آیات
1. ذَرْهُمْ یَأْكُلُوا وَ یَتَمَتَّعُوا وَ یُلْهِهِمُ الْأَمَلُ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ [1]
بگذار آنها بخورند، و بهره گیرند، و آرزوها آنان را غافل سازد ولى بزودى خواهند فهمید!
2. الْمالُ وَ الْبَنُونَ زینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَواباً وَ خَیْرٌ أَمَلاً [2]
مال و فرزند، زینت زندگى دنیاست و باقیات صالحات [ارزشهاى پایدار و شایسته] ثوابش نزد پروردگارت بهتر و امیدبخشتر است!
3. یَعِدُهُمْ وَ یُمَنِّیهِمْ وَ ما یَعِدُهُمُ الشَّیْطانُ إِلاَّ غُرُوراً [3]
شیطان به آنها وعدهها (ى دروغین) مىدهد و به آرزوها، سرگرم مىسازد در حالى كه جز فریب و نیرنگ، به آنها وعده نمىدهد.
4. لَیْسَ بِأَمانِیِّكُمْ وَ لا أَمانِیِّ أَهْلِ الْكِتابِ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً یُجْزَ بِهِ وَ لا یَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیًّا وَ لا نَصیراً [4]
(فضیلت و برترى) به آرزوهاى شما و آرزوهاى اهل كتاب نیست هر كس عمل بدى انجام دهد، كیفر داده مىشود و كسى را جز خدا، ولّى و یاور خود نخواهد یافت.
5. وَ أَصْبَحَ الَّذینَ تَمَنَّوْا مَكانَهُ بِالْأَمْسِ یَقُولُونَ وَیْكَأَنَّ اللَّهَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ یَقْدِرُ لَوْ لا أَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَیْنا لَخَسَفَ بِنا وَیْكَأَنَّهُ لا یُفْلِحُ الْكافِرُونَ [5]
و آنها كه دیروز آرزو مىكردند بجاى او باشند (هنگامى كه این صحنه را دیدند) گفتند: واى بر ما! گویى خدا روزى را بر هر كس از بندگانش بخواهد گسترش مىدهد یا تنگ مىگیرد! اگر خدا بر ما منت ننهاده بود، ما را نیز به قعر زمین فرو مى برد! اى واى گویى كافران هرگز رستگار نمىشوند.
6. أَمْ لِلْإِنْسانِ ما تَمَنَّى [6]
یا آنچه انسان تمنّا دارد به آن مىرسد؟!
7. یُنادُونَهُمْ أَ لَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ قالُوا بَلى وَ لكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَ تَرَبَّصْتُمْ وَ ارْتَبْتُمْ وَ غَرَّتْكُمُ الْأَمانِیُّ حَتَّى جاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَ غَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ [7]
آنها را صدا مىزنند: مگر ما با شما نبودیم؟! مىگویند: آرى، ولى شما خود را به هلاكت افكندید و انتظار (مرگ پیامبر را) كشیدید، و (در همه چیز) شكّ و تردید داشتید، و آرزوهاى دور و دراز شما را فریب داد تا فرمان خدا فرا رسید، و شیطان فریبكار شما را در برابر (فرمان) خداوند فریب داد
آیات
كافی
1- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ یَحْیَى بْنِ عُقَیْلٍ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّمَا أَخَافُ عَلَیْكُمُ اثْنَتَیْنِ اتِّبَاعَ الْهَوَى وَ طُولَ الْأَمَلِ أَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَإِنَّهُ یَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَیُنْسِی الْآخِرَةَ [8]
امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: جز این نیست كه من بر شما از دو چیز مىترسم: پیروى هواى نفس، و درازى آرزو، اما پیروى هوا پس همانا كه از حق باز میدارد و اما درازى آرزو آخرت را فراموش سازد.
2. عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص مَا أَنْزَلَ الْمَوْتَ حَقَّ مَنْزِلَتِهِ مَنْ عَدَّ غَداً مِنْ أَجَلِهِ قَالَ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا أَطَالَ عَبْدٌ الْأَمَلَ إِلَّا أَسَاءَ الْعَمَلَ وَ كَانَ یَقُولُ لَوْ رَأَى الْعَبْدُ أَجَلَهُ وَ سُرْعَتَهُ إِلَیْهِ لَأَبْغَضَ الْعَمَلَ مِنْ طَلَبِ الدُّنْیَا [9]
امام على علیه السلام : هیچ بنده اى آرزو را دراز نكرد، مگر آن كه كردار را بد ساخت.
