حکمت 396 نهج البلاغه : تفسیر لا حول و لا قوه الا باللَّه

حکمت 396 نهج البلاغه : تفسیر لا حول و لا قوه الا باللَّه

متن اصلی حکمت 396 نهج البلاغه

موضوع حکمت 396 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 396 نهج البلاغه

396 وَ قَالَ عليه السلام وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ مَعْنَى قَوْلِهِمْ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا

موضوع حکمت 396 نهج البلاغه

تفسير لا حول و لا قوة الّا باللَّه

(علمى، تفسيرى)

ترجمه مرحوم فیض

396- هنگاميكه از امام عليه السّلام معنى سخنشان لا حول و لا قوّة إلّا باللّه (جنبش و توانائى نيست مگر به اراده خدا) را پرسيدند آن حضرت فرمود 1- ما با خدا دارنده چيزى نيستيم (شريك نمى باشيم) و دارنده نمى شويم مگر آنچه (اندام و قوى و عقل) را كه ما را دارنده آن گرداند، 2- پس هر گاه ما را بچيزى دارا گردانيد كه او از ما دارنده تر است تكليف نمايد (امر و نهى فرمايد) و هر گاه آن چيز (توانائى بر آن) را از ما گرفت تكليف آنرا از ما برداشته (در باره آن مؤاخذه و باز پرسى نمى نمايد).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1276)

ترجمه مرحوم شهیدی

404 [و از معنى لا حول و لا قوة إلّا باللّه از او پرسيدند، فرمود:] با وجود خدا ما را بر چيزى اختيار نماند و چيزى نداريم جز آنچه او ما را مالك آن گرداند. پس چون ما را مالك چيزى كرد كه خود بدان سزاوارتر است تكليفى بر عهده مان گذاشته و چون آن را از ما گرفت تكليف خود را از ما برداشته.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 433 و 434)

شرح ابن میثم

380- و قال عليه السّلام: و قد سئل عن معنى قولهم «لا حول و لا قوة الا بالله»-

إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا- فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا- وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا

المعنى

برهان قوله: إنّا لا نملك مع اللّه شيئا. قوله تعالى قُلْ فَمَنْ يَمْلِكُ لَكُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً إِنْ أَرادَ بِكُمْ ضَرًّا أَوْ أَرادَ بِكُمْ نَفْعاً الآية، و ظاهر أنّ التكليف تابع لما ملّكنا إيّاه من الجوارح و القوى و العقل و ساير متعلّقات التكليف و عند أخذه لشي ء منها يضع التكليف المتعلّق به عنّا. و سئل الصادق عليه السّلام عن هذه الكلمة فقال: لا حول على ترك المعاصي و لا قوّة على فعل الطاعات إلّا باللّه.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 440)

ترجمه شرح ابن میثم

380- از امام (ع) وقتى كه در باره معناى «لا حول و لا قوة الا باللّه العلى العظيم» پرسيدند، فرمود:

إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا- فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا- وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا

ترجمه

«ما در چيزى با خدا شريك نيستيم و ما جز آنچه او داده است چيزى نداريم، پس هر گاه چيزى را به ما داد كه او از ما در آن صاحب اختيارتر است، در آن صورت ما را مكلّف ساخته و اگر آن چيز را از ما بازستاند، تكليف آن را از ما برداشته است».

شرح

دليل فرمايش امام (ع) «ما در چيزى با خدا شريك نيستيم، قول خداى تعالى است: سَيَقُولُ لَكَ الْمُخَلَّفُونَ مِنَ الْأَعْرابِ شَغَلَتْنا أَمْوالُنا وَ أَهْلُونا فَاسْتَغْفِرْ لَنا يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ«» و ظاهر مطلب آن است كه تكليف به دنبال اعطاى جوارح و قوا و عقل و ساير متعلّقات تكليف است كه خداوند به ما مرحمت كرده است، و موقعى كه هر كدام از آنها را از ما بازستاند، تكليف مربوط به آن را از ما رفع مى كند. از امام صادق (ع) در باره اين جمله«» پرسيدند، فرمود: هيچ نيرويى بر ترك گناهان و هيچ توانى بر انجام طاعات جز از طرف خدا وجود ندارد.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 743 و 744)

شرح مرحوم مغنیه

398- (و قد سئل عن معنى قولهم لا حول و لا قوّة إلّا باللّه) فقال: إنّا لا نملك مع اللّه شيئا، و لا نملك إلّا ما ملّكنا، فمتى ما ملّكنا ما هو أملك به منّا كلّفنا، و متى أخذه منّا وضع تكليفه عنّا.

