خطبه 210 نهج البلاغه بخش 2 قسمت 2 : اقسام راويان حديث دوم اشتباه كار

خطبه 210 نهج البلاغه بخش 2 قسمت 2 : اقسام راويان حديث دوم اشتباه كار

عنوان خطبه 210 نهج البلاغه بخش 2 قسمت 2 خطبه (دشتي)

متن صبحي صالح

ترجمه فيض الاسلام

ترجمه شهيدي

ترجمه منهاج البراعه

شرح ابن ميثم

ترجمه شرح ابن ميثم

شرح ابن ابي الحديد

شرح لاهيجي

شرح منظوم انصاري

في ظلال نهج البلاغه

شرح منهاج البراعه خويي

عنوان خطبه 210 نهج البلاغه بخش 2 قسمت 2 خطبه (دشتي)

دوم- اشتباه كار

متن صبحي صالح

وَ رَجُلٌ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ شَيْئاً لَمْ يَحْفَظْهُ عَلَى وَجْهِهِ- فَوَهِمَ فِيهِ وَ لَمْ يَتَعَمَّدْ كَذِباً فَهُوَ فِي يَدَيْهِ- وَ يَرْوِيهِ وَ يَعْمَلُ بِهِ- وَ يَقُولُ أَنَا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَلَوْ عَلِمَ الْمُسْلِمُونَ أَنَّهُ وَهِمَ فِيهِ لَمْ يَقْبَلُوهُ مِنْهُ- وَ لَوْ عَلِمَ هُوَ أَنَّهُ كَذَلِكَ لَرَفَضَهُ-

ترجمه فيض الاسلام

و (دوّم:) مردى است كه از رسول خدا چيزى را شنيده و آنرا درست حفظ نكرده و در آن اشتباه و خطاء نموده و دانسته دروغ نگفته است، پس آنچه در تصرّف او است نقل ميكند و بآن عمل مى نمايد و مى گويد: من آنرا از رسول خدا- صلّى اللَّه عليه و آله- شنيده ام، پس اگر مسلمانان مى دانستند كه او حديث را اشتباه فهميده از او نمى پذيرفتند، و اگر او نيز مى دانست كه اشتباه كرده آنرا ترك گفته نقل نمى كرد.

ترجمه شهيدي

و مردى كه چيزى از رسول خدا (ص) شنيد و آن را چنانكه بايد در گوش نكشيد، و به خطا شنفته و به عمد دروغى نگفته، آن حديث نزد اوست، آن را مى گويد و بدان كار مى كند، و گويد: «من اين را از رسول خدا (ص) شنيدم» و اگر مسلمانان مى دانستند وى در آن حديث به خطا رفته از او نمى پذيرفتند، و او هم اگر مى دانست حديث خطاست از سر گفتن آن بر مى خاست.

ترجمه منهاج البراعه

دويمى كسى است كه شنيد از حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم چيزى را كه حفظ نكرد آنرا با وجهى كه پيغمبر فرموده بود، پس غلط كرد در آن و عمدا دروغ نگفت پس آن حديث كه شنيده بود در دست او بود و روايت ميكرد آنرا و عمل مى نمود

بان و مى گفت كه من شنيده ام آنرا از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، پس اگر مى دانستند مسلمانان كه او غلط كرده است در آن قبول نمى كردند آن حديث را از او، و اگر مى دانست آن كس كه آن حديث همچنين است هر آينه ترك مى نمود آنرا.

شرح ابن ميثم

اللغه

و وهم بالكسر: غلط، و بالفتح ذهب و همه إلى شي ء و هو يريد غيره. و جنّب عنه: أخذ عنه جانبا.

المعني

و أشار إلى القسم الثاني بقوله: و رجل سمع من رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم شيئا لم يحفظه. إلى قوله: لرفضه، و ذلك أن يسمع من الرسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كلاما فيتصوّر منه معنى غير ما يريده الرسول.

