ریا

آیات:

ـ كَالَّذِي يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ. [1]

 {كسى كه مالش را براى خودنمايى به مردم، انفاق مى‌كند.}

ـ وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ. [2]

{و كسانى كه اموالشان را براى نشان‌دادن به مردم انفاق مى‌كنند.}

ـ يُراؤُنَ النَّاسَ. [3]

{با مردم ريا مى‌كنند.}

ـ وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بَطَراً وَ رِئاءَ النَّاسِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ اللَّهُ بِما يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ. [4]

 {و مانند كسانى مباشيد كه از خانه‌هايشان با حالت سرمستى و به صرف نمايش به مردم خارج شدند و [مردم را] از راه خدا باز مى‌داشتند، و خدا به آنچه مى‌كنند احاطه دارد}

ـ الَّذِينَ هُمْ يُراؤُنَ وَ يَمْنَعُونَ الْماعُونَ‌. [5]

 {آنان كه ريا مى‌كنند، و از [دادن‌] زكات [و وسايل و مايحتاج خانه‌] خوددارى مى‌ورزند.}

روایات

1- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لِعَبَّادِ بْنِ كَثِيرٍ الْبَصْرِيِّ فِي الْمَسْجِدِ وَيْلَكَ يَا عَبَّادُ إِيَّاكَ وَ الرِّيَاءَ فَإِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَيْرِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى مَنْ عَمِلَ لَه.‌ [6]

امام صادق عليه السّلام بعباد بن كثير بصرى در مسجد فرمود: واى بر تو اى عباد از ريا، بپرهيز كه‌ هر كه براى غير خدا كار كند، خدا او را بكسى كه برايش كار كرده واگذارد.

2- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ اجْعَلُوا أَمْرَكُمْ هَذَا لِلَّهِ وَ لَا تَجْعَلُوهُ لِلنَّاسِ فَإِنَّهُ مَا كَانَ لِلَّهِ فَهُوَ لِلَّهِ وَ مَا كَانَ لِلنَّاسِ فَلَا يَصْعَدُ إِلَى اللَّه.‌ [7]

امام صادق عليه السّلام فرمود: اين امر (تشيع و مذهب دارى) خود را براى خدا قرار دهيد نه براى مردم، زيرا هر چه بمنظور خدا باشد، براى خداست (او ميپذيرد و پاداش می دهد) و هر چه براى مردم است، به سوى خدا بالا نرود (خدا نپذيرد و پاداش ندهد).

3- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي الْمَغْرَاءِ عَنْ يَزِيدَ بْنِ خَلِيفَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع كُلُّ رِيَاءٍ شِرْكٌ إِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى النَّاسِ وَ مَنْ عَمِلَ لِلَّهِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى اللَّه‌. [8]

امام صادق عليه السّلام فرمود: هر گونه ريائى شرك است، هر كه براى مردم كار كند، پاداشش بعهده مردم است و هر كه براى خدا كار كند، ثوابش بر خداست.

4- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ‌ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا يُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً قَالَ الرَّجُلُ يَعْمَلُ شَيْئاً مِنَ الثَّوَابِ لَا يَطْلُبُ بِهِ وَجْهَ اللَّهِ إِنَّمَا يَطْلُبُ تَزْكِيَةَ النَّاسِ- يَشْتَهِي أَنْ يُسْمِعَ بِهِ النَّاسَ فَهَذَا الَّذِي أَشْرَكَ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ ثُمَّ قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ أَسَرَّ خَيْراً فَذَهَبَتِ الْأَيَّامُ أَبَداً حَتَّى يُظْهِرَ اللَّهُ لَهُ خَيْراً وَ مَا مِنْ عَبْدٍ يُسِرُّ شَرّاً فَذَهَبَتِ الْأَيَّامُ أَبَداً حَتَّى يُظْهِرَ اللَّهُ لَهُ شَرّا. [9]

امام صادق عليه السّلام درباره قول خداى عز و جل: «هر كه اميد لقاء پروردگارش را دارد بايد عملى صالح كند و در عبادت پروردگارش هيچ كس را شريك نسازد 110 سوره 18» فرمود: شخصى كار ثوابى ميكند و مقصودش خدا نيست، بلكه ميخواهد مردم بشنوند و او را بستايند، این است كسى كه در عبادت پروردگارش شريك مى‌آورد، سپس فرمود: هرگز نباشد بنده‌ئى كه در نهان كار خيرى كند و روزگار بگذرد، جز آنكه خدا برايش خيرى ظاهر سازد، و هرگز بنده‌ئى نباشد كه در نهان شرى كند و روزگار بگذرد، جز آنكه خدا برايش شرى آشكار كند.

توضيح‌

- مرحوم مجلسى گويد: اى يظهر اللَّه ذلك العمل الخفى للناس... يعنى خدا همان عمل نهانش را براى مردم آشكار كند تا او را بستايند و علاوه بر ستايش خدا، ستايش مردم را هم تحصيل كند، ولى طبق تفسير ايشان ميبايست عبارت روايت‌ يظهره اللَّه خيره‌ يا يظهره اللَّه له الخير باشد ولى با نكره بودن خير درست نمي آيد، همچنين نسبت بجمله دوم.

5- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَرَفَةَ قَالَ قَالَ لِيَ الرِّضَا ع وَيْحَكَ يَا ابْنَ عَرَفَةَ اعْمَلُوا لِغَيْرِ رِيَاءٍ وَ لَا سُمْعَةٍ فَإِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَيْرِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى مَا عَمِلَ وَيْحَكَ مَا عَمِلَ أَحَدٌ عَمَلًا إِلَّا رَدَّاهُ اللَّهُ إِنْ خَيْراً فَخَيْرٌ وَ إِنْ شَرّاً فَشَرّ. [10]

محمد بن عرفه گويد: امام رضا عليه السّلام فرمود: واى بر تو اى پسر عرفه، كار كنيد، نه بمنظور ريا و بگوش مردم رسيدن، زيرا هر كه براى غير خدا كار كند، خدا او را بكارش واگذارد واى بر تو، كسى عملى نكند جز آنكه خدا عبائى بر او پوشاند (از جنس همان عملش) اگر عملش خوب باشد عباى خوب و اگر بد باشد عباى بد.

6- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ قَالَ إِنِّي لَأَتَعَشَّى مَعَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِذْ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ بَلِ الْإِنْسانُ عَلى‌ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ وَ لَوْ أَلْقى‌ مَعاذِيرَهُ‌  يَا أَبَا حَفْصٍ مَا يَصْنَعُ الْإِنْسَانُ أَنْ يَتَقَرَّبَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِخِلَافِ مَا يَعْلَمُ اللَّهُ تَعَالَى إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص كَانَ يَقُولُ مَنْ أَسَرَّ سَرِيرَةً رَدَّاهُ اللَّهُ رِدَاءَهَا إِنْ خَيْراً فَخَيْرٌ وَ إِنْ شَرّاً فَشَر [11]

عمر بن يزيد گويد: همراه امام صادق عليه السّلام شام ميخوردم كه ناگاه اين آيه را تلاوت فرمود: «بلكه انسان بخود بيناست، اگر چه عذرها براى خود تراشد 14 سوره 75» اى ابا حفص! انسان چه ميكند (چرا چنين ميكند و چه ثمرى براى او دارد) كه به سوى خداى عز و جل تقرب جويد بخلاف آنچه خداى تعالى از باطن او ميداند (مانند كسى كه نماز بخواند و مقصودش نمايش بمردم باشد) رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله می فرمود: هر كه نيتى در دل داشته باشد، خدا لباسى مناسب آن بر او پوشد، اگر خوب باشد خوب و اگر بد باشد بد.

7- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‌ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ ص إِنَّ الْمَلَكَ لَيَصْعَدُ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِهِ فَإِذَا صَعِدَ بِحَسَنَاتِهِ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اجْعَلُوهَا فِي سِجِّينٍ إِنَّهُ لَيْسَ إِيَّايَ أَرَادَ بِهَا. [12]

پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله فرمود: فرشته عمل بنده‌ئى را بالا ميبرد و از آن مسرور است، ولى چون آن عمل را كه بصورت حسناتست بالا برد، خداى عز و جل فرمايد: آن اعمال را در سجين (ديوان اعمال گنهكاران) گذاريد، زيرا آن بنده اين اعمال را براى من بجا نياورده.

8- وَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ لِلْمُرَائِي يَنْشَطُ إِذَا رَأَى النَّاسَ وَ يَكْسَلُ إِذَا كَانَ وَحْدَهُ وَ يُحِبُّ أَنْ يُحْمَدَ فِي جَمِيعِ أُمُورِه‌. [13]

امیر مؤمنان عليه السّلام فرمود: ريا كار سه نشانه دارد چون مردم را بيند (در عبادت) بنشاط آيد، و هر گاه تنها باشد كسل شود، و دوست دارد كه در هر كارى او را بستايند.

9- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَا خَيْرُ شَرِيكٍ مَنْ أَشْرَكَ مَعِي غَيْرِي فِي عَمَلٍ عَمِلَهُ لَمْ أَقْبَلْهُ إِلَّا مَا كَانَ لِي خَالِصا. [14]

امام صادق عليه السّلام فرمود: خداى عز و جل فرمايد: من بهترين شريكم، (پس اى بنده ديگرى را در عبادت شريك من مساز زيرا) هر كس در علمى كه انجام می دهد، ديگرى را شريك من سازد از او نپذيرم، جز عملى كه خالص براى من باشد.

10- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ دَاوُدَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ أَظْهَرَ لِلنَّاسِ مَا يُحِبُّ اللَّهُ وَ بَارَزَ اللَّهَ بِمَا كَرِهَهُ لَقِيَ اللَّهَ وَ هُوَ مَاقِتٌ لَه.‌ [15]

امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كه بمردم نشان دهد آنچه خدا دوست دارد و به خدا نشان دهد [با خدا مبارزه كند] به آنچه ناپسند دارد، خدا را ملاقات كند در حالى كه او را دشمن داشته باشد.

11- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ فَضْلٍ أَبِي الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا يَصْنَعُ أَحَدُكُمْ أَنْ يُظْهِرَ حَسَناً وَ يُسِرَّ سَيِّئاً أَ لَيْسَ يَرْجِعُ إِلَى نَفْسِهِ فَيَعْلَمَ أَنَّ ذَلِكَ لَيْسَ كَذَلِكَ وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ- بَلِ الْإِنْسانُ عَلى‌ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ إِنَّ السَّرِيرَةَ إِذَا صَحَّتْ قَوِيَتِ الْعَلَانِيَة. [16]

امام صادق عليه السّلام فرمود: چه ميكند آنكه از شما خوبى را ظاهر و بدى را در باطن ميدارد مگر بباطن خود مراجعه نميكند تا بداند موضوع چنان نيست، در صورتى كه خداى عز و جل ميفرمايد: «بلكه انسان بخود بيناست، اگر چه عذرها براى خود تراشد. سوره 75/ 14» باطن هر گاه درست شد ظاهر هم نيرومند مى‌شود (اعضاء و جوارحش بعبادت توانا و محكم مى‌شود بر خلاف ريا كار كه در عبادت براى خدا سست و كسل است).

12- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مِنْ عَبْدٍ يُسِرُّ خَيْراً إِلَّا لَمْ‌ تَذْهَبِ الْأَيَّامُ حَتَّى يُظْهِرَ اللَّهُ لَهُ خَيْراً وَ مَا مِنْ عَبْدٍ يُسِرُّ شَرّاً إِلَّا لَمْ تَذْهَبِ الْأَيَّامُ حَتَّى يُظْهِرَ اللَّهُ لَهُ شَرّا. [17]

امام صادق عليه السّلام فرمود: بنده‌ئى نيست كه در نهان كار خيرى كند، جز آنكه روزگارى نگذشته، خدا براى او خيرى ظاهر كند، و بنده‌ئى نيست كه در نهان كار شرى كند، جز اينكه روزگارى نگذشته، خدا برايش شرى ظاهر كند.

13- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ بَشِيرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ أَرَادَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْقَلِيلِ مِنْ عَمَلِهِ أَظْهَرَ اللَّهُ لَهُ أَكْثَرَ مِمَّا أَرَادَ وَ مَنْ أَرَادَ النَّاسَ بِالْكَثِيرِ مِنْ عَمَلِهِ فِي تَعَبٍ مِنْ بَدَنِهِ وَ سَهَرٍ مِنْ لَيْلِهِ أَبَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا أَنْ يُقَلِّلَهُ فِي عَيْنِ مَنْ سَمِعَه.‌ [18]

امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كه با عمل اندكش، خداى عز و جل را قصد كند، خدا هم بيشتر از آنچه قصد كرده برايش نمايان سازد، و هر كه با عمل بسيار و رنج تن و بيدار خوابى شبش، مردم را قصد كند، خداى عز و جل حتما عملش را در نظر شنوندگان كم جلوه دهد.

14- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَيَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ تَخْبُثُ فِيهِ سَرَائِرُهُمْ وَ تَحْسُنُ فِيهِ عَلَانِيَتُهُمْ طَمَعاً فِي الدُّنْيَا لَا يُرِيدُونَ بِهِ مَا عِنْدَ رَبِّهِمْ يَكُونُ دِينُهُمْ رِيَاءً لَا يُخَالِطُهُمْ خَوْفٌ يَعُمُّهُمُ اللَّهُ بِعِقَابٍ فَيَدْعُونَهُ دُعَاءَ الْغَرِيقِ فَلَا يَسْتَجِيبُ لَهُم.‌ [19]

رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: زمانى براى مردم پيش آيد كه براى طمع دنيا باطنشان پليد و ظاهرشان زيبا باشد، و از ظاهر خويش ثواب خدا را مقصود نداشته باشند، دينشان ريا باشد و ترس از خدا به آنها آميخته نشده باشد: خدا آنها را مجازاتى همگانى كند، سپس مانند كسى كه غرق مى‌شود، دعا كنند و خدا مستجاب نكند.

15 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ قَالَ وَ مَا الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ قَالَ يَصِلُ الرَّجُلُ بِصِلَةٍ وَ يُنْفِقُ نَفَقَةً لِلَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ فَكُتِبَ لَهُ سِرّاً ثُمَّ يَذْكُرُهَا وَ تُمْحَى فَتُكْتَبُ لَهُ عَلَانِيَةً ثُمَّ يَذْكُرُهَا فَتُمْحَى وَ تُكْتَبُ لَهُ رِيَاء. [20]

حضرت ابى جعفر عليه السّلام فرمود: مردى براى نگهدارى عمل از خود عمل سخت‌تر است، راوى عرض كرد: نگهدارى عمل چيست؟ فرمود: مردى براى خداى يگانه بى‌شريك بخششى ميكند و خرجى مينمايد، برايش عمل نهانى نوشته مى‌شود (كه پذيرفته خداست و ثواب دارد) سپس كارش را به زبان مى‌آورد و برايش عمل آشكار مينويسند (كه ثوابش كمتر است) باز هم به زبان مى‌آورد، تا آن را محو كرده، برايش ريا مى‌نويسند (كه علاوه بر آنكه ثواب ندارد مستحق عقابست).

16- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ص اخْشَوُا اللَّهَ خَشْيَةً لَيْسَتْ بِتَعْذِيرٍ وَ اعْمَلُوا لِلَّهِ فِي غَيْرِ رِيَاءٍ وَ لَا سُمْعَةٍ فَإِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَيْرِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى عَمَلِه.‌ [21]

امیر مؤمنان صلوات اللَّه عليه فرمود: از خدا چنان بترسيد كه محتاج عذر خواهى نباشيد [كه مقصر نباشيد] و بدون ريا و قصد شهرت براى خدا كار كنيد، زيرا هر كه براى غير خدا كار كند، خدا او را بعملش واگذارد.

17- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَعْمَلُ الشَّيْ‌ءَ مِنَ الْخَيْرِ فَيَرَاهُ إِنْسَانٌ فَيَسُرُّهُ ذَلِكَ فَقَالَ لَا بَأْسَ مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ يُحِبُّ أَنْ يَظْهَرَ لَهُ فِي النَّاسِ الْخَيْرُ إِذَا لَمْ يَكُنْ صَنَعَ ذَلِكَ لِذَلِك.‌ [22]

زراره گويد: از امام باقر عليه السّلام پرسيدم راجع بمردى كه كار خيرى ميكند و شخصى او را مى‌بيند و او خوشش مى‌آيد، فرمود: عيب ندارد، هر كس دوست دارد خوبيش ميان مردم نمايان شود بشرط آنكه عمل را به آن قصد انجام ندهد.

