(2)
«نفاق» از «نَفَق»، به معنای تونل های زیرزمینی است که برای استتار یا فرار از آن استفاده می شود. بعضی از حیوانات مثل موش صحرایی و سوسمار، لانه هایی برای خود درست می کنند که دو سوراخ دارد. منافق نیز، راه پنهان و مخفی برای خود قرار می دهد تا به هنگام خطر از طریق آن فرار کند.
مردم چهار دسته هستند:
الف) گروهی قلباً ایمان دارند و به وظیفه خود عمل می کنند که اینان مؤمن واقعی هستند.
ب) گروهی قلباً ایمان دارند ولی اهل عمل نیستند که این دسته فاسق اند.
ج) گروهی قلباً ایمان ندارند ولی در ظاهر، رفتار مؤمنان را انجام می دهند که منافق اند.
د) گروهی نه قلباً ایمان دارند و نه به وظیفه عمل می کنند که این دسته کافرند.(3)
ص:242
1- 1589. ذیل آیه 76 سوره قصص.
2- 1590. ذیل آیه 1 سوره منافقون.
3- 1591. تفسیر اثنی عشری.
حضرت علی علیه السلام می فرماید: نفاق انسان، برخاسته از احساس حقارتی است که از درون دارد. «نفاق المرء ذلّ یجده فی نفسه»(1)