المعنى

الحول: الحركة و التصرف. و لا حول إلخ.. ثلاث كلمات تحمل أضخم المعاني، و انه لا ملك إلا للّه، و لا عون إلا منه، و لا حركة إلا بعنايته.. و عليه فإذا قال قائل: أنا أملك هذا، أو فعلته، أو أعطاني إياه فلان- كان قوله مجازا لا حقيقة، لأن الكون بما فيه و من فيه للّه وحده.. حتى أنفسنا هي في قبضته موتا و حياة و نفعا و ضرا، و إليه تعود.. فمن أعطى شيئا فإنما يعطي من مال اللّه، و من منع فقد منع مال اللّه لا إله إلا هو وحده لا شريك له.

قُلِ اللَّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ، وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ، بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ- 26 آل عمران.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 450 و 451)

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

(384) و قال عليه السّلام و قد سئل عن معنى قولهم «لا حول و لا قوّة إلّا باللّه»: إنّا لا نملك مع اللَّه شيئا، و لا نملك إلّا ما ملّكنا فمتى ملّكنا ما هو أملك به منّا كلّفنا، و متى أخذه منّا وضع تكليفه عنّا.

المعنى

الظاهر أنّ مقصد السائل أنّه إذا لم يكن للانسان حول و لا قوّة إلّا باللّه يلزم الجبر، لأنّ كلّ عمل يصدر عن الانسان يحتاج إلى الحول أي الحركة نحو الفعل و إلى القوّة أي استطاعة العمل، فاذا كان الحول و القوّة في العمل للّه فلا اختيار للعبد في عمله و يلزم الجبر.

فأجاب عليه السّلام أنّ هذه الجملة ناظرة إلى ما قبل الاختيار، فالمقصود منه أنّا لا نملك شيئا إلّا ما أوجده اللَّه لنا كأصل ايجادنا، فمبادي الفعل كالميل و التصوّر امور أوجدها اللَّه لنا كالشرائط العامّة للتكليف من العلم و القدرة، و كان من الامور الّتي ملكنا اللَّه إيّاه كالاختيار الّذي هو الشرط الأساسى للتكليف، و بعد ما ملكنا شرائط التكليف كلّفنا، فيتوجه إلينا المسئولية في الطاعة و العصيان، و إذا أخذ منّا شرائط التكليف و مباديها كلّها أو بعضها يسقط التكليف، و أهمّ شرائطها القدرة و الاختيار، فمعنى هذه الكلمة يؤيّد الاختيار و لا ينافيه.

الترجمة

در پاسخ پرسش از معنى كلمه «لا حول و لا قوّة إلّا باللّه» فرمود: براستى كه ما در برابر خدا چيزى نداريم و داراى چيزى نباشيم، مگر همان را كه خداوند بما داده باشد، و چون آنچه را كه از ما دارنده تر است بما بدهد ما را مكلّف مى سازد، و هر گاه آنرا از ما بگيرد تكليفش را هم برميدارد.

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 486)

شرح لاهیجی

(433) و قال (- ع- ) و قد سئل عن معنى قولهم لا حول و لا قوّة الّا باللّه انّا لا نملك مع اللّه شيئا و لا نملك الّا ما ملكنا فمتى ملّكنا ما هو املك به منّا كلّفنا و متى اخذه منّا وضع تكليفه عنّا يعنى و گفت (- ع- ) و حال آن كه پرسيده شده بود از معنى قول ايشان لا حول و لا قوّة الّا باللّه كه معنى ان اينست كه بتحقيق ما مالك نيستيم با قوة و سلطنت خدا چيزى را و مالك نيستيم ما مگر چيزى را كه او مالك گردانيده است ما را بان كه حيات ما باشد پس در وقتى كه ما مالك شديم چيزى را كه خدا مالك تر است بان از ما تكليف كرد ما را بعبادت كردن و هر وقتى كه گرفت حيات ما را از ما برداشت تكليف خود را از ما