و می فرمود: اگر انسان اجل و سرعت آن را [به سوى خود ]مى دید، طلب دنیا را دشمن مى داشت.
3. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ مَعْرُوفِ بْنِ خَرَّبُوذَ عَنْ أَبِی الطُّفَیْلِ قَالَ سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا قَصْرُ الْأَمَلِ وَ شُكْرُ كُلِّ نِعْمَةٍ وَ الْوَرَعُ عَنْ كُلِّ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل [10]
امیر مومنان علیه السلام : بى رغبتى به دنیا عبارت است از كوتاه كردن آرزو و به جاى آوردن شكر هر نعمتى و پرهیز از هر آنچه خداوند حرام كرده است .
4. خطبة لأمیر المؤمنین علیه السلام:
فَلَا یُلْهِیَنَّكُمُ الْأَمَلُ وَ لَا یَطُولَنَّ عَلَیْكُمُ الْأَجَلُ فَإِنَّمَا أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ أَمَدُ أَمَلِهِمْ وَ تَغْطِیَةُ الْآجَالِ عَنْهُمْ حَتَّى نَزَلَ بِهِمُ الْمَوْعُودُ الَّذِی تُرَدُّ عَنْهُ الْمَعْذِرَةُ وَ تُرْفَعُ عَنْهُ التَّوْبَةُ وَ تَحُلُّ مَعَهُ الْقَارِعَةُ وَ النَّقِمَة [11]
امام على علیه السلام : نباید آرزوها شما را سرگرم سازد. پیشینیان شما، در حقیقت، به سبب آرزوهاى دراز و از یاد بردن مرگ به هلاكت در افتادند، تا آن كه مرگ بر آنها فرود آمد؛ مرگى كه عذر پذیر نیست و مجال توبه باقى نمى گذارد و مصیبت و كیفر با خود مى آورد.
بحار الأنوار
1. ل، [الخصال] عَنِ الْخَلِیلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُعَاذٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُبَارَكِ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ یَهْلِكُ أَوْ قَالَ یَهْرَمُ ابْنُ آدَمَ وَ یَبْقَى مِنْهُ اثْنَتَانِ الْحِرْصُ وَ الْأَمَلُ [12]
انس بن مالك نقل مىكند كه پیامبر خدا (ص) فرمود: فرزند آدم هلاك مىشود- یا فرمود: پیر مىشود- و از او دو چیز مىماند: حرص و آرزوى دراز.
2. ل، [الخصال] لی، [الأمالی للصدوق] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسَدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَامِرِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عِیسَى السَّدُوسِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أُمِّهِ فَاطِمَةَ بِنْتِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهَا ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ صَلَاحَ أَوَّلِ هَذِهِ الْأُمَّةِ بِالزُّهْدِ وَ الْیَقِینِ وَ هَلَاكَ آخِرِهَا بِالشُّحِّ وَ الْأَمَلِ [13]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : این امّت در آغاز به سبب زهد و یقین درست شد و در پایان به واسطه بخل و آرزو نابود مى شود.
3. ل، [الخصال] فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص إِلَى عَلِیٍّ یَا عَلِیُّ أَرْبَعُ خِصَالٍ مِنَ الشَّقَاءِ جُمُودُ الْعَیْنِ وَ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ وَ بُعْدُ الْأَمَلِ وَ حُبُّ الْبَقَاءِ [14]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اى على! چهار چیز نشانه بدبختى است : خشكى چشم ، قساوت قلب, آرزوى دراز، و عشق به زنده ماندن .
4. ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ لَوْ رَأَى الْعَبْدُ أَجَلَهُ وَ سُرْعَتَهُ إِلَیْهِ لَأَبْغَضَ الْأَمَلَ وَ تَرَكَ طَلَبَ الدُّنْیَا [15]
امیر مومنان فرمود: اگر انسان اجل و سرعت آن را [به سوى خود ]مى دید، آرزو را دشمن مى داشت و طلب کردن دنیا را رها می کرد.
