حکمت 94 نهج البلاغه : ضرورت عمل كردن به روايات

حکمت 94 نهج البلاغه : ضرورت عمل كردن به روايات

متن اصلی حکمت 94 نهج البلاغه

موضوع حکمت 94 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 94 نهج البلاغه

94 وَ قَالَ عليه السلام اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

موضوع حکمت 94 نهج البلاغه

ضرورت عمل كردن به روايات

(علمى، اجتماعى، تربيتى)

ترجمه مرحوم فیض

94- امام عليه السّلام (در باره انديشه در اخبار) فرموده است

1- چون خبرى شنيديد آنرا از روى تدبّر و انديشه در آن دريابيد نه از روى نقل لفظ آن، زيرا نقل كنندگان علم بسيارند و انديشه كنندگان در آن اندك.

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1130)

ترجمه مرحوم شهیدی

98 [و فرمود:] چون حديثى را شنيديد آن را فهم و رعايت كنيد، نه بشنويد و روايت كنيد كه راويان علم بسيارند و به كاربندان آن اندك در شمار.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 376)

شرح ابن میثم

89- و قال عليه السّلام:

اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ- فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

اللغة

عقل الرعاية: ضبطه بالفهم و رعاية العلم. و عقل الرواية: ضبط ألفاظها و سماعها دون تفهّم المعنى.

المعنى

و رغّب في ذلك بضمير صغراه قوله: فإنّ رواة العلم. إلى آخره. و تقديره كبراه: و كلّما كان كذلك فينبغي أن يعقل عقل رعاية لتكثر رعاته.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 290)

ترجمه شرح ابن میثم

89- امام (ع) فرمود:

اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ- فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

لغات

عقل الرعاية: ضبط خبر به وسيله درك و فهم و رعايت علم و آگاهى عقل الرّواية: ضبط الفاظ و شنيدن يك خبر بدون درك معنى

ترجمه

«چون خبرى را شنيديد، آن را از روى فهم و آگاهى درك كنيد و به دريافت لفظ روايت بسنده نكنيد، زيرا نقل كنندگان دانش فراوانند، اما رعايت كنندگان اندكند».

شرح

امام (ع) در اين عبارت به وسيله يك قياس مضمرى شخص را به عمل مزبور ترغيب فرموده است كه مقدمه صغراى آن عبارت: فإنّ رواة العلم... و كبراى مقدّر آن نيز چنين است: و هر چه چنان باشد شايسته است تا از روى تدبير و انديشه درك شود، براى آن كه رعايت كنندگان دانش افزون شوند.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 491)

شرح مرحوم مغنیه

97- اعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية فإنّ رواة العلم كثير و رعاته قليل.

المعنى

الفرق بين الرعاية و الرواية كالفرق بين من بنى صرحا بعلمه و يده، و من رأى هذا الصرح بعينه، و أخبر عنه بلسانه.. على ان الإخبار عن الاعيان الخارجية لا يحتاج الى العلم و الدرس، و رواية العالم لها تماما كرواية الجاهل ما دام كل منهما ثقة في النقل، أما القيم الروحية كالخير فلا تعرفها و تدركها إلا عقول الراسخين في العلم (فإن رواة العلم كثير) و هم الذين ينقلون و يروون عن العلماء. و قال قائل من الرواة: «أنا أحفظ لأهل البيت ثلاثمئة ألف حديث». و هذا الراوي وحده يعادل عشرات الرواة، و مثله كثير (و رعاته قليل) أي العلماء بحق.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 274)

شرح شیخ عباس قمی

23 - اعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية، لا عقل دراية ، فإنّ رواة العلم كثير، و رعاته قليل. نهاهم عليه السّلام أن يقتصروا إذا سمعوا منه أو من غيره أطرافا من العلم و الحكمة، على أن يرووا ذلك رواية، كما يقرأ أكثر الناس القرآن دراسة و لا يدري من معانيه إلّا اليسير.