1- الأمالي للصدوق‌ عَنِ الْفَامِيِّ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ هَارُونَ عَنِ ابْنِ زِيَادٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص سُئِلَ فِي مَا النَّجَاةُ غَداً فَقَالَ إِنَّمَا النَّجَاةُ فِي أَنْ لَا تُخَادِعُوا اللَّهَ فَيَخْدَعَكُمْ فَإِنَّهُ مَنْ يُخَادِعِ اللَّهَ يَخْدَعْهُ وَ يَخْلَعْ مِنْهُ الْإِيمَانَ وَ نَفْسَهُ يَخْدَعُ لَوْ يَشْعُرُ فَقِيلَ لَهُ وَ كَيْفَ يُخَادِعُ اللَّهَ قَالَ يَعْمَلُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ ثُمَّ يُرِيدُ بِهِ غَيْرَهُ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الرِّيَاءَ فَإِنَّهُ شِرْكٌ بِاللَّهِ إِنَّ الْمُرَائِيَ يُدْعَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِأَرْبَعَةِ أَسْمَاءٍ يَا كَافِرُ يَا فَاجِرُ يَا غَادِرُ يَا خَاسِرُ حَبِطَ عَمَلُكَ وَ بَطَلَ أَجْرُكَ وَ لَا خَلَاقَ لَكَ الْيَوْمَ فَالْتَمِسْ أَجْرَكَ مِمَّنْ كُنْتَ تَعْمَلُ لَهُ. [23]

امام صادق علیه السلام فرمود: از رسول خدا پرسش شد كه فردا نجات در چيست؟ فرمود نجات در این است كه خدا را گول ندهيد تا شما را گول دهد كه هر كه خدا را گول دهد خدا او را گول زند و ايمان از او ببرد و اگر بفهمد خود را هم گول زده است، عرض شد چگونه خدا را گول زند، فرمود بدستور خود عمل كند و منظورش ديگرى باشد از خدا پرهيزيد و از رياء كناره كنيد كه آن شرك به خداست ريا كار روز قيامت بچهار نام خوانده شود اى كافر فاجر، غادر، خاسر عملت حبط شد و اجرت باطل گرديد و امروز آبروئى ندارى مزد خود را از آن كس بطلب كه برايش كار ميكردى‌.

2- قرب الإسناد هَارُونُ عَنِ ابْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص قَالَ إِذَا أَتَى الشَّيْطَانُ أَحَدَكُمْ وَ هُوَ فِي صَلَاتِهِ فَقَالَ إِنَّكَ مرائي [مُرَاءٍ] فَلْيُطِلْ صَلَاتَهُ مَا بَدَا لَهُ مَا لَمْ يَفُتْهُ وَقْتُ فَرِيضَةٍ وَ إِذَا كَانَ عَلَى شَيْ‌ءٍ مِنْ أَمْرِ الْآخِرَةِ فَلْيَتَمَكَّثْ مَا بَدَا لَهُ وَ إِذَا كَانَ عَلَى شَيْ‌ءٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا فَلْيَبْرَحْ وَ إِذَا دُعِيتُمْ إِلَى الْعُرُسَاتِ فَأَبْطِئُوا فَإِنَّهَا تُذَكِّرُ الدُّنْيَا وَ إِذَا دُعِيتُمْ إِلَى الْجَنَائِزِ فَأَسْرِعُوا فَإِنَّهَا تُذَكِّرُ الْآخِرَةَ [24]

ابن زياد از امام صادق و او از پدرش عليهما السّلام روايت مى‌كند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هنگامى كه در وقت نماز گزاردن يكى نزد شما آمد و گفت: شما رياكارى مى‌كنيد، بايد نماز خود را طولانى كند اما تا هنگامى كه وقت واجب فوت نگردد. اما اگر در كار ديگرى از امور آخرت مشغول مى‌باشد هر چه مى‌خواهد آن را ادامه دهد، اما اگر به يكى از كارهاى دنيائى مشغول است بايد به سرعت از آن خارج گردد، هر گاه شما را به عروسى‌ها دعوت كردند شتاب نداشته باشيد زيرا آن مجالس شما را بياد دنيا مى‌اندازند و هر گاه به تشييع جنازه دعوت شديد شتاب كنيد كه آن آخرت را به ياد شما مى‌آورد.

3- علل الشرائع عَنِ الْعَطَّارِ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْعَمْرَكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يُؤْمَرُ بِرِجَالٍ إِلَى النَّارِ فَيَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لِمَالِكٍ قُلْ لِلنَّارِ لَا تُحْرِقْ لَهُمْ أَقْدَاماً فَقَدْ كَانُوا يَمْشُونَ إِلَى الْمَسَاجِدِ وَ لَا تُحْرِقْ لَهُمْ وَجْهاً فَقَدْ كَانُوا يُسْبِغُونَ الْوُضُوءَ وَ لَا تُحْرِقْ لَهُمْ أَيْدِياً فَقَدْ كَانُوا يَرْفَعُونَهَا بِالدُّعَاءِ وَ لَا تُحْرِقْ لَهُمْ أَلْسُناً فَقَدْ كَانُوا يُكْثِرُونَ تِلَاوَةَ الْقُرْآنِ قَالَ فَيَقُولُ لَهُمْ خَازِنُ النَّارِ يَا أَشْقِيَاءُ مَا كَانَ حَالُكُمْ قَالُوا كُنَّا نَعْمَلُ لِغَيْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقِيلَ لَنَا خُذُوا ثَوَابَكُمْ مِمَّنْ عَمِلْتُمْ لَهُ. [25]

