حکمت 24 نهج البلاغه : ترس از خدا در فزونى نعمت ها

حکمت 24 نهج البلاغه : ترس از خدا در فزونى نعمت ها

متن اصلی حکمت 24 نهج البلاغه

موضوع حکمت 24 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 24 نهج البلاغه

24 وَ قَالَ عليه السلام يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ

موضوع حکمت 24 نهج البلاغه

ترس از خدا در فزونى نعمت ها

(اخلاقى)

ترجمه مرحوم فیض

24- امام عليه السّلام (در باره ناسپاسان) فرموده است

1- اى پسر آدم هرگاه ديدى پروردگار منزّهت نعمت هايش را پى در پى بتو عطا مى فرمايد در حاليكه تو او را معصيت و نافرمانى مى نمايى پس از (عذاب) او برحذر باش (چون كفران و ناسپاسى موجب انتقام و كيفر است).

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1098)

ترجمه مرحوم شهیدی

25 [و فرمود:] پسر آدم چون ديدى پروردگارت پى در پى نعمت هاى خود به تو مى رساند و تو او را نافرمانى مى كنى از او بترس.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 364)

شرح ابن میثم

20- و قال عليه السلام

يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ- وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ

المعنى

نفّر الإنسان عن معصية اللّه حال متابعة نعمه عليه بتحذيره منه، و ذلك أنّه لمّا كان دوام شكرها يعدّ للمزيد منها كان كفرانها و مقابلتها بالمعصية المستلزم لعدم الشكر مستلزما لعدم الاستعداد للمزيد و معدّا للنقصان و نزول النقمة كما قال تعالى وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ و هو محلّ الحذر منه. و الواو في قوله: و أنت. للحال.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 250)

ترجمه شرح ابن میثم

20- امام (ع) فرمود:

يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ- وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ

ترجمه

«فرزند آدم هر گاه ديدى پروردگار سبحان نعمتهايش را در پى هم به تو ارزانى مى دارد در حالى كه تو نافرمانى او را مى كنى، پس برحذر باش و از او بترس».

شرح

آدمى را از نافرمانى خدا، در حالى كه نعمتهاى الهى پياپى به او مى رسد، به وسيله ترس از خدا برحذر داشته است، توضيح آن كه چون سپاس دائمى زمينه ساز فزونى نعمت است، ناسپاسى در برابر نعمت، و نافرمانى خداوند كه مستلزم ناسپاسى است، موجب فزونى نيافتن نعمت بلكه زمينه براى كاستى نعمت و نزول بلاست، چنان كه خداى تعالى فرموده است: وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ و همين است جاى ترس از خدا. و او، در سخن امام: و انت واو حاليه است.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 425 و 426)

شرح مرحوم مغنیه

24- يا ابن آدم إذا رأيت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه و أنت تعصيه فاحذره.

المعنى

تكرر هذا المعنى في كلام الإمام بأساليب شتى، و أيضا يأتي قوله: «كم من مستدرج بالإحسان اليه، و مغرور بالسّتر عليه». و القصد الأول و الأخير التحذير من معصية اللّه و الركون الى الدنيا و زينتها.

و تسأل: لقد رأينا الكثير يزدادون طغيانا كلما ازدادوا مالا و جاها، و مع هذا يمضون بلا مؤاخذة.. و لا يتفق هذا مع التخويف من العقوبة.

الجواب: المراد هنا التحذير من عذاب الآخرة، و هي أشد و أخزى من آلام الدنيا و ضرباتها. قال سبحانه: وَ لا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غافِلًا عَمَّا 42- ابراهيم. و بكلمة: ان اللّه يمهل و لا يهمل.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 230)

شرح شیخ عباس قمی

360- يا ابن آدم، إذا رأيت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه و أنت تعصيه فاحذره. هذا الكلام تخويف و تحذير من الاستدراج، قال تعالى: سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ. و ذلك لأنّ العبد بغروره يعتقد أنّ موالاة النعم عليه و هو عاص من باب الرضا عنه، و لا يعلم انّه استدراج له و نقمة عليه. فينبغي له الحذر، فإنّ ترادف النعم عليه و هو مصرّ على المعصية كالمنبّه له على وجوب الحذر.

مثال ذلك من هو في خدمة ملك، و هو عون ذلك الملك في دولته، و يعلم أنّ الملك قد عرف حاله، ثمّ يرى نعم الملك مترادفة إليه، فإنّه يجب بمقتضى الاحتياط أن يشتدّ حذره، لأنّه يقول: ليست حالي مع الملك حال من يستحقّ هذه النعم، و ما هذه إلّا مكيدة و تحتها غائلة، فيجب عليه إذن أن يحذر.