و أمرهم أن يعقلوا ما يسمعونه عقل رعاية أي معرفة و فهم.

ثمّ قال لهم: «إنّ رواة العلم كثير، و رعاته قليل»، أي من يراعيه و يتدبّره.

( شرح حکم نهج البلاغه شیخ عباس قمی، ص 44)

شرح منهاج البراعة خویی

الثالثة و التسعون من حكمه عليه السّلام

(93) و قال عليه السّلام أعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية، فإنّ رواة العلم كثير، و رعاته قليل.

اللغة

(رعى) يرعى رعيا و رعاية الأمر: نظر إلى ما ذا يصير.

الاعراب

عقل رعاية، مفعول مطلق نوعي لاعقلوا.

المعنى

الخبر، حكاية عن واقعة أو رواية لكلام عن الغير، و منه الأخبار المرويّة عن النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله و الصحابة و المعصومين كما هو مصطلح علماء الفقه و الحديث و كلّ خبر يحتمل الصدق و الكذب، و قد كثر في الأخبار الجعل و الافتراء حتّى في زمن النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله و حتّى بالنسبة إليه صلّى اللَّه عليه و آله حتّى قال: كثر عليّ الكذابة، فلا بدّ من نقد الخبر و عرضه قبل كلّ شي ء على مقياس عقليّ يعرف صدقه و كذبه و مغزاه و الرّعاية جاءت بمعنى مراقبة النجوم أيضا.

و بهذا المعنى يتضمّن قوله عليه السّلام مزيد التدبّر في صدق الحديث و الخبر كمن يترصّد النجوم طول السنة ليتعرّف حالاتها، فرواية الخبر سهل جدّا، و لكن فهمه و درايته صعب يحتاج إلى التأمّل و التدبّر سواء كان من حيث سنده و صحة صدوره، أو من حيث متنه و مفهومه، و قد روى في الكافي حديثا بهذا المعنى نذكره هنا في باب ما أمر النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله بالنصيحة لأئمّة المسلمين: عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد بن عيسى، عن أحمد بن محمّد بن أبي نصر عن أبان بن عثمان، عن ابن أبي يعفور، عن أبي عبد اللَّه عليه السّلام أنّ رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله خطب النّاس في مسجد الخيف فقال صلّى اللَّه عليه و آله: نضر اللَّه عبدا سمع مقالتى فوعاها و حفظها و بلّغها من لم يسمعها فربّ حامل فقه غير فقيه، و ربّ حامل فقه إلى من هو أفقه منه- إلخ.

الترجمة

خبرى كه شنيديد با عقل خود بسنجيد و بروايت آن ننگريد، زيرا راويان دانش بسيارند، و ناظران در آن اندك.

  • چون شنيدى خبرى از راوي ضوء انديشه در آن مى تابى
  • راوى علم و خبر بسيار استمرد انديشه در آن كميابست

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص145و146)

شرح لاهیجی

(119) و قال عليه السّلام اعقلوا الخبر اذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية فانّ روات العلم كثير و رعاته قليل يعنى و گفت (- ع- ) كه ياد گيريد حديثى را در وقتى كه مى شنويد ياد گرفتن از براى دانستن و تدبّر كردن نه دانستن از براى روايت و نقل كردن پس بتحقيق كه راويان و ناقلان علم بسيارند و مراعات كنندگان و تدبّر كنندگان علم اندكند

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 300)

شرح ابن ابی الحدید

94 : اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ- فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ نهاهم ع عن أن يقتصروا إذا سمعوا منه- أو من غيره أطرافا من العلم و الحكمة- على أن يرووا ذلك رواية كما يفعله اليوم المحدثون- و كما يقرأ أكثر الناس القرآن دراسة- و لا يدري من معانيه إلا اليسير- . و أمرهم أن يعقلوا ما يسمعونه عقل رعاية- أي معرفة و فهم- . ثم قال لهم إن رواة العلم كثير و رعاته قليل- أي من يراعيه و يتدبره- و صدق ع

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 254)

شرح نهج البلاغه منظوم

[96] و قال عليه السّلام:

اعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية، فإنّ رواة العلم كثير، وّ رعاته قليل.

