1- مكارم الأخلاق مِنْ كِتَابِ مَنْ لَا يَحْضُرُهُ الْفَقِيهُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِرَجُلٍ احْلِقْ فَإِنَّهُ يَزِيدُ فِي جَمَالِكَ.[1]
رسول خدا صلی الله علیه و آله به مردى فرمود: سر را بتراش كه آن به زيبایی تو افزايد.
2- مكارم الأخلاق وَ قَالَ الصَّادِقُ ع حَلْقُ الرَّأْسِ فِي غَيْرِ حَجٍّ وَ لَا عُمْرَةٍ مُثْلَةٌ لِأَعْدَائِكُمْ وَ جَمَالٌ لَكُمْ.
وَ مَعْنَى هَذَا فِي قَوْلِ النَّبِيِّ ص حِينَ وَصَفَ الْخَوَارِجَ فَقَالَ إِنَّهُمْ يَمْرُقُونَ مِنَ الدِّينِ كَمَا يَمْرُقُ السَّهْمُ مِنَ الرَّمِيَّةِ وَ عَلَامَتُهُمُ التَّسْبِيدُ. وَ هُوَ الْحَلْقُ وَ تَرْكُ التَّدَهُّنِ. [2]
امام صادق علیه السّلام فرمود: سر تراشيدن در غیر حج و عمره براى دشمنان شما مثله است و براى شما زيبایی.
و توضيح آن در گفته پيغمبر است كه خوارج را وصف كرد و فرمود: آنها چون تير از كمان، از دين خارج شدند و نشانشان «تسبید» است. که آن تراشيدن سر است و ترك روغن مالى.
3- مكارم الأخلاق وَ مِنْ كِتَابِ نَوَادِرِ الْحِكْمَةِ عَنِ الصَّادِقِ ع عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ: لَا تَحْلِقُوا الصِّبْيَانَ الْقَزَعَ. [3]
امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود: سر كودكان را ناقص نتراشيد.
4- مكارم الأخلاق وَ مِنْ تَهْذِيبِ الْأَحْكَامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أُتِيَ النَّبِيُّ ص بِصَبِيٍّ يَدْعُو لَهُ وَ لَهُ قَنَازِعُ فَأَبَى أَنْ يَدْعُوَ لَهُ وَ أَمَرَ بِحَلْقِ رَأْسِهِ. قال النوفلي القزع أن تحلق موضعا و تترك موضعا.[4]
امام صادق علیه السّلام فرمود: كودكى را نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آوردند تا برايش دعا كند ولی حضرت نكرد، چون سرش ناقص تراشيده شده بود پس فرمود که همه سرش را بتراشند.
5- مكارم الأخلاق وَ رُوِيَ أَنَّهُ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَحْلِقَ رَأْسَهُ فَلْيَبْدَأْ مِنَ النَّاصِيَةِ إِلَى الْعَظْمَيْنِ وَ لْيَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ عَلَى مِلَّةِ رَسُولِ اللَّهِ ص اللَّهُمَّ أَعْطِنِي بِكُلِّ شَعْرَةٍ نُوراً يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ إِذَا فَرَغَ فَلْيَقُلْ اللَّهُمَّ زَيِّنِّي بِالتَّقْوَى وَ جَنِّبْنِي الرَّدَى. [5]
روايت است كه چون خواهد سر بتراشد، از جلوی سرآغاز كند تا دو استخوان بناگوش، و بگويد «بسم الله و بالله و على مله رسول الله. بار خدايا! به هر مو به من نورى بده در روز قيامت.» و چون تمام كرد بگويد: «بار خدايا! مرا با تقوا زيور كن و از هلاكت دور دار.»
6- مكارم الأخلاق وَ مِنْ كِتَابِ طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: التَّنْظِيفُ بِالْمُوسَى فِي كُلِّ سَبْعٍ وَ بِالنُّورَةِ فِي كُلِّ خَمْسَةَ عَشَرَ يَوْماً. [6]
امام صادق علیه السلام فرمود: نظافت با تيغِ‌تراش در هر هفته است و با نوره، در هرپانزده روز.