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 328)

شرح ابن ابی الحدید

412:قَالَ ع وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ مَعْنَى قَوْلِهِمْ- لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا- فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا- وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا معنى هذا الكلام- أنه ع جعل الحول عبارة عن الملكية و التصرف- و جعل القوة عبارة عن التكليف- كأنه يقول لا تملك و لا تصرف إلا بالله- و لا تكليف لأمر من الأمور إلا بالله- فنحن لا نملك مع الله شيئا أي لا نستقل بأن نملك شيئا- لأنه لو لا إقداره إيانا و خلقته لنا أحياء- لم نكن مالكين و لا متصرفين- فإذا ملكنا شيئا هو أملك به أي أقدر عليه منا- صرنا مالكين له كالمال مثلا حقيقة- و كالعقل و الجوارح و الأعضاء مجازا- و حينئذ يكون مكلفا لنا أمرا يتعلق بما ملكنا إياه- نحو أن يكلفنا الزكاة عند تمليكنا المال- و يكلفنا النظر عند تمليكنا العقل- و يكلفنا الجهاد و الصلاة و الحج و غير ذلك- عند تمليكنا الأعضاء و الجوارح- و متى أخذ منا المال وضع عنا تكليف الزكاة- و متى أخذ العقل سقط تكليف النظر- و متى أخذ الأعضاء و الجوارح- سقط تكليف الجهاد و ما يجري مجراه- . هذا هو تفسير قوله ع- فأما غيره فقد فسره بشي ء آخر-

قال أبو عبد الله جعفر بن محمد ع فلا حول على الطاعة و لا قوة على ترك المعاصي إلا بالله

و قال قوم و هم المجبرة- لا فعل من الأفعال إلا و هو صادر من الله- و ليس في اللفظ ما يدل ما ادعوا- و إنما فيه أنه لا اقتدار إلا بالله- و ليس يلزم من نفي الاقتدار إلا بالله صدق قولنا- لا فعل من الأفعال إلا و هو صادر عن الله- و الأولى في تفسير هذه اللفظة أن تحمل على ظاهرها- و ذلك أن الحول هو القوة و القوة هي الحول- كلاهما مترادفان- و لا ريب أن القدرة من الله تعالى- فهو الذي أقدر المؤمن على الإيمان و الكافر على الكفر- و لا يلزم من ذلك مخالفة القول بالعدل- لأن القدرة ليست موجبة- . فإن قلت فأي فائدة في ذكر ذلك- و قد علم كل أحد أن الله تعالى خلق القدرة- في جميع الحيوانات- قلت المراد بذلك الرد على من أثبت صانعا غير الله- كالمجوس و الثنوية فإنهم قالوا بإلهين- أحدهما يخلق قدرة الخير و الآخر يخلق قدرة الشر

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 20، ص 6 و 7)

شرح نهج البلاغه منظوم

[395] و قال عليه السّلام:

و قد سئل عن معنى قولهم، لا حول و لا قوّة إلّا باللّه- إنّا لا نملك مع اللّه شيئا، و لا نملك إلّا ما ملّكنا، فمتى ملّكنا ما هو أملك به منّا كلّفنا، و متى أخذه منّا وضع تكليفه عنّا.

ترجمه

آن حضرت عليه السّلام را از معناى لا حول و لا قوّة إلّا باللّه پرسيدند فرمودند: ما با خدا دارنده چيزى نيستيم جز آنچه كه (خدا) ما را دارا بگرداند، و وقتى كه او ما را داراى چيزى گردانيد كه خودش دارنده تر از ما است، ما را تكليف فرمايد، همين كه آن چيز را از ما گرفت تكليف را از ما برداشته است (و از آن باز پرسى نفرمايد).

