از بررسی روایات اهل بیت (علیهم السلام) بر می آید که تکالیف چنانچه مقارن با سختی و مشقت بیشتری نسبت به شرائط عادی و متعارف امتثال شود؛ از ثواب و ارزش معنوی بیشتری برخوردار خواهد بود.
گرمای ثواب روزه
و
روزه در گرما
از بررسی روایات اهل بیت (علیهم السلام) بر می
آید که تکالیف چنانچه مقارن با سختی و مشقت بیشتری نسبت به شرائط عادی و متعارف امتثال
شود؛ از ثواب و ارزش معنوی بیشتری برخوردار خواهد بود.
در همین زمینه می توان به جمله معروف (أَفضَلُ
الأعمال أَحمَزُها) اشاره کرد که در ابواب مختلفی از فقه بدان اشاره شده است. این
جمله به صورت روایت هر چند در منابع عامه ذکر شدهاما در منابع شیعی نیز مرحوم
مجلسی در بحارالانوار به این روایت اشاره کرده است.
چنانچه روایات با مضامین همسو با جمله فوق نیز
در منابع معتبر شیعی نیز به وجود دارد. به عنوان مثال در رابطه با ثواب تعلیم و
حفظ قرآن چنین می خوانیم:
عَنِ
الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ إِنَّ
الَّذِي يُعَالِجُ الْقُرْآنَ وَ يَحْفَظُهُ بِمَشَقَّةٍ مِنْهُ وَ قِلَّةِ حِفْظٍ
لَهُ أَجْرَانِ.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «کسی که توانایی
حافظه اش کم است و با مشقت قرآن را فرا می گیرد دو اجر دارد» از سوی دیگر برخی از
فقها در رابطه با افضل بودن نماز وتیره به صورت ایستاده نسبت به حالت نشسته، حج
پیاده نسبت به سواره و ... به قاعده (افضل الاعمال احمزها) تمسک نموده اند.
ازاین رو می توان چنین گفت جمله معروف فوق به
صورت یک قاعده اصطیادی از مجموعه ای از روایات و ابواب مختلف فقهی بوده و معنای
قاعده فوق این است که افضل مراتب بندگى و اطاعت؛
مرتبه اى است كه أشقّ و أصعب بر بنده باشد چنانچه وضو در سرما افضل است از وضو در گرما
و حج پياده افضل است از حج سواره و شكر در حال فقر افضل است از شكر در حال غنى و توبه
جوانان افضل است از توبه پير.
قاعده
فوق در رابطه با روزه در شرائط خاص مانند گرمی هوا، طولانی بودن روز و ... نیز
قابل تطبیق است. چه اینکه روزه در شرائط فوق سخت تر بوده و همان تناسب ارزش و آثار
معنوی و تربیتی بیشتری نیز خواهد داشت.در همین راستا روایات مختلفی از اهل بیت علیهم السلام
در رابطه با روزه در گرما در منابع روایی مذکور بوده که به برخی از آن ها اشاره می شود
.
در
روایتی از امام صادق علیه السلام چنین می خوانیم:
عَنْ يُونُسَ بْنِ ظَبْيَانَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ صَامَ
لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يَوْماً فِي شِدَّةِ الْحَرِّ فَأَصَابَهُ ظَمَأٌ- وَكَّلَ
اللَّهُ بِهِ أَلْفَ مَلَكٍ يَمْسَحُونَ وَجْهَهُ وَ يُبَشِّرُونَهُ- حَتَّى إِذَا
أَفْطَرَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- مَا أَطْيَبَ رِيحَكَ وَ رَوْحَكَ- مَلَائِكَتِي
اشْهَدُوا أَنِّي قَدْ غَفَرْتُ لَهُ.
یونس
بن ظبیان گفت که امام صادق علیه السلام هر کسی که در روز گرم برای رضایت خدا روزه
بگیرد پس اگر تشنگی بر او غلبه کند خداوند متعال هزار ملک را وکیل کرده که صورت وی
را مسح کرده و به بشارت دهند تا زمانی که افطار کند خدای عز و جل به او خطاب می کند
چقدر رائحه و بوی تو خوش است ملائک من شاهد باشید که او را بخشیدم.
در برخی روایات از
روزه در هوای گرم تعبیر به جهاد شده است. پیامبر
خدا صلی الله علیه و آله : «الصَّومُ فی الحَرِّ جِهادٌ».روزه گرفتن در هواى گرم، جهاد
است.امام صادق علیه السلام : «أفضَلُ الجِهادِ الصَّومُ فی الحَرِّ».برترین جهاد، روزه
گرفتن در هواى گرم است.
شایان ذکر است مراد از شرائط طاقت فرسا و سخت،
فرضی است که وجوب روزه موجب حرج و ضرر بسیار شدید نباشد و الّا مطابق فتوای فقها
چنانچه وجوب روزه موجب ضرر و حرج شدید شود، روزه واجب نخواهد بود. بنابراین چنانچه
شرائطی چون گرمی هوا، طولانی بودن روز، فعالیت ها و مشاغل روزانه موجب سختی روزه
شود این شرائط ارزش معنوی و آثار تربیتی روزه را نیز بیشتر کرده و زمینه بهره برداری بیشتر از این ماه
شریف را بیش از پیش فراهم خواهد نمود.