على بن جعفر از برادرش موسى و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مى‌كند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: مردانى را بطرف جهنم مى‌برند، خداوند به مالك دوزخ مى‌فرمايد: به آتش امر كن تا پاى آنها را نسوزاند، زيرا آنها بطرف مساجد مى‌رفتند. به آتش بگو چهره آنها را هم نسوزاند زيرا آنها وضوى كامل مى‌گرفتند و دست آنها را هم نسوزاند، زيرا آنان دست خود را براى دعا بالا مى‌بردند و زبان آنها را هم نسوزاند زيرا آنان زياد قرآن مى‌خواندند، در اين هنگام خازن آتش مى‌گويد پس اى اشقياء چرا شما را اينجا آوردند مى‌گويند: ما كارمان ريائى و تظاهر بود و به ما گفتند براى كسانى كه كار مى‌كرديد از آن‌ها پاداش بخواهيد.

4- الخصال‌ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْأَصْبَهَانِيِّ عَنِ الْمِنْقَرِيِّ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ لِلْمُرَائِي ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ يَكْسَلُ إِذَا كَانَ وَحْدَهُ وَ يَنْشَطُ إِذَا كَانَ النَّاسُ عِنْدَهُ وَ يَتَعَرَّضُ فِي كُلِّ أَمْرٍ لِلْمَحْمَدَةِ. [26]

امام صادق عليه السلام: لقمان به فرزندش گفت: رياكار سه علامت دارد: وقتى تنهاست تنبل است، وقتى مردم نزدش هستند كوشاست، و هر كارى را براى اينكه ستايش شود انجام مى دهد.

5- علل الشرائع‌ عَنِ ابْنِ الْمُتَوَكِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِيِّ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ نُعْمَانَ عَنِ يَزِيدَ بْنِ خَلِيفَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا عَلَى أَحَدِكُمْ لَوْ كَانَ عَلَى قُلَّةِ جَبَلٍ حَتَّى يَنْتَهِيَ إِلَيْهِ أَجَلُهُ أَ تُرِيدُونَ تُرَاءُونَ النَّاسَ إِنَّ مَنْ عَمِلَ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى النَّاسِ وَ مَنْ عَمِلَ لِلَّهِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّ كُلَّ رِيَاءٍ شِرْكٌ. [27]

يزيد بن خليفه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: شما مى‌خواهيد در بالاى كوهى زندگى كنيد تا مرگ شما برسد، مى‌خواهيد كارهاى ريائى انجام دهيد، هر كس براى مردم كار كند پاداش آن را بايد از مردم بخواهد و هر كس براى خداوند كار كند از او پاداش خواهد گرفت و بدانيد هر كار ريائى شرك به حساب مى‌آيد.

6- معاني الأخبار، الأمالي للصدوق عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع سُئِلَ أَيُّ عَمَلٍ أَنْجَحُ قَالَ طَلَبُ مَا عِنْدَ اللَّهِ. [28]

از امیر مؤمنان عليه السّلام سؤال شد كدام يك از كارها آدمى را نجات‌ مى‌دهد، فرمود: هر چه مى‌جويد نزد خداوند برود و از او بخواهد.

7- معاني الأخبار، الأمالي للصدوق‌ السِّنَانِيُّ عَنِ الْأَسَدِيِّ عَنِ النَّخَعِيِّ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ الِاشْتِهَارُ بِالْعِبَادَةِ رِيبَةٌ الْخَبَرَ. [29]

امام صادق عليه السّلام فرمود: شهرت يافتن به عبادت، موجب بد گمانى است.

8- ثواب الأعمال عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي الْقَاسِمِ عَنِ الْكُوفِيِّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْحَلَبِيِّ عَنْ زُرَارَةَ وَ حُمْرَانَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ لَوْ أَنَّ عَبْداً عَمِلَ عَمَلًا يَطْلُبُ بِهِ وَجْهَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَأَدْخَلَ فِيهِ رِضَى أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ كَانَ مُشْرِكاً وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ عَمِلَ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى النَّاسِ إِنَّ كُلَّ رِيَاءٍ شِرْكٌ. [30]

زراره و حمران از امام باقر عليه السّلام روايت مى‌كنند فرمود: اگر بنده‌اى كارى انجام دهد و در آن عمل رضايت خداوند را در نظر بگيرد و طالب آخرت باشد، ولى در آن ميان ديگرى را هم دخالت دهد مشرك خواهد بود. امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس براى مردم كار كند پاداش خود را بايد از مردم بگيرد و هر ريائى شرك به حساب مى‌آيد و نيز فرمود: خداوند مى‌فرمايد: هر كس براى من و ديگرى كار كند براى او كار كرده است‌.