نظم

  • مگر از شاه شخصى شد بخواهشكه بدهد پاسخ اين حرف و پرسش
  • مگر ما با خداوند عزيزيمهم او هم ما خداوندان چيزيم
  • بگفتا ما بدو چيزى نباشيممگر گردى ز ديوارش تراشيم
  • خدا بر كلّ اشيا مير و دار استاز او هر چيز باشد نزد ماها است
  • خدا باقى و كلّ شيئى هالكهمه فانّى و او دارا و مالك
  • ز ملك خود بما چيزى كه بدهدبگردنمان بدان تكليف بنهد
  • دهد ما را بامر و نهى فرمانبطاعت امر و نهى آرد ز عصيان
  • عطاى خود چو از ما باز داردهمان اندازه ما را واگذارد
  • بقدر وسع ما را كرده تكليفز كار شاق ما را داده تخفيف
  • بدست بنده گر مير است و شاه استهر آن چيزى است از مال آله است

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 179 و 180)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

 چگونگی آغاز خلقت در نهج البلاغه

چگونگی آغاز خلقت در نهج البلاغه

«در این هنگام انبوه متراکمی از آب سر به بالا کشید و کف بر آورد، خداوند سبحان آن کف را در فضایی باز و تهی بالا برد و آسمان های هفت گانه را ساخت » از جملات امیر المؤمنین در این خطبه روشن می شود که ماده بنیادین خلقت آب بوده ، البته این آب همین آب معمولی در طبیعت که از دو عنصر اکسیژن و هیدروژن است نمی باشد و برخی نیز بر این اعتقاد هستند که مراد از آب همین آب معمولی می باشد و 98 درصد حیات از آب و 2 درصد از عناصر دیگر است.
No image

شگفتی های آفرینش در نهج البلاغه

امیرمؤمنان علیه السلام در خطبه ای درباره آفرینش آسمان و شگفتی های آن می فرماید: «خداوند، فضای باز و پستی و بلندی و فاصله های وسیع آسمان ها را بدون این که بر چیزی تکیه کند، نظام بخشید و شکاف های آن را به هم آورد... و آفتاب را نشانه روشنی بخش روز، و ماه را با نوری کمرنگ برای تاریکی شب ها قرار داد. بعد آن دو را در مسیر حرکت خویش به حرکت درآورد و حرکت آن دو را دقیق اندازه گیری کرد تا در درجات تعیین شده حرکت کنند که بین شب و روز تفاوت باشد و قابل تشخیص شود و با رفت و آمد آن ها، شماره سال ها و اندازه گیری زمان ممکن باشد.
آفرينش جهان در نـهج البلاغه

آفرينش جهان در نـهج البلاغه

دقت و تأمل در سخنان حضرت على(ع) نشان ميدهد كه جهان دو انفجار گونه ى متفاوت را تجربه كرده است. انفجار نخست فضا و زمان و ماده را بوجود آورده است و انفجار دوم در ظرف فضا صورت گرفته و ماده را تحريك نموده است. سپس حباب ها بر خواسته و هفت آسمان را بوجود آورده اند. در پى چنين توضيحاتى خواننده ى محترم بايد بداند كه نويسنده در اين مجموعه تلاش نموده است كه با بهره گرفتن از منابع مختلف درك جديدى را از سخنان امام على(ع) در باره ى خلقت جهان كه در خطبه ى اول آمده است، ارائه دهد.
No image

چگونگی و مراحل آفرینش جهان در قرآن و نهج البلاغه

پژوهش حاضر با عنوان چگونگی و مراحل آفرینش جهان، در پی آن است که آیات آفرینش جهان را در تفاسیر معاصر شیعه (المیزان و نمونه ) مورد بررسی قرار داده و در میان آنها حقایق ناب قرآنی را در زمینه های مبدا خلقت جهان، دوره های آفرینش وغیره روشن و آشکار سازد. برای این منظور مقدمه به تبین و پیشینۀ موضوع اختصاص یافته است و در قسمت­های بعد برخی از واژگان مفهوم شناسی شده و دیدگاه علامه طباطبایی و آیت ا... مکارم در پیدایش جهان تبیین شده است.
 آغاز سخن درباره آفرینش جهان(نهج‌البلاغه)

آغاز سخن درباره آفرینش جهان(نهج‌البلاغه)

کوتاه سخن این که افعال خداوند از افعال بندگان به کلّى جداست زیرا او با علم به مصالح و مفاسد اشیا و آگاهى بر نظام احسن آفرینش و قدرت تامّ و کاملى که بر همه چیز دارد، با قاطعیّت اراده مى کند و بدون هیچ تزلزل و تردید و اندیشه و تجربه، موجودات را لباس وجود مى پوشاند. هم در آغاز آفرینش چنین است و هم در ادامه آفرینش.