7- مكارم الأخلاق وَ مِنْ كِتَابِ اللِّبَاسِ قَالَ الرِّضَا ع ثَلَاثٌ مَنْ عَرَفَهُنَّ لَمْ يَدَعْهُنَّ إِحْفَاءُ الشَّعْرِ وَ نِكَاحُ الْإِمَاءِ وَ تَشْمِيرُ الثَّوْبِ. [7]
امام رضا علیه السّلام فرمود: سه چیز را هر كه شناسد از دست ننهد: از ته زدن مو، جماع كنيزان و برچيدن جامه (دامن لباس را از روی پاها بالا آوردن یعنی کوتاه کردن لباس).
8- مكارم الأخلاق عَنْهُ ع قَالَ: ثَلَاثٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِينَ التَّعَطُّرُ وَ إِحْفَاءُ الشَّعْرِ وَ كَثْرَةُ الطُّرُوقَةِ.[8]
امام رضا علیه السلام فرمود: سه چیز از سنت رسولان است: عطر زدن، از ته زدن مو و بسيار جماع كردن.
9- مكارم الأخلاق عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قُلْنَا لَهُ إِنَّ النَّاسَ يَزْعُمُونَ أَنَّ كُلَّ حَلْقٍ فِي غَيْرِ مِنًى مُثْلَةٌ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ كَانَ أَبُو الْحَسَنِ يَعْنِي أَبَاهُ يَرْجِعُ مِنَ الْحَجِّ فَيَأْتِي بَعْضَ ضِيَاعِهِ فَلَا يَدْخُلُ الْمَدِينَةَ حَتَّى يَحْلِقَ رَأْسَهُ.[9]
به امام رضا علیه السّلام گفته شد: مردم پندارند سر تراشيدن در غیر منى، مثله کردن است. فرمود: سبحان الله! ابوالحسن ـ یعنى پدر ایشان ـ از حج كه برمي گشت، به يكى از مزرعه‌هاى خود مي رفت و به مدينه وارد نمي شد تا سرش را مي تراشيد.
10- مكارم الأخلاق وَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ قَالَ النَّبِيُّ ص الشَّعْرُ الْحَسَنُ مِنْ كِسْوَةِ اللَّهِ فَأَكْرِمُوهُ.[10]
امام صادق علیه السلام روایت نمود که پيغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: موى خوب از پوشش خدا است؛ آن را محترم شماريد.
11- مكارم الأخلاق وَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَنِ اتَّخَذَ شَعْراً فَلْيُحْسِنْ وِلَايَتَهُ أَوْ لِيَجُزَّهُ. [11]
امام صادق علیه السلام فرمود: هر كه مو گزارد، خوبش کند، وگرنه باید آن را کوتاه کند.
12- مكارم الأخلاق مِنْ كِتَابِ اللِّبَاسِ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ هَارُونَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَفْرُقُ شَعْرَهُ قَالَ لَا وَ كَانَ شَعْرُ رَسُولِ اللَّهِ ص إِذَا طَالَ طَالَ إِلَى شَحْمَةِ أُذُنِهِ. [12]
ايوب بن هارون گفت: از امام صادق علیه السّلام پرسيدم که آیا رسول خدا صلی الله علیه و آله موى خود را فرق باز مي كرد؟ فرمود: نه، موى آن حضرت وقتى دراز مي شد، تا پره گوشش بود.
13- مكارم الأخلاق عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: إِنَّهُمْ يَرْوُونَ أَنَّ الْفَرْقَ مِنَ السُّنَّةِ قَالَ مَا هُوَ مِنَ السُّنَّةِ قُلْتُ يَزْعُمُونَ أَنَّ النَّبِيَّ ص فَرَقَ قَالَ مَا فَرَقَ النَّبِيُّ ص وَ مَا كَانَتِ الْأَنْبِيَاءُ تُمْسِكُ الشَّعْرَ. [13]
و عمرو بن ثابت گفت: به امام صادق علیه السّلام گفتم: آنها روايت می کنند كه فرق باز کردن مو سنت است. فرمود: سنت نيست. گفتم: پندارند که پيغمبر فرق باز مي كرده. فرمود: نه، و پيغمبران موى نگه نمی داشتند.