( شرح حکم نهج البلاغه، ص 262 و 263)

شرح منهاج البراعة خویی

الرابعة و العشرون من حكمه عليه السّلام

(24) و قال عليه السّلام: يا ابن آدم إذا رأيت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه و أنت تعصيه، فاحذره.

اللغة

(آدم) أبو البشر و أصله بهمزتين لأنه افعل إلّا أنّهم ليّنوا الثانية، و إذا احتجت إلى تحريكها جعلتها واوا و قلت: أوادم فى الجمع (التتابع) الولاء- صحاح.

الاعراب

يا ابن آدم، منادى مضاف، و لفظة آدم غير منصرف: سبحانه مصدر منصوب بفعل مقدّر وجوبا، اي سبّحته سبحانه.

المعنى

يتوقّع الانسان تعجيل عقوبة العصيان و قطع نعمة اللَّه عنه، فاذا تأخّر ذلك اجترء و غرّ، و ربما جحد و كفر، و قد حكى اللَّه ذلك عن أهل النفاق في «8- سورة المجادلة» «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نُهُوا عَنِ النَّجْوى ثُمَّ يَعُودُونَ لِما نُهُوا عَنْهُ وَ يَتَناجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ»

«وَ مَعْصِيَةِ الرَّسُولِ وَ إِذا جاؤُكَ حَيَّوْكَ بِما لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ وَ يَقُولُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ لَوْ لا يُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِما نَقُولُ».

و هو غافل من أنّ أشدّ عقوبة على العاصي المجترى ء الاستدراج، و هو أنه يعصي اللَّه فيزيد في نعمه ليزداد طغيانا و اثما، و هو عليه السّلام في هذا الكلام حذّر الانسان من هذه الورطة و الهلكة، و قال: أيها العاصى لا يغرّك تتابع النعم فاحذر من اللَّه أن يكون ذلك مزيدا في هلاكك.

الترجمة

اى آدميزاده چون ديدى پروردگارت سبحانه نعمت پياپى دهد و تو گناه پياپى كنى، بايد از خدا در حذر باشى.

  • چه اندر گناهى و نعمت پياپى ز حق بر تو وارد شود كن حذر
  • خداوند از بهر إتمام حجّتبعاصى دهد نعمت بيشتر

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص41و42)

شرح لاهیجی

(39) و قال عليه السّلام يابن ادم اذا رايت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه فاحذره يعنى و گفت امير المؤمنين (- ع- ) كه اى پسر ادم هر گاه ديدى كه پروردگار تو پى در پى فرستاد نعمت خود را بر تو پس بترس از او زيرا كه مظنّه كفران موجب انتقامست

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 294)

شرح ابن ابی الحدید

25: يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ- وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ هذا الكلام تخويف و تحذير من الاستدراج- قال سبحانه سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ- و ذلك لأن العبد بغروره يعتقد- أن موالاة النعم عليه و هو عاص من باب الرضا عنه- و لا يعلم أنه استدراج له و نقمة عليه- . فإن قلت- كيف يصح القول بالاستدراج على أصولكم في العدل- أ ليس معنى الاستدراج إيهام العبد- أنه سبحانه غير ساخط فعله و معصيته- فهل هذا الاستدراج إلا مفسدة- و سبب إلى الإصرار على القبيح- . قلت إذا كان المكلف عالما بقبح القبيح- أو متمكنا من العلم بقبحه- ثم رأى النعم تتوالى عليه و هو مصر على المعصية- كان ترادف تلك النعم كالمنبه له على وجوب الحذر- مثال ذلك من هو في خدمة ملك- و هو عون ذلك الملك في دولته- و يعلم أن الملك قد عرف حاله- ثم يرى نعم الملك مترادفة إليه- فإنه يجب بمقتضى الاحتياط أن يشتد حذره لأنه يقول- ليست حالي مع الملك حال من يستحق هذه النعم- و ما هذه إلا مكيدة و تحتها غائلة- فيجب إذن عليه أن يحذر

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 136)

شرح نهج البلاغه منظوم

[24] و قال عليه السّلام:

يا بن ادم إذا رأيت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه و انت تعصيه فاحذره.

ترجمه

پسر آدم همين كه ديدى پروردگارت پى در پى نعمتهايش را بر تو مى فرستد از او بترس (و بجاى شكر نعمت موجبات نقمت را فراهم ميار).