ثمّ لا يحفظ اللفظ بعينه فيورده بعبارته الدالّة على ما تصوّره من المعنى فلا يكون قد حفظه و تصوّره على وجهه المقصود للرسول فوهم فيه و لم يتعمّد كذبا لوهمه فهو في يديه يرويه و يعمل به على وفق ما تصوّر منه و يسنده إلى الرسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، و علّة دخول الشبهة على المسلمين فيه هى عدم علمهم بوهمه، و علّةدخولها عليه في الرواية و العمل هو وهمه حين السماع حتّى لو علم ذلك لترك روايته و العمل به

ترجمه شرح ابن ميثم

و هم به كسر (ه): اشتباه كرد، و هم به فتح (ه) مى خواست كارى را انجام دهد ولى قوه واهمه او را به جانب ديگرى برد.

جنّب عنه: از او كناره گيرى كرد.

اشتباه كاران، شخصى كه از رسول خدا چيزهايى شنيده ولى درست آن را حفظ نكرده است، پس دچار اشتباه شده ولى به عمد دروغ به پيامبر نبسته است، پس آنچه دارد و مى داند، روايت مى كند و به كار مى بندد، و مى گويد: من آن را از رسول خدا شنيده ام، در حالى كه اگر مسلمانان مى دانستند كه اشتباه كرده آن را از او نمى پذيرفتند، و اگر خود او نيز به اشتباهش پى برده بود آن را رها مى كرد و به آن عمل نمى كرد.

منافق نيست اما حديث را مطابق فهم و پندار خود روايت مى كند، اين شخص از روى سهو و اشتباه گمراه شده و ديگران را گمراه مى كند.

و رجل سمع من رسول اللَّه (ص) شيئا لم يحفظه... لرفضه...،

اشاره به قسم دوم از ناقلان روايت است.

شارح در توضيح اين قسمت از سخنان حضرت كه در معرّفى اين گروه آمده، براى چنين شخصى دو اشتباه ذكر كرده است: لفظى، معنوى: سخنى را كه از پيامبر شنيده، نتوانسته است بدرستى لفظ آن را ضبط كند، و معناى آن را هم درست درك نكرده، و هنگامى كه مى خواهد آن را براى ديگران بازگو كند، معنايى كه خود تصور كرده است- در حالى كه بر خلاف اراده پيامبر است- با لفظى از خود بيان مى كند، بنا بر اين آنچه را كه گفته، هم از نظر معنى و هم از جهت لفظ بر خلاف گفته پيامبر است، اما تعمدى در اين جهت نداشته، زيرا: آن را كه به نظر خود از پيامبر شنيده، روايت كرده و به آنچه كه در فكر و انديشه او درست بوده عمل كرده و آن را به رسول خدا نسبت داده است، علّت به غلط افتادن مردم و پذيرفتن گفتار او آن است كه آنها به اشتباه او آگاهى نداشتند، و علت اشتباه كردن خود او در نقل روايت و عمل به آن، توهّم و پندار او به هنگام شنيدن بوده است، كه اگر توجه به اين امر داشت نقل آن روايت و عمل به آن را ترك مى كرد.

شرح ابن ابي الحديد

فأما قوله ع و رجل سمع من رسول الله شيئا- و لم يحفظه على وجهه فوهم فيه فقد وقع ذلك- و قال أصحابنا في الخبر الذي رواه عبد الله بن عمر- أن الميت ليعذب ببكاء أهله عليه- إن ابن عباس لما روي له هذا الخبر- قال ذهل ابن عمر- إنما مر رسول الله ص على قبر يهودي- فقال إن أهله ليبكون عليه و إنه ليعذب- . و قالوا أيضا إن عائشة أنكرت ذلك- و قالت ذهل أبو عبد الرحمن كما ذهل في خبر قليب بدر-

إنما قال ع إنهم ليبكون عليه- و إنه ليعذب بجرمه

- . قالوا و موضع غلطه في خبر القليب- أنه

روى أن النبي ص وقف على قليب بدر- فقال هل وجدتم ما وعدكم ربكم حقا- ثم قال إنهم يسمعون ما أقول لهم

- فأنكرت عائشة ذلك- و قالت إنما-

قال إنهم يعلمون أن الذي كنت أقوله لهم هو الحق

و استشهد بقوله تعالى- إِنَّكَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى -

الرابع

لا ريب في جواز نقل الحديث بالمعني، و يدلّ عليه أخبار كثيرة.

