آیات
1. وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَخْشَ اللَّهَ وَ يَتَّقْهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ [1]
و هر كس خدا و پيامبرش را اطاعت كند، و از خدا بترسد و از مخالفت فرمانش بپرهيزد، چنين كسانى همان پيروزمندان واقعى هستند!
2. وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفيقاً [2]
و كسى كه خدا و پيامبر را اطاعت كند، (در روز رستاخيز،) همنشين كسانى خواهد بود كه خدا، نعمت خود را بر آنان تمام كرده از پيامبران و صدّيقان و شهدا و صالحان و آنها رفيقهاى خوبى هستند!
3. وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعينَ [3]
و نماز را بپا داريد، و زكات را بپردازيد، و همراه ركوع كنندگان ركوع كنيد (و نماز را با جماعت بگزاريد)!
4. وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقينُ [4]
و پروردگارت را عبادت كن تا يقين [مرگ ] تو فرا رسد!
5. وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إيتاءَ الزَّكاةِ وَ كانُوا لَنا عابِدينَ [5]
و آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما، (مردم را) هدايت مى كردند و انجام كارهاى نيك و برپاداشتن نماز و اداى زكات را به آنها وحى كرديم و تنها ما را عبادت مى كردند.
6. يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ [6]
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! ركوع كنيد، و سجود بجا آوريد، و پروردگارتان را عبادت كنيد، و كار نيك انجام دهيد، شايد رستگار شويد!
روايات
كافی
بَابُ أَدَاءِ الْفَرَائِضِ
1 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ص مَنْ عَمِلَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْهِ فَهُوَ مِنْ خَيْرِ النَّاس [7]
على بن الحسين صلوات اللَّه عليهما فرمود: هر كه بدان چه خدا بر او واجب ساخته عمل كند، از جمله بهترين مردمست.
2 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا قَالَ اصْبِرُوا عَلَى الْفَرَائِض [8]
امام صادق عليه السّلام در باره قول خداى عز و جل: صبر كنيد و با صبر غلبه جوئيد و مرزدارى كنيد، آخر سوره 3 فرمود: بر واجبات صبر كنيد (يعنى واجباتى را كه انجامش كلفت و مشقت دارد تحمل كنيد).
3 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي السَّفَاتِجِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا قَالَ اصْبِرُوا عَلَى الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَلَى الْمَصَائِبِ وَ رابِطُوا عَلَى الْأَئِمَّةِ ع
وَ فِي رِوَايَةِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي السَّفَاتِجِ وَ زَادَ فِيهِ فَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ فِيمَا افْتَرَضَ عَلَيْكُم [9]
امام صادق عليه السّلام در باره قول خداى عز و جل صبر كنيد و با صبر غلبه جوئيد و مرزدارى كنيد فرمود: صبر كنيد بر واجبات و با صبر غلبه جوئيد بر مصيبتها و دست بدامن ائمه عليهم السّلام باشيد (زيرا حدود و ثغور اسلام و ايمان بوسيله ايشان از دستبرد بدعتگزاران و دين تراشان محفوظ ماند). و بر روايت ابى السفاتج در اين حديث زياد شده است: پس از خداى پروردگار خويش نسبت بآنچه بر شما واجب كرده پروا كنيد.
4 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اعْمَلْ بِفَرَائِضِ اللَّهِ تَكُنْ أَتْقَى النَّاس [10]
رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: بواجبات خدا عمل كن تا پرهيزگارترين مردم باشى.
5 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَا تَحَبَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِأَحَبَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْه [11]
امام صادق عليه السّلام فرمود: خداى تبارك و تعالى فرمايد: بنده من با چيزى محبوبتر از انجام آنچه بر او واجب كرده ام، بدوستى من نگرايد.
