَى اللَّهُ أَحَداً بِمِثْلِ الْإِمْلَاءِ لَهُ

موضوع حکمت 112 نهج البلاغه

انسان و انواع آزمايش ها

(اعتقادى، اخلاقى)

ترجمه مرحوم فیض

112- امام عليه السّلام (در باره آزمايش بندگان) فرموده است

1- بسا كسيكه باحسان و بخشش (خداوند) باو كم كم بعذاب و كيفر نزديك شده (چون هر چند خدا باو احسان نمايد او به نافرمانى بيفزايد و كفران كند) 2- و بسا كسيكه بجهت گفتار نيك (مردم) در باره او در فتنه و سختى افتاده (چون خود پسندى او را از سپاسگزارى نعمتهاى خدا كه از جمله آنها گفتار نيك مردم است در باره او باز مى دارد و بعذاب و سختى گرفتار مى گردد) 4- و خداوند كسيرا مانند مهلت دادن او (در دنيا) آزمايش ننمود (زيرا نعمت زندگى بزرگترين نعمتى است كه بنده بآن آزمايش ميشود).

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1141)

ترجمه مرحوم شهیدی

116 [و فرمود:] بسا كسى كه با نعمتى كه بدو دهند. به دام افتد، و با پرده اى كه بر گناه او پوشند فريفته گردد، و با سخن نيك كه در باره اش گويند آزموده شود، و خدا هيچ كس را به چيزى نيازمود چون مهلتى كه بدو عطا فرمود.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 381)

شرح ابن میثم

107- و قال عليه السّلام:

كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ- وَ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ وَ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ- وَ مَا ابْتَلَى اللَّهُ أَحَداً بِمِثْلِ الْإِمْلَاءِ لَهُ

اللغة

المستدرج: المأخوذ على غرّة. و الإملاء: الإمهال و تأخير المدّة.

المعنى

و قد ذكر عليه السّلام من الامور الّتي ابتلا اللّه بها عباده أربعة: أحدها: الإحسان إلى العبد بضروب النعم. الثاني: ستر المعصية عليه. الثالث: حسن القول فيه و ثناء الخلق عليه. الرابع، تأخير مدّته و إمهاله. و لمّا كانت غاية الابتلاء بهذه الامور الّتي كلّها نعم في الحقيقة إمّا شكرها أو كفرها كما قال تعالى لِيَبْلُوَنِي أَ أَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ الآية. و كان الشكر هو الغاية الخيريّة المطلوبة بالذات نبّه المبتلى بالنعمة الاولى على وجوب شكرها بأنّه كثيرا ما يستدرج بها فينبغي أن لا يغفل عنها، و نبّه المبتلى بالثانية على أنّها كثيرا ما يكون سببا لغرّته باللّه و الأمن من مكره فينهمك في المعاصي، و نبّه الثالث بكون نعمته قد يكون سببا لفتنته و صرفه عن شكر اللّه و ارتكابه لرذيلة العجب بنفسه، و نبّه الرابع بكون نعمته أعظم ما يبتلى به من النعم.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 303 و 304)

ترجمه شرح ابن میثم

107- امام (ع) فرمود:

كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ- وَ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ وَ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ- وَ مَا ابْتَلَى اللَّهُ أَحَداً بِمِثْلِ الْإِمْلَاءِ لَهُ

لغات

مستدرج: كسى كه به دليل غفلت و نافرمانى، گرفتار عذاب گردد املاء: مهلت دادن و به تأخير انداختن مدّت

ترجمه

«چه بسا كسى به سبب احسان [خداوند] رفته رفته به عذاب نزديك شده و در اثر پوشيده داشتن گناهش به خود فريفته گرديده و به خاطر تحسين و چرب زبانى مردم در دام فتنه افتاده است. خداوند هيچ كس را همچون او به وسيله مهلت دادن نيازموده است».

شرح

امام (ع) از امورى كه خداوند بدان وسيله بندگانش را مى آزمايد، چهار مورد را بيان كرده است: 1- نيكى و احسان با انواع نعمتها نسبت به بنده اش.

2- پوشاندن نافرمانى و گناه او.

3- خوشگويى و مدح و ستايش مردم نسبت به او.

4- به تأخير انداختن مدّت و مهلت و فرصت دادن به او.