پر بازدیدترین ها

 آغاز سخن درباره آفرینش جهان(نهج‌البلاغه)

آغاز سخن درباره آفرینش جهان(نهج‌البلاغه)

کوتاه سخن این که افعال خداوند از افعال بندگان به کلّى جداست زیرا او با علم به مصالح و مفاسد اشیا و آگاهى بر نظام احسن آفرینش و قدرت تامّ و کاملى که بر همه چیز دارد، با قاطعیّت اراده مى کند و بدون هیچ تزلزل و تردید و اندیشه و تجربه، موجودات را لباس وجود مى پوشاند. هم در آغاز آفرینش چنین است و هم در ادامه آفرینش.
No image

شگفتی های آفرینش در نهج البلاغه

امیرمؤمنان علیه السلام در خطبه ای درباره آفرینش آسمان و شگفتی های آن می فرماید: «خداوند، فضای باز و پستی و بلندی و فاصله های وسیع آسمان ها را بدون این که بر چیزی تکیه کند، نظام بخشید و شکاف های آن را به هم آورد... و آفتاب را نشانه روشنی بخش روز، و ماه را با نوری کمرنگ برای تاریکی شب ها قرار داد. بعد آن دو را در مسیر حرکت خویش به حرکت درآورد و حرکت آن دو را دقیق اندازه گیری کرد تا در درجات تعیین شده حرکت کنند که بین شب و روز تفاوت باشد و قابل تشخیص شود و با رفت و آمد آن ها، شماره سال ها و اندازه گیری زمان ممکن باشد.
خلقت مورچه از نظر نهج البلاغه

خلقت مورچه از نظر نهج البلاغه

منظور از این جمله که در انبار نگهداری می نماید این است که مورچه دانه را به درون خاک می برد به طور طبیعی دانه پس از مدتی رویش می کند و از خاک سر برمی آورد اما مورچه برای جلوگیری از این امر همه دانه ها را به دو نیم تقسیم می کند و مانع از بین رفتن روزیش می شود.
No image

چگونگی و مراحل آفرینش جهان در قرآن و نهج البلاغه

پژوهش حاضر با عنوان چگونگی و مراحل آفرینش جهان، در پی آن است که آیات آفرینش جهان را در تفاسیر معاصر شیعه (المیزان و نمونه ) مورد بررسی قرار داده و در میان آنها حقایق ناب قرآنی را در زمینه های مبدا خلقت جهان، دوره های آفرینش وغیره روشن و آشکار سازد. برای این منظور مقدمه به تبین و پیشینۀ موضوع اختصاص یافته است و در قسمت­های بعد برخی از واژگان مفهوم شناسی شده و دیدگاه علامه طباطبایی و آیت ا... مکارم در پیدایش جهان تبیین شده است.
 چگونگی آغاز خلقت در نهج البلاغه

چگونگی آغاز خلقت در نهج البلاغه

«در این هنگام انبوه متراکمی از آب سر به بالا کشید و کف بر آورد، خداوند سبحان آن کف را در فضایی باز و تهی بالا برد و آسمان های هفت گانه را ساخت » از جملات امیر المؤمنین در این خطبه روشن می شود که ماده بنیادین خلقت آب بوده ، البته این آب همین آب معمولی در طبیعت که از دو عنصر اکسیژن و هیدروژن است نمی باشد و برخی نیز بر این اعتقاد هستند که مراد از آب همین آب معمولی می باشد و 98 درصد حیات از آب و 2 درصد از عناصر دیگر است.
Powered by TayaCMS