بحار الأنوار
1- ما، [الأمالي للشيخ الطوسي ] الْمُفِيدُ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْبَلْخِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُبَيْدِ بْنِ حَنَانٍ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ سَلْمَانَ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اعْمَلْ بِفَرَائِضِ اللَّهِ تَكُنْ مِنْ أَتْقَى النَّاسِ وَ ارْضَ بِقِسْمِ اللَّهِ تَكُنْ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ وَ كُفَّ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ تَكُنْ أَوْرَعَ النَّاسِ وَ أَحْسِنْ مُجَاوَرَةَ مَنْ يُجَاوِرُكَ تَكُنْ مُؤْمِناً وَ أَحْسِنْ مُصَاحَبَةَ مَنْ صَاحَبَكَ تَكُنْ مُسْلِماً [12]
اسماعيل بن مسلم سكونى از امام صادق از پدرش از جدّش عليهم السّلام روايت كرده كه فرمود: از رسول خدا صلي الله عليه وأله وسلم شنيدم كه مى فرمود: به واجبات خدا عمل كن تا از پرهيزكارترين مردم باشى، و به قسمت خدا راضى باش تا از داراترين مردم باشى، و از حرامهاى خدا دست بازدار تا پاكدامن ترين مردم باشى، و با هر كس كه با تو مجاورت كند خوب مجاورت نما تا مؤمن، و با آن كس كه با تو همنشينى كند نيكو همنشينى كن تا مسلمان باشى.
لي، [الأمالي للصدوق ] أَبِي عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنِ السَّكُونِيِّ مِثْلَهُ
2- لي، [الأمالي للصدوق ] قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَعْبَدُ النَّاسِ مَنْ أَقَامَ الْفَرَائِضَ وَ أَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ [13]
رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: عابدترين مردم كسى است كه واجبات را بر پا دارد، و کوشاترين مردم كسى است كه از گناهان خوددارى كند.
3- ل، [الخصال ] مَاجِيلَوَيْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنِ ابْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ أَبِي شُعَيْبٍ يَرْفَعُهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ أَوْرَعُ النَّاسِ مَنْ وَقَفَ عِنْدَ الشُّبْهَةِ أَعْبَدُ النَّاسِ مَنْ أَقَامَ الْفَرَائِضَ أَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ تَرَكَ الْحَرَامَ أَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ [14]
امام صادق عليه السلام فرمود: پرهيزكارترين مردم كسى است كه به كار شبهه ناك اقدام نكند و عابدترین آن است که واجبات را بپا دارد و زاهدترین, كسى است كه كار حرام نكند و كوشاتر از همه آن است که گناهان را ترك گويد.
4- ع، [علل الشرائع ] عَلِيُّ بْنُ حَاتِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ الْعَبْدِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الْهَاشِمِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الدَّيْرِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ مُعَمَّرٍ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ حَبِيبِي جَبْرَئِيلُ إِنَّ مَثَلَ هَذَا الدِّينِ كَمَثَلِ شَجَرَةٍ ثَابِتَةٍ الْإِيمَانُ أَصْلُهَا وَ الصَّلَاةُ عُرُوقُهَا وَ الزَّكَاةُ مَاؤُهَا وَ الصَّوْمُ سَعَفُهَا وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَرَقُهَا وَ الْكَفُّ عَنِ الْمَحَارِمِ ثَمَرُهَا فَلَا تَكْمُلُ شَجَرَةٌ إِلَّا بِالثَّمَرِ كَذَلِكَ الْإِيمَانُ لَا يَكْمُلُ إِلَّا بِالْكَفِّ عَنِ الْمَحَارِمِ [15]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : دوستم جبرئيل گفت : مَثَل اين دين، مَثَل درخت استوارى است كه ريشه اش ايمان است و آوندهايش نماز، و آبش زكات، و شاخه هايش روزه، و برگهايش خوش خويى، و ميوه اش خويشتندارى از كارهاى حرام . هيچ درختى جز با داشتن ميوه به كمال نرسد . ايمان نيز چنين است ، جز با خويشتندارى از محرّمات كامل نمى گردد .
