(3)
قَالَ أَنظِرْنِی إِلَی یَوْمِ یُبْعَثُونَ * قَالَ إِنَّکَ مِنَ الْمُنظَرِینَ
(ابلیس، به جای توبه و عذرخواهی) گفت: تا روزی که مردم برانگیخته می شوند، مرا مهلت بده. (خداوند) فرمود: همانا تو از مهلت یافتگانی.
خواسته ی ابلیس، مهلت تا روز قیامت بود، این آیه مشخّص نمی کند تا چه زمانی به او مهلت داده شد؛ امّا از آیه 38 سوره ی حجر و آیات 80 و 81 سوره ی «ص» استفاده می شود که تنها برای مدّتی طولانی به او مهلت داده شد، نه تا روز قیامت: «اِنّک من المنظرین. الی یوم الوَقت المَعلوم» برخی می گویند: شیطان تا وقتی که خدا صلاح بداند، زنده است.(4) فیض کاشانی می گوید: ابلیس، تا نفخه ی اوّل یا تا قیام امام زمان علیه السلام زنده است و پس از آن، مرگ به سراغ او هم می آید.(5)
سؤال: چرا خداوند به ابلیس مهلت داد؟
پاسخ: مهلت دادن به بدکاران، از سنّت های الهی و در مسیر آزمایش و امتحان انسان است، علاوه بر آنکه باید اسباب خیر و شر فراهم باشد و انسان با اختیار، راهی را انتخاب کند. زیرا ابلیس انسان را مجبور به انحراف نمی کند و تنها وسوسه می کند، چنانکه در آیه 22 سوره ی ابراهیم آمده است. «و ما کان لی علیکم من سلطان الاّ اَن دعَوتُکم فاستجبتم لی»
گفت أنظرنی الی یوم الجزاء
کاشکی گفتی که تب یا ربّنا
ص:399
1- 2646. ناس، 5.
2- 2647. زخرف، 36.
3- 2648. ذیل آیات 14-15 سوره اعراف.
4- 2649. تفسیر عیّاشی.
5- 2650. تفسیر صافی.