و تفصيل القول في ذلك على ما حقّقه المحدّث العلامة المجلسي ره أنّه إذا لم يكن المحدّث عالما بحقايق الألفاظ و مجازاتها و منطوقها و مفهومها و مقاصدها لم تجز له الرّواية بالمعنى بغير خلاف، بل يتعيّن اللّفظ الّذى سمعه إذا تحقّقه و إلّا لم تجز له الرّواية.

و أمّا إذا كان عالما بذلك.

فقد قال طايفة من العلماء لا يجوز هي، لأنّ لكلّ تركيب معني بحسب الوصل و الفصل و التقديم و التأخير و غير ذلك لو لم يراع ذلك لذهبت مقاصدها، بل لكلّ كلمة مع صاحبتها خاصيّة مستقلّة كالتخصيص و الاهتمام و غيرهما، و كذا الألفاظ المشتركة و المترادفة، و لو وضع كلّ موضع الاخر لفات المعني المقصود، و من ثمّ قال النّبي صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: نصر اللّه عبدا سمع مقالتي و حفظها و وعاها و أدّاها فرّب حامل فقه غير فقيه و ربّ حامل فقه إلى من هو أفقه منه. و كفى هذا الحديث شاهدا

بصدق ذلك.

و اكثر الأصحاب جوّزوا ذلك مطلقا مع حصول الشرائط المذكورة، و قالوا كلّما ذكرتم خارج عن موضوع خطبه 210 نهج البلاغه بخش 2 قسمت 2 البحث لأنّها إنّما جوّزنا لمن يفهم الألفاظ و يعرف خواصّها و مقاصدها و يعلم عدم اختلال المراد بها فيما أدّاه.

و قد ذهب جمهور السّلف و الخلف من الطوايف كلّها إلى جواز الرّواية بالمعني إذا قطع بأداء المعني بعينه، لأنّه من المعلوم أنّ الصّحابة و أصحاب الأئمّة عليهم السّلام لم يكونوا يكتبون الأحاديث عند سماعها، و يبعد بل يستحيل عادة حفظهم جميع الألفاظ على ما هي عليه، و قد سمعوها مرّة واحدة خصوصا في الأحاديث الطويلة مع تطاول الأزمنة و لهذا كثيرا ما يروى عنهم المعني الواحد بألفاظ مختلفة و لم ينكر ذلك عليهم و لا يبقي لمن تتبّع الأخبار في هذا شبهة و يدل عليه أيضا ما رواه الكليني عن محمّد بن يحيى عن محمّد بن الحسين عن ابن أبي عمير عن ابن اذينة عن محمّد بن مسلم قال: قلت لأبي عبد اللّه عليه السّلام: أسمع الحديث منك فازيد و أنقص فقال عليه السّلام: إن كنت تريد معانيه فلا بأس.

نعم لا مرية في أنّ روايته بلفظه أولى على كلّ حال لا سيّما في هذه الأزمان لبعد العهد و فوت القراين و تغيّر المصطلحات.

و قد روى الكليني عن عليّ بن إبراهيم عن أبيه عن ابن أبي عمير عن منصور بن يونس عن أبي بصير قال: قلت لأبي عبد اللّه عليه السّلام: قول اللّه جلّ ثناؤه الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ قال: هو الرّجل يسمع الحديث فيحدّث به كما سمعه لا يزيد فيه و لا ينقص

تذنيب

قال بعض الأفاضل: نقل المعني إنّما جوّزوه في غير المصنّفات، أمّا المصنّفات فقد قال أكثر الأصحاب: لا يجوز حكايتها و لا نقلها بالمعني و لا تغيير شي ء منها على ما هو المتعارف

شرح لاهيجي

و رجل سمع من رسول اللّه (- ص- ) شيئا لم يحفظه على وجهه فوهم فيه و لم يتعمّد كذبا فهو فى يديه يرويه و يعمل به و يقول انا سمعته من رسول اللّه (- ص- ) فلو علم المسلمون انّه و هم فيه لم يقبلوه منه و لو علم هو انّه كذلك لرفضه

شرح منظوم انصاري

و (دوّم) كسى است كه چيزى از رسول خدا شنيده و آن را بهمان طور بخاطر نسپرده، و در آن باشتباه افتاده، و دانسته دروغ نگفته است، پس آن حديث در تصرّف او بوده آنرا روايت ميكند، و بكارش مى بندد، و مى گويد حديثى است از رسول خدا شنيده ام، و اگر مسلمانان مى دانستند كه او حديث را درست نفهميده البتّه از او نمى پذيرفتند، و اگر خود او هم مى دانست اشتباه كرده آن را كنار مى زد.