9- ثواب الأعمال‌ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَيَأْتِي عَلَى أُمَّتِي زَمَانٌ تَخْبُثُ فِيهِ سَرَائِرُهُمْ وَ تَحْسُنُ فِيهِ عَلَانِيَتُهُمْ طَمَعاً فِي الدُّنْيَا لَا يُرِيدُونَ بِهِ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يَكُونُ أَمْرُهُمْ رِيَاءً لَا يُخَالِطُهُ خَوْفٌ يَعُمُّهُمُ اللَّهُ مِنْهُ بِعِقَابٍ فَيَدْعُونَهُ دُعَاءَ الْغَرِيقِ فَلَا يُسْتَجَابُ لَهُمْ. [31]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: به زودى زمانى بر امّت من مى آيد كه درونهايشان پليد است و ظاهرشان را نيكو مى سازند و انگيزه شان در اين ظاهر سازى طمع دنياست، نه كسب آنچه [از رضايت و ثواب] نزد پروردگارشان، خداست. دينشان ريايى است و خوفى [از خدا] با وجود آنها آميخته نيست. خداوند كيفرى از خود را شامل حال همه آنها مى كند و آنها او را مانند دعاى غريق مى خوانند، اما دعايشان به اجابت نمى رسد!

10- ثواب الأعمال‌ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ هَارُونَ عَنِ ابْنِ زِيَادٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْزَلَ كِتَاباً مِنْ كُتُبِهِ عَلَى نَبِيٍّ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ وَ فِيهِ أن يكون [أَنَّهُ سَيَكُونُ‌] خَلْقٌ مِنْ خَلْقِي يَلْحَسُونَ الدُّنْيَا بِالدِّينِ يَلْبَسُونَ مُسُوكَ الضَّأْنِ عَلَى قُلُوبٍ كَقُلُوبِ الذِّئَابِ أَشَدَّ مَرَارَةً مِنَ الصَّبِرِ وَ أَلْسِنَتُهُمْ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ وَ أَعْمَالُهُمُ الْبَاطِنَةُ أَنْتَنُ مِنَ الْجِيَفِ فَبِي يَغْتَرُّونَ أَمْ إِيَّايَ يُخَادِعُونَ أَمْ عَلَيَّ يَجْتَرِءُونَ فَبِعِزَّتِي حَلَفْتُ لَأَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ فِتْنَةً تَطَأُ فِي خِطَامِهَا حَتَّى تَبْلُغَ أَطْرَافَ الْأَرْضِ تَتْرُكُ الْحَكِيمَ مِنْهَا حَيْرَانَ يَبْطُلُ فِيهَا رَأْيُ ذِي الرَّأْيِ وَ حِكْمَةُ الْحَكِيمِ وَ أُلْبِسُهُمْ [أَتْرُكُهُمْ‌] شِيَعاً وَ أُذِيقُ بَعْضَهُمْ بَأْسَ بَعْضٍ أَنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِي بِأَعْدَائِي فَلَا أُبَالِي بِمَا أُعَذِّبُهُمْ جَمِيعاً وَ لَا أُبَالِي. [32]

ابن زياد از امام صادق عليه السّلام روايت مى‌كند كه پدرش فرمود: خداوند متعال يكى از كتابهاى خود را براى يكى از پيامبرانش فرستاد، در آن كتاب آمده بود: گروهى از بندگان من دنيا را به وسيله دين بدست مى‌آورند و از اين طريق كاسه‌ليسى مى‌كنند. آنها لباس ميش‌ها را در بر مى‌نمايند ولى دل آنان مانند دل گرگ‌ها مى‌باشد، تلخى آنها بسيار كشنده و ناگوار است، زبانشان از عسل شيرين‌تر ولى باطنشان از مردار هم بدبوتر است آنها مرا مى‌خواهند فريب دهند و يا مرا گول و نيرنگ بزنند و يا به من جرأت پيدا كرده‌اند. به عزت و جلال خودم سوگند آنها را به فتنه‌هائى گرفتار خواهم كرد كه مهار آنها را بگيرد و در اطراف زمين حركت دهد، به اندازه‌اى كه حكيمان هم در آن باره متحير گردند و صاحب‌نظران سرگردان شوند و از آن سر در نياورند. فتنه‌اى كه حكمت حكيمان و دانش دانشمندان در آن بمانند و حقيقت آن را در نيابند من آنها را از هم پراكنده مى‌سازم و گروهى را بر گروهى ديگر مسلط خواهم ساخت تا يك ديگر را آزار دهند من از دشمنان خود به وسيله دشمنى ديگر انتقام خواهم گرفت و باكى ندارم تا همه را عذاب نمايم و آنها را مورد تعقيب قرار دهم‌.

11- تحف العقول‌ عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ ع قَالَ الشِّرْكُ فِي النَّاسِ أَخْفَى مِنْ دَبِيبِ النَّمْلِ‌ عَلَى الْمِسْحِ الْأَسْوَدِ فِي اللَّيْلَةِ الْمُظْلِمَةِ. [33]

امام حسن عسكرى عليه السّلام فرمود: شرك در ميان مردم از حركت مورچه روى فرش سياه در شب سياه هم مخفى‌تر است‌.

12- المحاسن عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا بَلَغَ بِهِ أَبَا جَعْفَرٍ ع قَالَ مَا بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ إِلَّا قِلَّةُ الْعَقْلِ قِيلَ وَ كَيْفَ ذَلِكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ يَعْمَلُ الْعَمَلَ الَّذِي هُوَ لِلَّهِ رِضًى فَيُرِيدُ بِهِ غَيْرَ اللَّهِ فَلَوْ أَنَّهُ أَخْلَصَ لِلَّهِ لَجَاءَهُ الَّذِي يُرِيدُ فِي أَسْرَعَ مِنْ ذَلِكَ. [34]

يكى از اصحاب ما از امام باقر عليه السّلام روايت مى‌كند كه فرمود: بين حق و باطل فقط بى‌عقلى وجود دارد، پرسيدند يا ابن رسول اللَّه اين چگونه مى‌شود، فرمود: بنده‌اى كارى انجام مى‌دهد و خداوند هم از او راضى مى‌باشد ولى او غير از خدا را در نظر مى‌گيرد، اگر او در اين كار فقط خداوند را در نظر مى‌گرفت به سرعت به مقصود خود مى‌رسيد.

