3 ـ الگو آفرینی:
یکی از شیوه های مؤثر در نهادینه کردن حجاب و عفاف
کودکان و نوجوانان روش الگو آفرینی است. در این روش فرد از فرد یا افراد دیگر به عنوان
سرمشق و الگو استفاده می کند و تحت تأثیر مشاهده از حالات و رفتار دیگران آن را پیروی
نموده و خود را با آنان همساز و همانند می کند.
بنابراین می توان گفت: الگو پیروی عینی و مشهود از
یک اندیشه و عمل در جنبه های گوناگون برای رسیدن به کمال است. تربیت ابتدائی انسان
به طور طبیعی با روش الگوئی شکل می گیرد. کودکان در چند سال نخست زندگی خود، همه ی
کارهایشان را از افراد پیرامون خود که در درجه اول پدر و مادر اویند الگو برداری می
کند و با تقلید از آنان رشد می کند و ساختار تربیتی اش سامان می یابد.
از این رو، روش الگوئی در سازمان دادن شخصیت و رفتار
کودک و نوجوان، نقش بسزائی دارد. غریزه ی تقلید یکی از غرایز نیرومند و ریشه دار انسان
است. به برکت وجود همین غریزه است که کودک بسیاری از رسوم زندگی، آداب معاشرت، غذا
خوردن، لباس پوشیدن، طرز تکلّم ادای کلمات و جملات را از والدین و سایر معاشران در
محیط خانه و خانواده فرا می گیرد و به کار می بندد.
چشم و گوش کودکان و نوجوانان چون آئینه ای است که رفتارهای
والدین را می بینند و می شنوند و تقلید می کنند و الگوهای عملی اش که خانواده ارائه
می کند مانند نحوه پوشش و حجاب مادر یا پدر و نوع روابط عفیفانه آنها، تأثیر عمیقی
بر رفتار کودکان و نوجوانان دارد و در واقع پدر و مادر با ارائه اعمال و رفتار مناسب
و به شکل غیر کلامی،ارزشها و هنجارهای سالم را از همان ابتداء در شخصیت کودک ایجاد
می کنند و این آموزه های غیر کلامی همچون نقش روی سنگ بر ذهن آنها نقش می بندد و بنابراین
والدین و مربیان می توانند فعالیت ها و رفتارهای دینی و مذهبی خود را به گونه ای هماهنگ
کنند که فرزندان متوجه شوند و الگوی ذهنی و رفتاری خود را آنها بگیرند.
کودکان (دختر و پسر) از سن شش سالگی از والدین خود
تقلید می کنند و تحت تأثیر دیده ها و شنیده ها الگو می پذیرند آنها حتی از اطرافیان
خود برادران و خواهران یا همبازی های خود تأثیر پذیرفته و به تکرار عملی که دیده اند
می پردازند.
قرآن کریم بر این روش تربیتی تأکید فراوان داشته و
رسول الله (ص) را به عنوان اسوه و الگو معرفی می نماید. حضرت علی (ع) فرموده اند:
(به سیرت پیامبرتان اقتدا کنید که برترین سیرت است و به سنت او بگروید که راهنمای سنت
است) امام صادق (ع) فرموده اند: (یحفظ الاطفال بصلاح آبائهم)(بحارالانوار، ج68، ص
236) رفتار کودکان در اثر خوبیهای رفتار والدین حفظ می شود.
بنابراین این الگوهای پاک و با فضیلت، انگیزه و میل
به پاکی و آراستگی به فضائل را در کودکان و نوجوانان گسترش می دهند و الگوهای فاسد
و ناپاک؛ میل به ناپاکی و منفی گرائی را ایجاد می نماید.
پدران و مادران
الگوهای محسوس و در دسترس:
در محیط خانه و خانواده والدین برای فرزندان خود اسوه
های معتبر و مورد توجه می باشند لذا پدران و مادران بایستی از حیث دیداری، شنیداری،
گفتاری و کرداری اسوه حسنه باشند.
چشم های فرزندان دختر یا پسر همچون دوربین با حافظه
ماندگار از کلیه حرکات و سکنات والدین فیلم برداری می کند و به ذهن می سپارد، حساس
می شود کنجکاو می گردد، پرسش می کند و می خواهد در حد مطلوب آن رفتار یا گفتار را
تکرار نماید، از جمله مسائلی که فرزندان از والدین خود یاد می گیرند و تبعیت می کنند
نوع پوشش، آرایش و پیرایش است و این امور والدین همواره با کنجکاوی تمام مورد توجه
فرزندان می باشد.