ترجمه

حديث را بهنگام شنفتن فراگيريد براى دانستن و تدبّر كردن، دانستن براى باز گفتن زيرا كه قرائت كنندگان علم بسيار، و رعايت كنندگانش اندك اند.

نظم

  • حديثى را اگر گاهى شنيديد بكوشش همچنان گوهر كشيديد
  • نه تنها بهر آن بايد شنفتنكه آن را گاه حاجت باز گفتن
  • بل آن را از ره علم و تدبّرفرا گيريد با عقل و تفكّر
  • كز آن آريد خود را در ره پندعمل زان علم را گرديده پابند
  • كه بسياراند مردان روايتكه ننمايند دانش را رعايت
  • درونشان مركز علم است و اخبارهويدا از برونشان نيست آثار
  • بظاهر مردمانى رهروانند بباطن سارقانى رهزنانند
  • بظاهر پايشان در علم تند استبباطن بندشان بر پاى و كند است

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص114و115)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

 اشاره حضرت علی(ع) به معلق بودن زمین در فضا

اشاره حضرت علی(ع) به معلق بودن زمین در فضا

امام على عليه السلام : [خداوند] زمين را ايجاد كرد و آن را نگه داشت، بى آن كه وى را مشغول سازد. و آن را بر جايى بدون قرار استوار كرد و بى هيچ پايه اى بر پايش داشت و بى هيچ ستونى برافراشتش و آن را از كجى و انحراف نگاه داشت و از افتادن و شكافتن آن جلوگيرى كرد .
 نحوه تشکیل جو زمین از دیدگاه مولا علی (ع) در نهج البلاغه

نحوه تشکیل جو زمین از دیدگاه مولا علی (ع) در نهج البلاغه

و آبهای ساکن را به مواج سرکش برگردانید تا آنجا که آبها روی هم قرار گرفتند و چون قله های بلند کوهها بالا آمدند امواج تند کف های برآمده از آبها را در هوای باز و فضای گسترده بالا بردند تا جایی که از آن هفت آسمان پدید آمد.آسمان پایین را چون موج مهار شده و آسمان بالا را مانند سقف استوار قرار داد.
 انسان شناسی

انسان شناسی

آنگاه از روحی که آفرید در آن دمید تا به صورت انسانی زنده درآمد، دارای نیروی اندیشه، که وی را به تلاش اندازد، و دارای افکاری که در دیگر موجودات، تصرّف نماید. به انسان اعضاء و جوار حی بخشید، که در خدمت او باشند، و ابزاری عطا فرمود، که آنها را در زندگی بکار گیرد،
 علي(عليه السّلام) و انسان شناسي قرآني

علي(عليه السّلام) و انسان شناسي قرآني

طرفداران اين انديشه از گذشته اي دور با روش ها و متدهاي گوناگون در پي شناخت نهاد آدمي هستند. آنها گاه از گزاره هاي ديني مدد مي گيرند و گاه تجربه، عقل و عرفان را به ياري مي طلبند. گروهي از ايشان انسان را ذاتاً خوب معرفي مي کنند و عده اي ذات انسان را بد و شرور نشان مي دهند و بعضي انسان را هم خوب و هم بد مي خوانند.
 انسان شناسی از منظر نهج البلاغه

انسان شناسی از منظر نهج البلاغه

نهج البلاغه یک شاهکار ادبی در تعلیمات اسلامی است که در آن توجه به عزّت و کرامت انسان و سلامت عقل و روان از اهمیت بسزایی برخوردار است. سخنان حکمت آمیز این کتاب که با عقل و اندیشه آدمی سروکار دارند حقایق بسیار متعالی و معانی بسیار ژرفی را در مورد شناخت خدا، انسان، و جهان با فصاحت و بلاغت تمام بیان می کنند و آگاهی های ارزشمندی را در هریک از این زمینه ها ارائه می دهند. خطابه ها احساسات راکد انسان را در جهت ستیز با فساد و تباهی و بی عدالتی بر میانگیزند، و موعظه ها انسان را از خواب غفلت بیدار و خطراتی را که می توانند دل و روان آدمی را ضعیف و بیمار کنند یادآور می شوند.