13- السرائر عَبْدُ اللَّهِ بْنُ بُكَيْرٍ عَنْ عُبَيْدٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ يَدْخُلُ فِي الصَّلَاةِ فَيُجَوِّدُ صَلَاتَهُ وَ يُحَسِّنُهَا رَجَاءَ أَنْ يَسْتَجِرَّ بَعْضَ مَنْ يَرَاهُ إِلَى هَوَاهُ قَالَ لَيْسَ هُوَ مِنَ الرِّيَاءِ. [35]

عبيد گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: مردى نماز مى‌گذارد و نمازش را نيكو ادا مى‌كند و دوست مى‌دارد مردم را بطرف عقیده [و مکتب] خود متوجه سازد، فرمود اين عمل ريا بحساب نمى‌آيد.

14- تفسير العياشي عَنْ جَرَّاحٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فَمَنْ كانَ يَرْجُوا إِلَى بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً أَنَّهُ لَيْسَ مِنْ رَجُلٍ يَعْمَلُ شَيْئاً مِنَ الْبِرِّ وَ لَا يَطْلُبُ بِهِ وَجْهَ اللَّهِ إِنَّمَا يَطْلُبُ تَزْكِيَةَ النَّاسِ يَشْتَهِي أَنْ يُسَمِّعَ [يَسْمَعَ‌] بِهِ النَّاسُ فَذَاكَ الَّذِي أَشْرَكَ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَداً. [36]

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه «هركه اميد ديدار پروردگارش را دارد...» ـ فرمود: آدمى كار ثوابى مى كند، امّا خدا را در نظر ندارد، بلكه ستايش مردم در نظر اوست و مشتاق است كه آن را به گوش مردم برساند. چنين كسى در پرستش پروردگار خود شرك آورده است.

15- تفسير العياشي‌ عَنْ زُرَارَةَ وَ حُمْرَانَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ وَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَا لَوْ أَنَّ عَبْداً عَمِلَ عَمَلًا يَطْلُبُ بِهِ وَجْهَ اللَّهِ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ ثُمَّ أَدْخَلَ فِيهِ رِضَا أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ كَانَ مُشْرِكاً. [37]

امام صادق عليه السّلام فرمود: خداى عز و جل فرمايد: من بهترين شريكم، (پس اى بنده ديگرى را در عبادت شريك من مساز زيرا) هر كس در علمى كه انجام می دهد، ديگرى را شريك من سازد از او نپذيرم، جز عملى كه خالص براى من باشد.

16- كتاب حسين بن سعيد و النوادر عَنِ الْجَوْهَرِيِّ عَنِ الْبَطَائِنِيِّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ يُجَاءُ بِعَبْدٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ قَدْ صَلَّى فَيَقُولُ يَا رَبِّ صَلَّيْتُ ابْتِغَاءَ وَجْهِكَ فَيُقَالُ لَهُ بَلْ صَلَّيْتَ لِيُقَالَ مَا أَحْسَنَ صَلَاةَ فُلَانٍ اذْهَبُوا بِهِ إِلَى النَّارِ وَ يُجَاءُ بِعَبْدٍ قَدْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ فَيَقُولُ يَا رَبِّ تَعَلَّمْتُ الْقُرْآنَ ابْتِغَاءَ وَجْهِكَ فَيُقَالُ لَهُ بَلْ تَعَلَّمْتَ لِيُقَالَ مَا أَحْسَنَ صَوْتَ فُلَانٍ اذْهَبُوا بِهِ إِلَى النَّارِ وَ يُجَاءُ بِعَبْدٍ قَدْ قَاتَلَ فَيَقُولُ يَا رَبِّ قَاتَلْتُ ابْتِغَاءَ وَجْهِكَ فَيُقَالُ لَهُ بَلْ قَاتَلْتَ لِيُقَالَ مَا أَشْجَعَ فُلَاناً اذْهَبُوا بِهِ إِلَى النَّارِ وَ يُجَاءُ بِعَبْدٍ قَدْ أَنْفَقَ مَالَهُ فَيَقُولُ يَا رَبِّ أَنْفَقْتُ مَالِيَ ابْتِغَاءَ وَجْهِكَ فَيُقَالُ بَلْ أَنْفَقْتَهُ لِيُقَالَ مَا أَسْخَى فُلَاناً اذْهَبُوا بِهِ إِلَى النَّارِ. [38]

ابو بصير گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم فرمود: بنده‌اى را روز قيامت مى‌آورند، كه نماز گزارده است، گويد: بار خدايا من براى رضاى تو نماز گزارده‌ام، به او مى‌گويند خير تو براى اينكه گفته شود خوب نماز گزارده‌اى نماز مى‌خواندى در اين هنگام امر مى‌شود او را بطرف دوزخ هدايت كنيد. بعد از اين بنده‌اى ديگر را حاضر مى‌كنند كه قرآن ياد گرفته است او مى‌گويد: بار خدايا من براى رضاى تو قرآن را فرا گرفتم، گفته مى‌شود آرى تو قرآن ياد گرفتى بگويند او خوش صدا مى‌باشد، در اين جا فرمان مى‌رسد او را هم به طرف دوزخ ببريد. بار ديگر بنده‌اى ديگر مى‌آورند كه جهاد كرده است، او مى‌گويد: بار خدايا من براى رضاى تو به جهاد رفته‌ام به او مى‌گويند: خير تو به جهاد رفتى تا بگويند فلان كس شجاع مى‌باشد در اين جا امر مى‌آيد او را هم بطرف دوزخ هدايت كنيد. سپس بنده‌اى ديگر را حاضر مى‌كنند كه مال خود را در راه خداوند متعال انفاق كرده است، او مى‌گويد: بار خدايا من اموال خود را در راه تو انفاق كردم، به او هم مى‌گويند خير تو در انفاق خود نظر داشتى كه مردم بگويند او چه اندازه سخاوت دارد، فرمان مى‌آيد او را هم وارد آتش كنيد.