5- ثو، [ثواب الأعمال ] ابْنُ مُوسَى عَنِ الْأَسَدِيِّ عَنِ النَّخَعِيِّ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام رُوِيَ عَنِ الْمُغِيرَةِ أَنَّهُ قَالَ إِذَا عَرَفَ الرَّجُلُ رَبَّهُ لَيْسَ عَلَيْهِ وَرَاءَ ذَلِكَ شَيْ ءٌ قَالَ مَا لَهُ لَعَنَهُ اللَّهُ أَ لَيْسَ كُلَّمَا ازْدَادَ بِاللَّهِ مَعْرِفَةً فَهُوَ أَطْوَعُ لَهُ أَ فَيُطِيعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ لَا يَعْرِفُهُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ مُحَمَّداً ص بِأَمْرٍ وَ أَمَرَ مُحَمَّدٌ ص الْمُؤْمِنِينَ بِأَمْرٍ فَهُمْ عَامِلُونَ بِهِ إِلَى أَنْ يَجِي ءَ نَهْيُهُ وَ الْأَمْرُ وَ النَّهْيُ عِنْدَ الْمُؤْمِنِ سَوَاءٌ قَالَ ثُمَّ قَالَ لَا يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى عَبْدٍ وَ لَا يُزَكِّيهِ إِذَا تَرَكَ فَرِيضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ أَوِ ارْتَكَبَ كَبِيرَةً مِنَ الْكَبَائِرِ قَالَ قُلْتُ لَا يَنْظُرُ اللَّهُ إِلَيْهِ قَالَ نَعَمْ قَدْ أَشْرَكَ بِاللَّهِ قَالَ قُلْتُ أَشْرَكَ قَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ أَمَرَهُ بِأَمْرٍ وَ أَمَرَهُ إِبْلِيسُ بِأَمْرٍ فَتَرَكَ مَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ صَارَ إِلَى مَا أَمَرَ إِبْلِيسُ فَهَذَا مَعَ إِبْلِيسَ فِي الدَّرْكِ السَّابِعِ مِنَ النَّارِ [16]
مفضل بن عمر، نقل كرده است كه به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: از مغيره 1 روايت مى كنند كه گفته است: اگر بنده اى پروردگار خويش را بشناسد، (همين او را) كفايت مى كند و ديگر انجام تكاليف الهى بر او واجب نيست! حضرت فرمود: او را چه شده است؟! لعنت خدا بر او باد! مگر نه اين است كه هر قدر معرفت و شناخت بنده نسبت به خداوند بيشتر شود، فرمانبردارتر مى گردد؟! كسى كه خدا را نمى شناسد، چگونه از اوامر او اطاعت مى كند؟! خداى عز و جل، به محمد (پيامبر خود) فرمان مى دهد و (او بر اساس رسالتى كه دارد) مؤمنان را به انجام فرمان الهى ملزم مى سازد، و همه به آنچه كه از جانب خدا به انجام آن فرمان رسيده است (گردن مى نهند و آن را) عمل مى كنند تا زمانى كه نهى خداوندى (در مورد فرامين صادره) فرا رسد و امر و نهى در نظر مؤمن يكسان و برابر است (و ملزم به اجراى آن است).
سپس فرمود: خداوند به بنده اى كه واجبى از واجبات الهى را ترك كند و يا گناه كبيره اى از او سر بزند، نظر مرحمت نمى افكند و او را پاك و پاكيزه نمى گرداند. راوى مى گويد: عرض كردم: خداوند به او نظر نمى كند؟! حضرت فرمود: آرى! زيرا براى خداوند شريكى قائل شده است. راوى مى گويد از روى شگفتى پرسيدم: دچار شرك شده است؟! حضرت فرمود: آرى! زيرا خداوند عز و جل او را به كارى فرمان مى دهد و ابليس به كارى ديگر، و او دستور خدا را ناديده گرفته و به آنچه كه ابليس فرمان داده است عمل مى كند، بنا بر اين با ابليس در- هفتمين درك در آتش دوزخ- همدم و همنشين خواهد بود.
6- نهج، [نهج البلاغة] قَالَ عليه السلام لَا عِبَادَةَ كَأَدَاءِ الْفَرَائِضِ [17]
امیر مومنان فرمود: هیچ عبادتی همچون انجام واجبات نیست.