و چون نتيجه آزمون به وسيله اين امورى كه در حقيقت همه آنها نعمتند، يا شكر و سپاس است و يا كفران و ناسپاسى است، چنان كه خداى متعال فرموده است: قالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ و سپاسگزارى همان نتيجه خوب و مطلوب با لذّات است كه خداوند به شخص متنعّم كه از طريق سپاسگزارى اولّين نعمت مورد آزمايش قرار گرفته است، هشدار مى دهد كه چه بسا او به وسيله همين نعمت اندك اندك به عذاب كشيده شود، بنا بر اين شايسته است كه از آن غفلت نورزد، و همچنين خداوند آن شخص را كه به سبب نعمت دوم مورد آزمايش قرار گرفته، توجه داده است كه بسيارى از اوقات اين نعمت، باعث غرور و خودخواهى او نسبت به خدا شده، و شخص از پيشامد ناگوار خود را در امان مى بيند و در نتيجه گرفتار معاصى مى گردد. و در مورد سوّم توجه داده است بر اين كه آن نعمت گاهى باعث شرّ و فساد نسبت به او است و هم چنين باعث منصرف ساختن وى از شكر خدا و مبتلا شدن او به خودبينى، و در مورد چهارم توجه داده است بر اين كه اين نعمت بالاترين نعمتى است كه وى را با آن آزمايش مى كنند.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 513 و 514)

شرح مرحوم مغنیه

115- كم من مستدرج بالإحسان إليه، و مغرور بالسّتر عليه. و مفتون بحسن القول فيه. و ما ابتلى اللّه أحدا بمثل الإملاء له.

المعنى

أكثر الناس أو الكثير منهم يستجيبون لتصوراتهم و أوهامهم، و يتعاملون معها كحقيقة لا تقبل الشك و الريب. و لا يستمعون لواعظ ناصح، أو يعتبرون بحادثة من الحوادث، فإذا كذب في مدحهم منافق قالوا هذا وحي السماء، و اذا ملكوا شيئا من الحطام قالوا: هنا القوة و المنعة.. و مع الأيام يتبين لهم و لغيرهم ان الذي كانوا يحسبونه خيرا لهم هو شر محض، و العاقل الفطن لا يعتز و ينخدع بإقبال الدنيا عليه، بل يزداد حذرا من العواقب، و يحتاط لها جهده. و تقدم مع الشرح في الخطبة 112 قول الإمام: «كم من منقوص رابح، و مزيد خاسر».

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 290)

شرح شیخ عباس قمی

203- كم من مستدرج بالإحسان إليه، و مغرور بالسّتر عليه، و مفتون بحسن القول فيه و ما ابتلى اللّه أحدا بمثل الإملاء له.

المستدرج: المأخوذ على غرّة. و الإملاء: الإمهال و تأخير المدّة.

و لمّا كانت غاية الابتلاء بهذه الأمور التي كلّها نعم في الحقيقة، إمّا شكرها أو كفرها، و كان الشكر هو الغاية الخيريّة المطلوبة بالذات نبّه المبتلى بالنعمة الأولى على وجوب شكرها بأنّه كثيرا ما يستدرج بها فينبغي أن لا يغفل عنها. و نبّه المبتلى بالثانية على أنّها كثيرا ما يكون سببا لغرّته باللّه و الأمن من مكره فينهمك في المعاصي. و نبّه الثالث بكون نعمته قد يكون سببا لفتنته و ارتكابه لرذيلة العجب بنفسه. و نبّه الرابع بكون نعمته أعظم ما يبتلى به من النعم.

( شرح حکم نهج البلاغه شیخ عباس قمی، ص167)

شرح منهاج البراعة خویی

الثانية عشرة بعد المائة من حكمه عليه السّلام

(112) و قال عليه السّلام: كم من مستدرج بالإحسان إليه، و مغرور بالسّتر عليه، و مفتون بحسن القول فيه، و ما ابتلى اللَّه أحدا بمثل الإملاء له.

اللغة

(المستدرج): المأخوذ بالغرّة (الاملاء): الامهال و تأخير المدّة.

الاعراب

كم، خبريّة و تشير إلى عدد مبهم يشعر بالكثرة، من مستدرج، تميز لها و بهذا الاعتبار يصحّ أن يكون مبتدأ، و بالاحسان إليه ظرف مستقرّ خبر له و معرور و مفتون عطف على مستدرج.