5. ما، [الأمالی للشیخ الطوسی] فِیمَا أَوْصَى بِهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع عِنْدَ وَفَاتِهِ قَصِّرِ الْأَمَلَ وَ اذْكُرِ الْمَوْتَ وَ ازْهَدْ فِی الدُّنْیَا فَإِنَّكَ رَهْنُ مَوْتٍ وَ غَرَضُ بَلَاءٍ وَ صَرِیعُ سُقْمٍ [16]
امیر مومنان در سفارشات هنگام رحلت فرمودند: آرزو را کوتاه کن و مرگ را به یاد آور و در دنیا پارسا باش چرا که تو در گرو مرگ و مورد هدف بلا و مورد هجوم بیماری هستی.
6. ضه، [روضة الواعظین] رُوِیَ أَنَّ أُسَامَةَ بْنَ زَیْدٍ اشْتَرَى وَلِیدَةً بِمِائَةِ دِینَارٍ إِلَى شَهْرٍ فَسَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ لَا تَعْجَبُونَ مِنْ أُسَامَةَ الْمُشْتَرِی إِلَى شَهْرٍ إِنَّ أُسَامَةَ لَطَوِیلُ الْأَمَلِ وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ مَا طَرَفْتُ عَیْنَایَ إِلَّا ظَنَنْتُ أَنَّ شُفْرَیَّ لَا یَلْتَقِیَانِ حَتَّى یَقْبِضَ اللَّهُ رُوحِی وَ لَا رَفَعْتُ طَرْفِی وَ ظَنَنْتُ أَنِّی خَافِضَةٌ حَتَّى أُقْبَضَ وَ لَا تَلَقَّمْتُ لُقْمَةً إِلَّا ظَنَنْتُ أَنِّی لَا أُسِیغُهَا حَتَّى أَغُصَّ بِهَا مِنَ الْمَوْتِ ثُمَّ قَالَ یَا بَنِی آدَمَ إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ فَعُدُّوا أَنْفُسَكُمْ مِنَ الْمَوْتَى وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إِنَّ ما تُوعَدُونَ لَآتٍ وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِینَ [17]
روایت شده اسامه كنیزى به صد دینار خریدارى كرد و قرار شد بهاى آن را در مدت یك ماه بدهد، رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله از این جریان اطلاع حاصل كردند و فرمودند شما از اسامه تعجب نمیكنید كه اسامه خریدى كرده و تعهد نموده در مدت یك ماه بهاى آن را بدهد، اسامه آرزوى زیادى دارد سوگند به خدائى كه جان محمد در دست او میباشد هنگامى كه پلكهاى دیدگان من از هم جدا میشوند امید پیوستن آن دو را ندارم و انتظار مرگ را میكشم، هنگامى كه لقمه بر دهان میگذارم احتمال فرو بردن آن را نمیدهم هر آن امكان دارد مرگ برسد و لقمه در گلو گیر كند، سپس فرمودند اى فرزند آدم اگر عقل دارید خود را از مردگان به حساب آورید، سوگند به خدائى كه جانم در دست او میباشد، هر چه به شما وعده دادهاند مىآید و شما نمیتوانید كارى انجام دهید.
7. ین، [كتاب حسین بن سعید و النوادر] عَنْ فَضَالَةَ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ عَلِیٌّ ع مَا أَنْزَلَ الْمَوْتَ حَقَّ مَنْزِلَتِهِ مَنْ عَدَّ غَداً مِنْ أَجَلِهِ
وَ قَالَ عَلِیٌّ ع مَا أَطَالَ عَبْدٌ الْأَمَلَ إِلَّا أَسَاءَ الْعَمَلَ
وَ كَانَ ع یَقُولُ لَوْ رَأَى الْعَبْدُ أَجَلَهُ وَ سُرْعَتَهُ إِلَیْهِ لَأَبْغَضَ الْأَمَلَ وَ طَلَبَ الدُّنْیَا [18]
على علیه السّلام فرمود: هر كس بگوید من فردا زنده خواهم بود حقیقت مرگ را در نیافته است.
و فرمود: هر كس آرزوى دراز داشته باشد مرتكب گناه مىگردد.
فرمود: هر كس از سرعت مرگ اطلاع داشته باشد، آرزوهاى خود را ترك مىكند و دنیا را مبغوض مىشمارد.