14- كِتَابُ زَيْدٍ النَّرْسِيِّ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ: إِذَا أَخَذْتَ مِنْ شَعْرِ رَأْسِكَ فَابْدَأْ بِالنَّاصِيَةِ وَ مُقَدَّمِ رَأْسِكَ وَ الصُّدْغَيْنِ إِلَى الْقَفَا فَكَذَلِكَ السُّنَّةُ وَ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ عَلَى مِلَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَ سَنَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ حَنِيفاً مُسْلِماً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ اللَّهُمَّ أَعْطِنِي بِكُلِّ شَعْرَةٍ وَ طَاقَةٍ فِي الدُّنْيَا نُوراً يَوْمَ الْقِيَامَةِ اللَّهُمَّ أَبْدِلْنِي مَكَانَهُ شَعْراً لَا يَعْصِيكَ تَجْعَلُهُ زِينَةً لِي وَ وَقَاراً فِي الدُّنْيَا وَ نُوراً سَاطِعاً يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثُمَّ تَجْمَعُ شَعْرَكَ وَ تَدْفِنُهُ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ إِلَى الْجَنَّةِ وَ لَا تَجْعَلْهُ إِلَى النَّارِ وَ قَدِّسْ عَلَيْهِ وَ لَا تَسْخَطْ عَلَيْهِ وَ طَهِّرْهُ حَتَّى تَجْعَلَهُ كَفَّارَةً وَ ذُنُوباً تَنَاثَرَتْ عَنِّي بِعَدَدِهِ وَ مَا تُبَدِّلُهُ مَكَانَهُ فَاجْعَلْهُ طَيِّباً وَ زِينَةً وَ وَقَاراً وَ نُوراً فِي الْقِيَامَةِ مُنِيراً يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ اللَّهُمَّ زَيِّنِّي بِالتَّقْوَى وَ جَنِّبْنِي وَ جَنِّبْ شَعْرِي وَ بَشَرِيَ الْمَعَاصِيَ وَ جَنِّبْنِي الرَّدَى فَلَا يَمْلِكُ ذَلِكَ أَحَدٌ سِوَاكَ. [14]
امام كاظم علیه السّلام فرمود: چون موى سر برگيرى، از جلو سر آغاز كن و در بناگوش تا به پشت سر كه سنت چنين است، و بگو «به نام خدا و به [کمک] خدا و بنا بر دین ابراهیم و سنت محمد و آل محمد در حالی که در راه راست و مسلمان هستم و از مشرکان نیستم. بار خدايا! به هر تار مو و دسته آن در دنيا به من نورى بده در روز قيامت. بار خدايا! به جاى آن به من مویی بده كه تو را نافرمانى نكرده و آن را زينت من ساز و وقار در دنيا و نورى درخشان در روز جزا.» آنگاه مويت را جمع كن و خاك كن و بگو: بار خدايا! آن را به سوى بهشت دار نه به سوى دوزخ وآن را مقدس نما و بر آن خشم مگير و پاکش کن تا آن را كفاره سازى براى گناهانم به تعدادی كه این موها از من فرو ريزند. و آنچه را به جايش آيد، خوب و زيور و وقار ساز و نوری درخشان در قیامت ای مهربانترین مهربانان. بار خدايا! مرا به تقوا زیور کن و مويم و تنم را از گناهان دور دار و از هلاكت دورم دار كه كسى جز تو نتواند چنین کند.
15- قرب الإسناد عَنِ الْيَقْطِينِيِّ عَنِ الْقَدَّاحِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ: احْتَبَسَ الْوَحْيُ عَنِ النَّبِيِّ ص قَالَ فَقِيلَ احْتَبَسَ عَنْكَ الْوَحْيُ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ كَيْفَ لَا يُحْبَسُ عَنِّي الْوَحْيُ وَ أَنْتُمْ لَا تُقَلِّمُونَ أَظْفَارَكُمْ وَ لَا تُنَقُّونَ رَوَائِحَكُمْ.[15]
امام باقر علیه السّلام فرمود: وحى از پيغمبر قطع شد و گفتند: وحى از تو قطع شده يا رسول الله؟ فرمود: چگونه وحى از من بسته نشود وقتی شما ناخن‌هاى خود را نگيريد و بوى بد را از خود پاک نکنید.
16- قرب الإسناد عَنْ هَارُونَ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص كَفَى بِالْمَاءِ طِيباً. [16]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بس است آب براى خوشبو کردن.