المعنى

الاستدراج، تسامح من اللَّه في عقوبة العاصي المتمرّد المصرّ على عصيانه تثبيتا لاستحقاقه العذاب الأشدّ، و هو مأخوذ من قوله تعالى «172- الاعراف- «وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ».

و ربّما يقارن الاستدراج بمزيد من النعمة و الاحسان فيغترّ به العاصي و يزيد طغيانه و عصيانه، كما أنّه ربّما يكون الاستدراج بالستر و الاخفاء لما ارتكبه من المعاصي، فيغترّ بذلك.

و قد يمتحن الانسان بحسن الشهرة و مدح النّاس له و اعتقادهم بأنّه محسن أو زاهد أو عابد فيدخله العجب و الرياء من ناحية، و يتجرّء على ارتكاب المعاصي من ناحية اخرى.

و قوله عليه السّلام: (و ما ابتلى اللَّه أحدا بمثل الاملاء له) مأخوذ من قوله تعالى «178- آل عمران- «وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّما نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ».

قال في مجمع البيان: نزلت في مشركي مكّة- إلى أن قال: ثمّ بين سبحانه أنّ إمهال الكفار لا ينفعهم إذا كان يؤدّي إلى العقاب، فقال: و لا يحسبنّ، أي لا يظنّ الّذين كفروا أنّما نملي لهم خير لأنفسهم، أي أنّ إطالتنا لأعمارهم و إمهالنا إيّاهم خير من القتل في سبيل اللَّه- انتهى.

الترجمة

فرمود: بسا كسى كه بغفلت كشانده شود بوسيله احسان بوى، و بسا فريفته بوسيله نهان كردن گناهش، و بسا شيفته و آزموده شده بوسيله حسن شهرت، و خدا هيچ كس را امتحان نكند بمانند اين كه بأو مهلت دهد.

  • بسا كس كه مغرور احسان اوست كه ستار بهر گناهان او است
  • و يا حسن شهرت فريبش دهدبدام خلاف عظيمش كشد
  • خدا گر كه مهلت ببدكار داد در اين آزمايش بدامش نهاد

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص178و179)

شرح لاهیجی

(138) و قال عليه السّلام كم من مستدرج بالإحسان اليه و مغرور بالسّتر عليه و مفتون بحسن القول فيه و ما ابتلى اللّه احدا بمثل الاملاء له يعنى و گفت (- ع- ) كه چه بسيار است از مستدرج بى توفيق بسبب احسان كردن خدا بسوى او و چه بسيار است فريب خورده بدنيا بسبب پوشانيدن خدا بر بديهاى او و رسوا نكردن او و چه بسيار است فريفته شده بدنيا بسبب گفتار خوب در باره او و امتحان نكرده است خدا كسى را بمثل مهلت دادن مر او را و تاخير كردن عقوبت او را

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 303)

شرح ابن ابی الحدید

112: كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ- وَ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ وَ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ- وَ مَا ابْتَلَى اللَّهُ أَحَداً بِمِثْلِ الْإِمْلَاءِ لَهُ قد تقدم القول في الاستدراج و الإملاء- . فأما القول في فتنة الإنسان بحسن القول فيه- فقد ذكرنا أيضا طرفا صالحا يتعلق بها- .

و قال رسول الله ص لرجل مدح رجلا- و قد مر بمجلس رسول الله ص فلم يسمع- و لكن قال ويحك لكدت تضرب عنقه- لو سمعها لما أفلح

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 281)

شرح نهج البلاغه منظوم

[114] و قال عليه السّلام:

كم من مّستدرج بالإحسان إليه، و مغرور بالسّتر عليه، و مفتون بحسن القول فيه، و ما ابتلى اللّه أحدا بمثل الإملاء له.

ترجمه

بكسانى كه نيكيها و نعمتهاى خداوند بر او نازل و او سرگرم گناه است، بسا كسى كه خداوند پرده بر روى كردار زشت وى كشيد (و او را رسوا نساخت) بسا كسى كه بسخن نيكى كه ديگران در باره وى گفتند مغرور و فريفته شد، و خداوند هيچكس را مانند آنكه او را مهلت داد و عقوبت نكرد آزمايش نفرمود (لكن همين كه ستيزه خوئى و گناه را از حدّ بدر برد رسوايش ساخت).