  • دوّم شخص است آن كو كز محمّد (ص )حديثى را شنيده بس مسدّد
  • گهر را نيك نسپرده بخاطربود بر اشتباهش امر دائر
  • گران گوش و دلش بد فكر ساهىنمايد نقل آنرا اشتباهى
  • سخن عمدا بكذب و كين نراندسفالى را طلا از سهو داند
  • بود دلخوش كه آن خر مهره گوهربود بگرفته از گنج پيمبر
  • و گر دانستى آن مفرغ طلا نيست چو الماس آهن وى پر بها نيست
  • نه از روى شخص مسلم مى پذيرفتنه او نزد مسلمانانش مى گفت
  • چو بردى بر خطاى خويشتن پى نمودى خود سجلّ و دفترش طى

في ظلال نهج البلاغه

الاعراب

و المبدل منه أربعة، و مبغض صفة لرابع، و خوفا مفعول من أجله للفعل المنفي، و هو لم يكذب.

2- (و رجل سمع من رسول اللّه شيئا لم يحفظه على وجهه إلخ).. قال علماء المسلمين: يشترط في راوي الحديث من جملة ما يشترط أن يكون من الذين يحسنون ضبط ما يسمعون و يؤدونه على وجهه، و لا ثقة بقول من لا يحسن الضبط و ان لم يكن فاسقا.

شرح منهاج البراعه خويي

(و) الثاني منهم (رجل سمع من رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم شيئا لم يحفظه على وجهه) الذى صدر من لسانه الشريف (فوهم فيه) أى غلط و سهى (و لم يتعمّد كذبا) كتعمّد الرّجل السابق الذّكر (فهو فى يديه) ينقله (و يرويه) لغيره (و يعمل به) فى نفسه (يقول أنا سمعته من رسول اللّه) يسنده إليه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بزعم أنه عين ما قاله صلّى اللّه عليه و آله و سلّم (فلو علم المسلمون أنه و هم فيه لم يقبلوه منه و لو علم هو أنه كذلك لرفضه) أى نبذه و تركه و لم يروه أقول: و من ذلك اشترط علماء الدّراية الضبط في الرّاوى يرى ضبطه لما يرويه بمعنى كونه حافظا له متيقظا غير مغفل إن حدّث من حفظه ضابطا لكتابه حافظا من الغلط و التصحيف و التحريف ان حدّث منه عارفا بما يختلّ به المعني ان روى به أى بالمعنى على القول بجوازه حسبما تعرفه إنشاء اللّه تفصيلا.

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

 توحيد و خداشناسى در نهج البلاغه

توحيد و خداشناسى در نهج البلاغه

اوست خدايي كه با همه وسعتي كه رحمتش دارد كيفرش بر دشمنان سخت است و با سختگيري كه دارد رحمتش همه دوستان را فراگرفته است هركس كه با او به مبارزه برخيزد بر او غلبه مي كند هركس دشمني ورزد هلاكش مي سازد هركس با او كينه و دشمني ورزد تيره روزش كند و بر دشمنانش پيروز است هركس به او توكل نمايد او را كفايت كند .
 فرازی از خطبه های نهج البلاغه در باب توحید

فرازی از خطبه های نهج البلاغه در باب توحید

هر چه به ذات شناخته باشد ساخته است و هرچه به خود بر پا نباشد ديگرى اش پرداخته. سازنده است نه با به كار بردن افزار. هر چيز را به اندازه پديد آرد، نه با انديشيدن در كيفيت و مقدار. بى نياز است بى آنكه از چيزى سود برد. با زمان ها همراه نيست و دست افزارها او را يارى ندهد.
 خداشناسی در نهج البلاغه