17- الخصال الْأَرْبَعُمِائَةِ، قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع غَسْلُ الرَّأْسِ يَذْهَبُ بِالدَّرَنِ وَ يُنَقِّي الْقَذَى وَ قَالَ ع غَسْلُ الثِّيَابِ يَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ الْحُزْنِ وَ هُوَ طَهُورٌ لِلصَّلَاةِ وَ قَالَ ع تَنَظَّفُوا بِالْمَاءِ مِنَ الرِّيحِ الْمُنْتِنِ الَّذِي يُتَأَذَّى بِهِ وَ تَعَهَّدُوا أَنْفُسَكُمْ فَإِنَّ اللَّهَ يُبْغِضُ مِنْ عِبَادِهِ الْقَاذُورَةَ الَّذِي يَتَأَنَّفُ بِهِ مَنْ جَلَسَ إِلَيْهِ وَ قَالَ ع اتَّخِذُوا الْمَاءَ طِيباً. [17]
اميرالمؤمنين علیه السّلام فرمود: شستن سر چرك را ببرد و آلودگى را پاک کند. و فرمود: شستن جامه همّ و غم را ببرد و پاكى است براى نماز. و فرمود: با آب، خود را از بوى گند آزار دهنده پاك كنيد و به خود برسيد، زيرا خدا دشمن دارد از بندگانش افراد كثيفى را كه همنشينانشان از آنها ابراز نفرت كنند. و فرمود: آب را به عنوان پاك‌كننده برگيريد.
18- قرب الإسناد عَنْ هَارُونَ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ: مَنِ اتَّخَذَ ثَوْباً فَلْيَسْتَنْظِفْهُ وَ مَنِ اتَّخَذَ دَابَّةً فَلْيَسْتَفْرِهْهَا وَ مَنِ اتَّخَذَ امْرَأَةً فَلْيُكْرِمْهَا فَإِنَّمَا امْرَأَةُ أَحَدِكُمْ لُعْبَةٌ فَمَنِ اتَّخَذَهَا فَلَا يُضَيِّعْهَا وَ مَنِ اتَّخَذَ شَعْراً فَلَمْ يَفْرُقْهُ فَرَقَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِمِنْشَارٍ مِنَ النَّارِ. [18]
امام باقر علیه السّلام فرمود: هر كه جامه‌اى دارد، بايد پاكيزه‌اش دارد و هر كه چهارپایی دارد، بايد فربه‌اش دارد و هر كه زنى دارد، بايد گرامي‌اش شمارد كه همانا همسر هر كدام از شما، براى سرگرمى و خوشى است؛ هر كه آن را دارد، ضايع نكندش. و هر كه مو بر سر دارد و جدايش نسازد، خدا روز قيامت با اره آتشين جدايش سازد.
19- ثواب الأعمال عَنِ ابْنِ الْوَلِيدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْأَهْوَازِيِّ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ إِسْحَاقَ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اسْتَأْصِلْ شَعْرَكَ تَقِلُّ دَوَابُّهُ وَ دَرَنُهُ وَ وَسَخُهُ وَ تَغْلُظُ رَقَبَتُكَ وَ يَجْلُو بَصَرَكَ.[19]
امام صادق علیه السّلام فرمود: مويت را از بُن بكن تا جانور و شوره و چركش كم شود و گردنت ستبر شود و چشمت روشن باشد.
20- السرائر مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ إِنَّ الشَّعْرَ عَلَى الرَّأْسِ إِذَا طَالَ أَضْعَفَ الْبَصَرَ وَ ذَهَبَ بِضَوْءِ نُورِهِ وَ طَمُّ الشَّعْرِ يُجَلِّي الْبَصَرَ وَ يَزِيدُ فِي ضَوْءِ نُورِهِ.[20]
امام كاظم علیه السّلام فرمود: چون موى سر دراز شود، چشم ضعيف گردد و ديدش برود، و کوتاه كردن مو، چشم را روشن كند و ديدش را بيفزايد.
21- السرائر مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيٍّ ع أَنَّهُ نَهَى عَنِ الْقَنَازِعِ وَ الْقُصَصِ وَ نَقْشِ الْخِضَابِ قَالَ وَ إِنَّمَا هَلَكَتْ نِسَاءُ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ قِبَلِ الْقُصَصِ وَ نَقْشِ الْخِضَابِ.[21]
امام صادق از پدرش، از امام على علیهم السلام نقل می کند که نهى فرمود از قنازع [کاکل گذاشتن] و قصص [زلف جلوی سر] و نقش و نگار با خضاب و فرمود: همانا زنان بنى اسرائيل هلاك شدند براى قصص و نقش خضاب.