نظم

  • بسا كس كه خدا بر وى كرم كردفزون در باره اش لطف و نعم كرد
  • و ليك او شكر آن احسان نه بنمودبكفر و كين و سكر و مستى افزود
  • چو اشخاصى گنه را تخم كشتندبراه كفر و زشتى پاى هشتند
  • همه مغمور درياى تباهىهمه مخمور صهباى مناهى
  • خدا كردارهاى زشتشان ديدبر آنان پرده از رحمت ندرّيد
  • ولى آنان نكرده ترك عادتز حق كردند سوء استفادت
  • بسا ديدم كه از يك حرف نيكوبمغرورى بسا اشخاص را رو
  • بلى آن كس كه ناقص هست و كم ظرفكند گم خويش را در پيش يك حرف
  • مكن در پيش روى از كس ستايشكه آرد اين ستايش سخت كاهش
  • ز راه پيشرفتش داشته باز كنى با كندى او را يار و انباز
  • هر آن كس را خدا مهلت گذاردبتندى در عقوباتش ندارد
  • بداند حق بدو در امتحان استكه بيند كار و كردارش چسان است
  • ز نعمتها گر او شكرانه بنمودخدا در لطف بر وى خواهد افزود
  • بعصيان گر كه با يزدان ستيزد خدا هم آبرويش سخت ريزد

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص139و140)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

No image

آفرينش اهل بيت (ع) در نهج البلاغه

يكى از پژوهش گران سنّى، نيكو و دادگرانه سخن گفته، آن جا كه گويد:هر كس يكى از اصحاب پيامبر را بر ديگر اصحاب برترى دهد، منظور او به يقين برترى دادن بر على نيست؛ زيرا على از اهل بيت پيامبر است.پس برترين آفريدگان بعد از حضرت محمّد صلى اللّه عليه و آله خاندان او هستند، و اين، همان واقعيّت و حقيقت است؛ زيرا آنان مانند پيامبر بر تمامى پيامبران الاهى برترى جستند و آنان مهتر آفريدگان در آفرينش، اخلاق و كمالات هستند.
 نگاهی به مسأله حساس امامت در نهج البلاغه

نگاهی به مسأله حساس امامت در نهج البلاغه

احتمالا بتوان از این سخن دردمندانه این نکته را به دست آورد که اهمیت امامت فقط در مدیریت جامعه نیست بلکه در مقام فهم دین نیز بسیار حائز اهمیت است که البته طبق دلایل بسیار متقن ائمه اهل بیت (علیهم السلام) از علمی خدایی بهره مند هستند کما اینکه این مساله را می توان از این سخن حضرت نیز به دست آورد ان احق الناس بهذا الامر اقواهم علیه و اعلیهم بامر الله فیه سزاوارترین مردم به امر حکمرانی تواناترین آنها در این امر و عالمترین آنها به دستور خداوند در مورد حکمرانی است.
 امامت از ديدگاه نهج البلاغه

امامت از ديدگاه نهج البلاغه

اختلاف مذهبي بين مسلمين سه ريشه اصلي دارد. نخستين اختلاف بر سر جانشيني پيامبر اسلام، مسلمانان را به دو دسته شيعه و سني تقسيم کرد.دومين اختلاف مسلمين در اصول دين و مسائل اعتقادي است که سبب پيدايش مکاتب مختلف کلامي گرديد که مهمترين آن ها اشاعره، معتزله، مرجئه و شيعه است. سومين اختلاف در احکام و فروغ دين است که در نتيجه آن مذاهب مختلف فقهي مانند شافعي، حنبلي، مالکي، حنفي و جعفري پديدار شد.
 رهبرى صالح از ديدگاه نهج البلاغه

رهبرى صالح از ديدگاه نهج البلاغه

از موضوعات اساسى و مباحث حياتى نهج البلاغه - كه جملگى از مسائل اساسى جامعه انسانى محسوب مى گردد - مساله امامت و رهبرى است . على (ع) در سخنان و رهنمودهاى ارزنده خويش در نهج البلاغه به بيان ابعاد مختلف اين مساله پرداخته اند:اولا: ضرورت آن را در اجتماع بشرى مطرح فرموده اند؛ثانيا: در ارتباط با همين لزوم و ضرورت رهبرى، به امامت و پيشوايى صالح و حق، و نيز به رهبرى ناشايسته و ناحق پرداخته اند.
 امامت به مفهوم حجت در نهج البلاغه

امامت به مفهوم حجت در نهج البلاغه

اين جمله ها هر چند نامى ولو به طور اشاره از اهل بيت برده نشده است، اما با توجه به جمله هاى مشابهى که در نهج البلاغه درباره اهل بيت آمده است، يقين پيدا مى شود که مقصود، ائمه اهل بيت مى باشند. از مجموع آنچه در اين گفتار از نهج البلاغه نقل کرديم معلوم شد که در نهج البلاغه علاوه بر مساله خلافت و زعامت امور مسلمين در مسائل سياسى، مساله امامت به مفهوم خاصى که شيعه تحت عنوان " حجت " قائل است عنوان شده و به نحو بليغ و رسائى بيان شده است.