17- كتاب حسين بن سعيد و النوادر ابْنُ أَبِي الْبِلَادِ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْكَافِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ كَانَ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ عَابِدٌ فَأُعْجِبَ بِهِ دَاوُدُ ع فَأَوْحَى اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِلَيْهِ لَا يُعْجِبَنَّكَ شَيْ‌ءٌ مِنْ أَمْرِهِ فَإِنَّهُ مُرَاءٍ قَالَ فَمَاتَ الرَّجُلُ فَأُتِيَ دَاوُدُ ع فَقِيلَ لَهُ مَاتَ الرَّجُلُ فَقَالَ ادْفِنُوا صَاحِبَكُمْ قَالَ فَأَنْكَرَتْ ذَلِكَ بَنُو إِسْرَائِيلَ وَ قَالُوا كَيْفَ لَمْ يَحْضُرْهُ قَالَ فَلَمَّا غُسِّلَ قَامَ خَمْسُونَ رَجُلًا فَشَهِدُوا بِاللَّهِ مَا يَعْلَمُونَ إِلَّا خَيْراً فَلَمَّا صَلُّوا عَلَيْهِ قَامَ خَمْسُونَ رَجُلًا فَشَهِدُوا بِاللَّهِ مَا يَعْلَمُونَ إِلَّا خَيْراً فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى دَاوُدَ ع مَا مَنَعَكَ أَنْ تَشْهَدَ فُلَاناً قَالَ الَّذِي أَطْلَعْتَنِي عَلَيْهِ مِنْ أَمْرِهِ قَالَ إِنْ كَانَ لَكَذَلِكَ وَ لَكِنْ شَهِدَهُ قَوْمٌ مِنَ الْأَحْبَارِ وَ الرُّهْبَانِ فَشَهِدُوا بِي مَا يَعْلَمُونَ إِلَّا خَيْراً فَأَجَزْتُ شَهَادَتَهُمْ عَلَيْهِ وَ غَفَرْتُ لَهُ مَعَ عِلْمِي فِيهِ. [39]

سعد اسكاف از امام باقر عليه السّلام روايت مى‌كند كه گفت: در بنى اسرائيل عابدى بود كه داود عليه السّلام از او خوشش مى‌آمد، خداوند به داود وحى كردند تو از كارهاى او در شگفت مباش او ريائى كار مى‌كند. گويند آن عابد درگذشت نزد داود عليه السّلام آمدند و گفتند فلان كس درگذشت، فرمود: برويد او را دفن كنيد بنى اسرائيل از اين عمل داود ناراحت شدند كه چرا او در جنازه عابد شركت نكرده است. هنگامى كه عابد را غسل دادند پنجاه نفر برخاستند و شهادت دادند كه از آن جز خير مشاهده نكرده‌اند، بعد از اينكه بر جنازه او نماز گزاردند پنجاه نفر ديگر هم شهادت دادند كه جز خير از وى مشاهده نكرده‌اند. در اين هنگام خداوند براى داود وحى فرستاد كه چرا در جنازه او حاضر نشدى، گفت: بار خدايا تو مرا از او آگاه ساختى، خداوند فرمود: آرى چنين بود ولى چون گروهى از علماء و راهبان به خوبى او گواهى دادند من هم او را رحمت كردم با اينكه مى‌دانستم او چه نظرى داشت‌.

18- نَوَادِرُ الرَّاوَنْدِيِّ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ عَلِيٌّ ع قُلْنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ ص الرَّجُلُ مِنَّا يَصُومُ وَ يُصَلِّي فَيَأْتِيهِ الشَّيْطَانُ فَيَقُولُ إِنَّكَ مُرَاءٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَلْيَقُلْ أَحَدُكُمْ عِنْدَ ذَلِكَ أَعُوذُ بِكَ أَنْ أُشْرِكَ بِكَ شَيْئاً وَ أَنَا أَعْلَمُ وَ أَسْتَغْفِرُكَ لِمَا لَا أَعْلَمُ. [40]

امیر مؤمنان علیه السلام: عرض كرديم: اى رسول خدا! كسى از ما با زبان روزه مشغول خواندن نماز مى شود و شيطان به سراغش مى آيد و مى گويد: تو رياكارى. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: آن كس در چنين حالتى بگويد: خدايا! به تو پناه مى برم كه دانسته چيزى را شريك تو قرار دهم و اگر ندانسته چنين مى كنم، از تو آمرزش مى خواهم.

19- نهج البلاغة قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ اعْمَلُوا فِي غَيْرِ رِيَاءٍ وَ لَا سُمْعَةٍ فَإِنَّهُ مَنْ يَعْمَلْ لِغَيْرِ اللَّهِ يَكِلْهُ اللَّهُ إِلَى مَنْ عَمِلَ لَهُ. [41]

امیر مؤمنان عليه السّلام فرمود: بدون ريا عمل كنيد و تظاهرى نداشته باشيد و بدانيد هر كس براى غير خدا كار كند خداوند كارش را به او واگذار مى‌كند.