نظم

  • ز يزدان چون كه بر فرزند آدمرسد نعمت فراوان و دمادم
  • در رحمت برويش آمده بازشود هر دم بيك نعمت سر افراز
  • ز ايزد بايد آن موقع بترسدنمايد شكر نعمت را بر از حدّ
  • شود اندر دلش پيدا هراسىكه ننمايد با يزد ناسپاسى
  • به نعمتهاى يزدان هر كه كفران كند يزدانش اندازد به نيران

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص 28)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

دعای روز سی ام ماه مبارک رمضان

دعای روز سی ام ماه مبارک رمضان

خدایا قرار بده روزه مرا در این ماه مورد قدردانی و قبول بر طبق خشنودی تو و پسند رسول تو باشد و استوار اشد فرعش بر اصل به حق مولای ما حضرت محمد(ص)و خاندان پاکش و ستایش خاص پروردگار جهانیان است.
دعای روز بیست و نهم ماه مبارک رمضان

دعای روز بیست و نهم ماه مبارک رمضان

کسانی که گرفتار وسوسه هستند و در همه مسائل شک می‌کنند روزی صد مرتبه ذکر شریف « لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم » را بگویند
دعای روز بیست و هشتم ماه مبارک رمضان

دعای روز بیست و هشتم ماه مبارک رمضان

در شبانه روز برای نمازهای یومیه، نمازهای نافله وجود دارد که انسان به وسیله آن‌ها می‌تواند به خداوند (عزوجل) بیش از پیش تقرب جوید چرا که نمازهای نافله، نمازهای اضافه بر نمازهای واجب در شبانه روز می‌باشند که ضعف‌های نمازگزار در نمازهای واجب را از نظر توجه و حضور قلب در نماز به سوی خالق یکتا جبران می‌نمایند.
دعای روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان

دعای روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان

انسان هنگامی که سختی بر کار او باشد به حتم در کنار آن آسایش و راحتی خواهد داشت و منظور از راحت بودن عسر و سختی کار شاید صبری باشد که خداوند در تحمل ن کار به انسان می‌دهد تا به ن راحتی و سایش دست یابد، چرا که خداوند نیز برای بندگانش سختی نمی‌خواهد بلکه سایش و راحتی را برای نان می‌خواهد
دعای روز بیست و ششم ماه مبارک رمضان

دعای روز بیست و ششم ماه مبارک رمضان

اگر عمل انسان و سعی و تلاش او مورد رضایت خدا قرار بگیرد و پروردگار به عین عنایت در آن بنگرد و از او بخرد، چنین عملی «سعی مشکور» است یعنی سعی که سپاس الهی و تشکر را به همراه دارد

پر بازدیدترین ها

دعای روز بیست و هشتم ماه مبارک رمضان

دعای روز بیست و هشتم ماه مبارک رمضان

در شبانه روز برای نمازهای یومیه، نمازهای نافله وجود دارد که انسان به وسیله آن‌ها می‌تواند به خداوند (عزوجل) بیش از پیش تقرب جوید چرا که نمازهای نافله، نمازهای اضافه بر نمازهای واجب در شبانه روز می‌باشند که ضعف‌های نمازگزار در نمازهای واجب را از نظر توجه و حضور قلب در نماز به سوی خالق یکتا جبران می‌نمایند.
دعای روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان

دعای روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان

انسان هنگامی که سختی بر کار او باشد به حتم در کنار آن آسایش و راحتی خواهد داشت و منظور از راحت بودن عسر و سختی کار شاید صبری باشد که خداوند در تحمل ن کار به انسان می‌دهد تا به ن راحتی و سایش دست یابد، چرا که خداوند نیز برای بندگانش سختی نمی‌خواهد بلکه سایش و راحتی را برای نان می‌خواهد
دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان

دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان

انسان، صاحب اختیار است می‌تواند رفتار خوب داشته باشد و «صالح» شود یا به عکس طالح باشد و جز «شر» از او صادر نشود.
دعای روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان

دعای روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان

در دعای توسل 14 حجت خدا را قسم می­دهیم و از آنان استمداد می­جوییم. ائمه هدی چراغ راه بشریتند و دلیل و راهنمای همه. در دعای امروز از خدای خویش می­خواهیم راهنمایی برای کسب رضایت در پیش راهمان قرار دهد.
دعای روز شانزدهم ماه مبارک رمضان

دعای روز شانزدهم ماه مبارک رمضان

این شیطان است که به شما دستور بدکاری و زشتی می‌دهد و طوری عمل می‌نماید که سخنانی از روی جهل و نادانی (مانند شرک و ظلم و افترا) به خداوند نسبت دهید”‌‌ که شیطان دشمنی آشکارا برای انسان است
Powered by TayaCMS