اگر مادر و پدر لباس های غیر تحریک کننده و غیر جلف
که مروج برهنگی در محیط خانه و خانواده نباشد بپوشند و لباس های خانه و بیرون خانه
آنها در عین روشنی، سادگی و بی آلایشی، تمیز و طاهر و مرتّب باشد، فرزندان هم به
همین صورت لباس می پوشند و عمل می کنند.
نوع پوشش پدر و مادر مُروج حیا و عفاف و حجاب و پاکدامنی
در محیط خانه و خانواده و سپس جامعه است پدر و مادری که بدون رعایت مسائل تربیتی با
نوع پوشش خود حیا و عفاف را درون خانه سرکوب می کنند و عملاً با رفتارشان بی عفتی
را آموزش می دهند حاصل عملکرد آنها فرزندان عفیف و محبوب نخواهد بود.
ولی پدر و مادری که با شکوفاسازی گوهر حیا و تقیّد
به فریضه حجاب در محیط خانه و خانواده و جامعه عمل می کنند اینها سعادت و خوشبختی و
رشد و تعالی را به فرزندان خویش هدیه می نمایند اینها همان خانواده هائی هستند که به
اسوه حیا و حجاب حضرت فاطمه زهرا(س) به صورت شایسته تأسی جسته و اقتدا نموده اند.
4ـ عادت بخشی:
یکی از شیوه های تربیتی، عادت بخشی کودکان و نوجوانان
به انجام اعمال و فرایض دینی و اخلاقی است، تا در پرتو انجام و تکرار، عمل، تبدیل
به عادت شده و آنگاه این عادت آرام آرام همراه با آگاهی و شناخت گردد. تلقین، اثری
شگرف و معجزه آسا در تربیت پذیری دینی و آماده سازی کودکان و نوجوانان برای انجام تکالیف
دینی و عبادی دارد.
تلقین و تکرار تلقینات مثبت و سازنده برای بچه ها تا
پیدایش و تثبیت عادات و خصائل دینی و اخلاقی در آنها لازم و ضروری است. عمق بخشیدن
و درونی کردن آموزه های دینی و اخلاقی و ملکه کردن فضائل در کودکان و نوجوانان نیازمند
بهره گیری از شیوه عادت بخشی با تکنیک ها و مهارت رفتاری و گفتاری است.(نگرشی نو به
تربیت دینی کودکان و نوجوانان ، ص 110)
5ـ سالم سازی:
تأثیر محیط خانه و خانواده، مدرسه، همسایگان، هم بازیان،
و دوستان و معاشران و برنامه های صدا و سیما محیط تربیتی فرزند شما را تشکیل می دهد.
اگر این عناصر محیطی و رسانه ای سالم و پاک باشند تأثیر مطلوب تربیتی بر کودک و نوجوان
ما خواهند داشت و بالعکس اگر این عناصر محیطی و رسانه ای آلوده و منحرف باشند کودک
و نوجوان گرفتار خطرات اخلاقی و تربیتی خواهند شد.
امام علی (ع): «انما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی
فیها من شیء قبلته) ذهن و دل نونهال مانند زمین خالی است که هر تخمی در آن افشانده
شود می پذیرد.(غررالحکم و دررالکلم ، ص275)
امام صادق (ع) فرموده اند: (با دروا اولادکم بالحدیث
قبل ان یسبقکم الیهم المرجئه)(الکافی ،ج6،ص27) ) ارزشها و آداب و فرائض دینی را به
فرزندان خود بیاموزید و (آنها را با آموزه های دینی بیمه کنید) پیش از آنکه گروه ها
و محیط های منحرف بر شما سبقت بگیرند.
والدین در حکم مربیان دلسوز بایستی مراقب محل زندگی،
دوستان و همبازی ها، مدرسه و محل تحصیل و ورزش فرزند خود باشند و اگر این محیط ها عاری
از فرهنگ حجاب و عفاف است از رفت و آمد فرزندان خود به این محیط ها جلوگیری کرده و
بر اساس فریضه امر به معروف و نهی از منکر به سالم سازی محیط تربیتی فرزندان خود بپردازند
و اگر توان تغییر و تحول این محیط ها را ندارند، به مکانی بهتر که نوگلان آنها آسیب
نبینند هجرت و نقل مکان نمایند.
نابسامانی خانواده، اختلاف و درگیری بین والدین، عدم
رابطه صمیمی میان اعضاء خانواده و به ویژه والدین، در نتیجه فقدان امنیت و آرامش در
خانواده، تربیت صحیح فرزند را تهدید و به مخاطره می اندازد و باعث گرفتاری فرزندان
به بی حیائی، بی عفتی و بی حجابی می گردد.(نگرشی نو به تربیت دینی کودکان و نوجوانان
، ص 110)