پر بازدیدترین ها

 رهبرى صالح از ديدگاه نهج البلاغه

رهبرى صالح از ديدگاه نهج البلاغه

از موضوعات اساسى و مباحث حياتى نهج البلاغه - كه جملگى از مسائل اساسى جامعه انسانى محسوب مى گردد - مساله امامت و رهبرى است . على (ع) در سخنان و رهنمودهاى ارزنده خويش در نهج البلاغه به بيان ابعاد مختلف اين مساله پرداخته اند:اولا: ضرورت آن را در اجتماع بشرى مطرح فرموده اند؛ثانيا: در ارتباط با همين لزوم و ضرورت رهبرى، به امامت و پيشوايى صالح و حق، و نيز به رهبرى ناشايسته و ناحق پرداخته اند.
 مدرسان واقعی وحی از نگاه نهج البلاغه

مدرسان واقعی وحی از نگاه نهج البلاغه

درباره امیرالمومنین (علیه السلام) فرموده است «انا مدینة العلم و علی بابها؛ من شهر دانشم و علی در آن است.»جابربن حیان، پدر علم شیمی، در دانشگاه امام صادق(علیه السلام) دانش آموخت؛ حسن بصری، مؤسس مکتب کلامی اشاعره؛ واصل بن عطاء مؤسس مکتب کلامی معتزله؛ ابوحنیفه، بنیانگذار مکتب فقهی حنفی؛ مالک، بنیانگذار مکتب فقهی مالکی، از شاگردان دانشگاه جعفری بوده اند.
 نگاهی به مسأله حساس امامت در نهج البلاغه

نگاهی به مسأله حساس امامت در نهج البلاغه

احتمالا بتوان از این سخن دردمندانه این نکته را به دست آورد که اهمیت امامت فقط در مدیریت جامعه نیست بلکه در مقام فهم دین نیز بسیار حائز اهمیت است که البته طبق دلایل بسیار متقن ائمه اهل بیت (علیهم السلام) از علمی خدایی بهره مند هستند کما اینکه این مساله را می توان از این سخن حضرت نیز به دست آورد ان احق الناس بهذا الامر اقواهم علیه و اعلیهم بامر الله فیه سزاوارترین مردم به امر حکمرانی تواناترین آنها در این امر و عالمترین آنها به دستور خداوند در مورد حکمرانی است.
 امامت به مفهوم حجت در نهج البلاغه

امامت به مفهوم حجت در نهج البلاغه

اين جمله ها هر چند نامى ولو به طور اشاره از اهل بيت برده نشده است، اما با توجه به جمله هاى مشابهى که در نهج البلاغه درباره اهل بيت آمده است، يقين پيدا مى شود که مقصود، ائمه اهل بيت مى باشند. از مجموع آنچه در اين گفتار از نهج البلاغه نقل کرديم معلوم شد که در نهج البلاغه علاوه بر مساله خلافت و زعامت امور مسلمين در مسائل سياسى، مساله امامت به مفهوم خاصى که شيعه تحت عنوان " حجت " قائل است عنوان شده و به نحو بليغ و رسائى بيان شده است.
 نهج البلاغه، بزرگ ترین سند ماندگاری امامت و ولایتʄ)

نهج البلاغه، بزرگ ترین سند ماندگاری امامت و ولایت(4)

هان ای فیلسوفان و حکمت آموزان، بیایید و در جملات خطبه ی اول این کتاب به تحقیق بنشینند و افکار بلند پایه ی خود را به کار گیرند و با کمک اصحاب معرفت و ارباب عرفان این یک جمله کوتاه را به تفسیر بپردازند و بخواهند به حق وجدان خود را برای درک واقعی آن ارضا کنند به شرط آن که بیاناتی که در این میدان تاخت و تار شده است آنان را فریب ندهد.
Powered by TayaCMS