پر بازدیدترین ها

 اشاره حضرت علی(ع) به معلق بودن زمین در فضا

اشاره حضرت علی(ع) به معلق بودن زمین در فضا

امام على عليه السلام : [خداوند] زمين را ايجاد كرد و آن را نگه داشت، بى آن كه وى را مشغول سازد. و آن را بر جايى بدون قرار استوار كرد و بى هيچ پايه اى بر پايش داشت و بى هيچ ستونى برافراشتش و آن را از كجى و انحراف نگاه داشت و از افتادن و شكافتن آن جلوگيرى كرد .
 انسان شناسی

انسان شناسی

آنگاه از روحی که آفرید در آن دمید تا به صورت انسانی زنده درآمد، دارای نیروی اندیشه، که وی را به تلاش اندازد، و دارای افکاری که در دیگر موجودات، تصرّف نماید. به انسان اعضاء و جوار حی بخشید، که در خدمت او باشند، و ابزاری عطا فرمود، که آنها را در زندگی بکار گیرد،
 نحوه تشکیل جو زمین از دیدگاه مولا علی (ع) در نهج البلاغه

نحوه تشکیل جو زمین از دیدگاه مولا علی (ع) در نهج البلاغه

و آبهای ساکن را به مواج سرکش برگردانید تا آنجا که آبها روی هم قرار گرفتند و چون قله های بلند کوهها بالا آمدند امواج تند کف های برآمده از آبها را در هوای باز و فضای گسترده بالا بردند تا جایی که از آن هفت آسمان پدید آمد.آسمان پایین را چون موج مهار شده و آسمان بالا را مانند سقف استوار قرار داد.
 انسان شناسی از منظر نهج البلاغه

انسان شناسی از منظر نهج البلاغه

نهج البلاغه یک شاهکار ادبی در تعلیمات اسلامی است که در آن توجه به عزّت و کرامت انسان و سلامت عقل و روان از اهمیت بسزایی برخوردار است. سخنان حکمت آمیز این کتاب که با عقل و اندیشه آدمی سروکار دارند حقایق بسیار متعالی و معانی بسیار ژرفی را در مورد شناخت خدا، انسان، و جهان با فصاحت و بلاغت تمام بیان می کنند و آگاهی های ارزشمندی را در هریک از این زمینه ها ارائه می دهند. خطابه ها احساسات راکد انسان را در جهت ستیز با فساد و تباهی و بی عدالتی بر میانگیزند، و موعظه ها انسان را از خواب غفلت بیدار و خطراتی را که می توانند دل و روان آدمی را ضعیف و بیمار کنند یادآور می شوند.
 مباني فكري، انساني و اجتماعي در نهج البلاغه

مباني فكري، انساني و اجتماعي در نهج البلاغه

به عكس در جوامعي كه انسجام و هستي آنها را بايد پيوند دروني، بدون ارتباط با مبداء و مركز خارجي، تامين و تضمين كند، اولويت با نظام است . تازه آن نظام است كه جا و مكان و موقعيت فرد و جمع را در چهارچوب خود و در قلمرو خود مشخص مي كند . نظام حاكم بر فرد و جمع است و كيفيت و نوع حاكميت نظام بر فرد و بر جمع است كه سرنوشت مساله سابق الذكر، يعني اصالت فرد يا اصالت جمع را مشخص مي كند .
Powered by TayaCMS