خداشناسی در نهج البلاغه

پیشوایان دینی، همواره ما را از اندیشیدن در ذات خداوند بزرگ منع کرده اند؛ چرا که عظمت بی پایان حضرت حق، فراتر از آن است که عقل محدود و نارسای بشری به درک و شناخت او دست یابد. در بخشی از کلام امام علی علیه السلام آمده است: «اگر وهم و خیال انسان ها، بخواهد برای درک اندازه قدرت خدا تلاش کند و افکار بلند و دور از وسوسه های دانشمندان، بخواهد ژرفای غیب ملکوتش را در نوردد و قلب های سراسر عشق عاشقان، برای درک کیفیّت صفات او کوشش نماید .
 بررسی توحيد در نهج البلاغه

بررسی توحيد در نهج البلاغه

بدان كه استواران در علم آن كسانى هستند كه اقرار به مجموع آن چه در پس ‍ پرده غيبت است و تفسيرش را نمى دانند، آنان را از اين كه بخواهند به زور از درهايى كه جلو عوالم غيب زده شده است وارد شوند بى نياز كرده است. پس خداوند بزرگ اعتراف آنان را به ناتوانى از رسيدن به آن چه در حيطه دانششان نيست ستود و خود دارى آنان را از غور كردن در آن چه به بحث و جستجو از كنه آن مكلف نشده اند استوارى در علم ناميده
 براهین وجودشناختی و جهان شناختی در نهج البلاغه

براهین وجودشناختی و جهان شناختی در نهج البلاغه

گویی اندیشمندان شرق و غرب، در این راه به مسابقه پرداخته اند، تا دقیق ترین و صحیح ترین و استوارترین برهان وجود شناختی را عرضه کنند. غربی ها در این راه به اعتراف خودشان شکست خورده و علی الظاهر به بن بست رسیده اند.

پر بازدیدترین ها

 فرازی از خطبه های نهج البلاغه در باب توحید

فرازی از خطبه های نهج البلاغه در باب توحید

هر چه به ذات شناخته باشد ساخته است و هرچه به خود بر پا نباشد ديگرى اش پرداخته. سازنده است نه با به كار بردن افزار. هر چيز را به اندازه پديد آرد، نه با انديشيدن در كيفيت و مقدار. بى نياز است بى آنكه از چيزى سود برد. با زمان ها همراه نيست و دست افزارها او را يارى ندهد.
 توحید از دیدگاه قرآن و نهج البلاغهʁ)

توحید از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه(1)

با توجه به این نکته، باید ببینیم که قرآن کریم برای عقائد و معارف مطرح شده از جانب خودش چه دلائلی را مطرح کرده است ؟ و با وجود این شیوه که قرآن از همه گروه ها برهان ودلیل می طلبد، آیا ممکن است که خودش برای مطالب خود دلیل نیاورد؟ و آیا جا دارد که ما برای معارف اسلام، از جای دیگر طلب دلیل کنیم ؟
 براهین وجودشناختی و جهان شناختی در نهج البلاغه

براهین وجودشناختی و جهان شناختی در نهج البلاغه

گویی اندیشمندان شرق و غرب، در این راه به مسابقه پرداخته اند، تا دقیق ترین و صحیح ترین و استوارترین برهان وجود شناختی را عرضه کنند. غربی ها در این راه به اعتراف خودشان شکست خورده و علی الظاهر به بن بست رسیده اند.
 توحید و خداگرایی‏ در نهج البلاغه

توحید و خداگرایی‏ در نهج البلاغه

البته این‏گونه نیست که خداوند با وجود امکان اشراف انسان بر صفاتش او را بازداشته، بلکه روشن است که شناخت جامع موجود نامحدود از سوى یک موجودِ محدود محال است. قدرت او بر اشراف‏بخشیدن به‏انسان در شناخت خود، به این امرِ محال تعلق نمى‏گیرد؛ زیرا غیرخدا همه‏چیز محدودیت دارد و نامحدودکردن محدود ذاتاً محال است.
 توحيد و خداشناسى در نهج البلاغه

توحيد و خداشناسى در نهج البلاغه

اوست خدايي كه با همه وسعتي كه رحمتش دارد كيفرش بر دشمنان سخت است و با سختگيري كه دارد رحمتش همه دوستان را فراگرفته است هركس كه با او به مبارزه برخيزد بر او غلبه مي كند هركس دشمني ورزد هلاكش مي سازد هركس با او كينه و دشمني ورزد تيره روزش كند و بر دشمنانش پيروز است هركس به او توكل نمايد او را كفايت كند .
Powered by TayaCMS