8. نهج، [نهج البلاغة] قَالَ ع مَنْ جَرَى فِی عِنَان أَمَلِهِ عَثَرَ بِأَجَلِهِ
وَ قَالَ ع أَشْرَفُ الْغِنَى تَرْكُ الْمُنَى
وَ قَالَ ع مَنْ أَطَالَ الْأَمَلَ أَسَاءَ الْعَمَلَ
وَ قَالَ ع كَمْ مِنْ أَكْلَةٍ تَمْنَعُ أَكَلَاتٍ
وَ قَالَ ع لَوْ رَأَى الْعَبْدُ الْأَجَلَ وَ مَسِیرَهُ لَأَبْغَضَ الْأَمَلَ وَ غُرُورَهُ [19]
امیر مومنان فرمود: هر كه همراه آرزوى خویش تازد، مرگش به سر در اندازد.
[و فرمود:] شریفترین بىنیازى، وانهادن آرزوهاست.
[و فرمود:] آن كه آرزو را دراز كرد، كردار را نابساز كرد.
و فرمود: چه بسا لقمه ای که مانع لقمه های دیگر شود.
[و فرمود:] اگر بنده آجل و پایان آن را مىدید، با آرزو و فریبندگیش دشمنى مىورزید.
9. كِتَابُ الْغَارَاتِ، لِإِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ رَفَعَهُ عَنْ یَحْیَى بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ خَطَبَ عَلِیٌّ ع فَقَالَ إِنَّمَا أَهْلَكَ النَّاسَ خَصْلَتَانِ هُمَا أَهْلَكَتَا مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ وَ هُمَا مُهْلِكَتَانِ مَنْ یَكُونُ بَعْدَكُمْ أَمَلٌ یُنْسِی الْآخِرَةَ وَ هَوًى یُضِلُّ عَنِ السَّبِیلِ ثُمَّ نَزَلَ [20]
حضرت در یكى از خطبههاى خود فرمودند: مردم را دو خصلت هلاك كرده است، و آنها مردم قبل از شما را هم هلاك كردهاند و بعد از شما را هم هلاك میكنند، و آن آرزوهائى است كه آخرت را از یاد شما میبرد و هواهاى نفسانى میباشد كه شماها را گمراه میكند.
10. كَنْزُ الْكَرَاجُكِیِّ، قَالَ اللَّهُ تَعَالَى یَا ابْنَ آدَمَ فِی كُلِّ یَوْمٍ تُؤْتَى بِرِزْقِكَ وَ أَنْتَ تَحْزَنُ وَ یَنْقُصُ مِنْ عُمُرِكَ وَ أَنْتَ لَا تَحْزَنُ تَطْلُبُ مَا یُطْغِیكَ وَ عِنْدَكَ مَا یَكْفِیكَ
وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ كَانَ یَأْمُلُ أَنْ یَعِیشَ غَداً فَإِنَّهُ یَأْمُلُ أَنْ یَعِیشَ أَبَداً
وَ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ ابْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ أَیْقَنَ أَنَّهُ یُفَارِقُ الْأَحْبَابَ وَ یَسْكُنُ التُّرَابَ وَ یُوَاجِهُ الْحِسَابَ وَ یَسْتَغْنِی عَمَّا خَلَفَ وَ یَفْتَقِرُ إِلَى مَا قَدَّمَ كَانَ حَرِیّاً بِقَصْرِ الْأَمَلِ وَ طُولِ الْعَمَلِ [21]
روایت است كه خدا تعالى فرمود: اى آدمیزاده روزیت میرسد و تو غم آن دارى و عمرت میكاهد و بر آن اندوه ندارى. میجوئى آنچه را که سركشت كند در حالیکه نزد تو هست آنچه تو را بس است.
و پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: هر كه پیوسته آرزو داشته باشد كه فردا زنده بماند آرزوى زندگى همیشگى كرده است.
و امام على علیه السلام فرمود: هر كه یقین كند كه از دوستان جدا خواهد شد و در دل خاك خواهد خفت و حساب و كتابى در پیش رو دارد و آنچه بر جاى مى نهد به كارش نخواهد آمد و به آنچه پیش فرستاده نیازمند است، سزاوار است كه رشته آرزو را كوتاه و دامنه عمل را دراز گرداند.