اجتناب از محرمات

آیات

أَ فَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَ اللَّهِ كَمَنْ باءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصيرُ [1]

آيا كسى كه از رضاى خدا پيروى كرده، همانند كسى است كه به خشم و غضب خدا بازگشته؟! و جايگاه او جهنم، و پايان كار او بسيار بد است.

وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ ناراً خالِداً فيها وَ لَهُ عَذابٌ مُهينٌ [2]

و آن كس كه نافرمانى خدا و پيامبرش را كند و از مرزهاى او تجاوز نمايد، او را در آتشى وارد مى‌كند كه جاودانه در آن خواهد ماند و براى او مجازات خواركننده‌اى است.

روایات

الکافی

بَابُ اجْتِنَابِ الْمَحَارِمِ‌

1 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ كَثِيرٍ الرَّقِّيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ قَالَ مَنْ عَلِمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَرَاهُ وَ يَسْمَعُ مَا يَقُولُهُ وَ يَفْعَلُهُ مِنْ خَيْرٍ أَوْ شَرٍّ فَيَحْجُزُهُ ذَلِكَ عَنِ الْقَبِيحِ مِنَ الْأَعْمَالِ فَذَلِكَ الَّذِي خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى‌ [3]

امام صادق عليه السّلام در باره قول خداى عز و جل «و براى آنكه از مقام بپروردگارش ترسد دو بهشت است، 46 سوره 55» فرمود: هر كه بداند خداى عز و جل او را ميبيند و هر چه ميگويد و ميكند از خير و شر ميشنود (و آگاهست) و همين دانش او را از كارهاى زشت باز دارد، كسى است كه از مقام پروردگارش ترسيده و خود را از هوس باز داشته است.

2 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُمَرَ الْيَمَانِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ كُلُّ عَيْنٍ بَاكِيَةٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ غَيْرَ ثَلَاثٍ عَيْنٍ سَهِرَتْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ عَيْنٍ فَاضَتْ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَ عَيْنٍ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّه‌ [4]

امام باقر عليه السّلام فرمود: هر چشمى روز قيامت گريانست، جز سه چشم: چشمى كه در راه خدا شب‌ را بيدار باشد و چشمى كه از ترس خدا گريان شود و چشمى كه از محرمات خدا بسته شود.

3 عَلِيٌّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِيمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى ع يَا مُوسَى مَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ الْمُتَقَرِّبُونَ بِمِثْلِ الْوَرَعِ عَنْ مَحَارِمِي فَإِنِّي أُبِيحُهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ لَا أُشْرِكُ مَعَهُمْ أَحَدا [5]

امام صادق عليه السّلام فرمود: در ضمن آنچه خداى عز و جل با موسى عليه السّلام مناجات فرمود، اين بود كه: اى موسى! تقرب جويندگان بمن بچيزى مانند پرهيز از محرماتم تقرب نجسته‌اند. همانا من اقامت در بهشتهاى جاودان را بآنها اجازه دهم و ديگرى را با آنها شريك نسازم (يعنى بهشتهاى عدن مختص پرهيزگاران از محرماتست).

4 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مِنْ أَشَدِّ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَلَى خَلْقِهِ ذِكْرُ اللَّهِ كَثِيراً ثُمَّ قَالَ لَا أَعْنِي سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ إِنْ كَانَ مِنْهُ وَ لَكِنْ ذِكْرَ اللَّهِ عِنْدَ مَا أَحَلَّ وَ حَرَّمَ فَإِنْ كَانَ طَاعَةً عَمِلَ بِهَا وَ إِنْ كَانَ مَعْصِيَةً تَرَكَهَا [6]

امام صادق عليه السّلام فرمود، سخت‌تر چيزى كه خدا بر خلقش واجب ساخته، ذكر بسيار خداست، مقصودم گفتن‌ سبحان اللَّه و الحمد اللَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اكبر نيست، اگر چه اين هم از جمله ذكر است، بلكه مقصود ياد آوردن خداست در آنچه حلال و حرام فرموده كه اگر طاعت خداست عمل كند و اگر مصيبت است ترك نمايد.

5 ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع- عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ قَدِمْنا إِلى‌ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ إِنْ كَانَتْ أَعْمَالُهُمْ أَشَدَّ بَيَاضاً مِنَ الْقَبَاطِيِّ وَ لَكِنْ كَانُوا إِذَا عَرَضَ لَهُمُ الْحَرَامُ لَمْ يَدَعُوه‌ [7]

سليمان بن خالد گويد: از امام صادق عليه السّلام اين قول خداى عز و جل را پرسيدم: «و بكردارهائى كه انجام داده‌اند پردازيم و آنها را غبارى پراكنده كنيم، 23 سوره 25» فرمود: هان بخدا سوگند كردارهاى ايشان سفيدتر از پارچه‌هاى نازك مصرى بود، ولى چون بحرامى برميخوردند، از آن دست برنميداشتند.

شرح‌

- مفسرين قرآن ذيل آيه شريفه و شارحين اصول كافى ذيل اين حديث، مطالبى مفصل راجع به احباط و تكفير و عقايد فرق اسلامى در آن باره ذكر نموده‌اند، ولى خلاصه و عصاره آنها كه مناسب اين مختصر است، اينست كه:مقصود از كردارهاى سفيدتر از آن پارچه‌ها، مانند مهمان‌نوازى و صله رحم و فريادرسى‌ گرفتارانست كه همه آنها اعمالى است محبوب و مطلوب شارع و بهمين جهت آنها را بسيار سفيد دانسته است و مقصود از غبار پراكنده، ذرات ريز و كوچكى است كه در شعاع آفتاب از روزنه اتاق ديده مى‌شود و كنايه از اينست كه اين كردار و أعمال پسنديده و مطلوب بواسطه عدم پرهيز از حرام بى‌اثر و نتيجه ميگردد، و اجر و ثوابى را كه خداى متعال در برابر اعمال وعده فرموده است، بچنين شخصى عطا نميفرمايد.

6 عَلِيٌّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ تَرَكَ مَعْصِيَةً لِلَّهِ مَخَافَةَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَرْضَاهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَة [8]

 امام صادق عليه السّلام از قول رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمايد: هر كه گناهى را بواسطه ترس از خداى تبارك و تعالى ترك كند، خدا او را در روز قيامت خوشنود گرداند.

بحار الأنوار     

1- ن، [عيون أخبار الرضا عليه السلام‌] بِالْأَسَانِيدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَزَالُ أُمَّتِي بِخَيْرٍ مَا تَحَابُّوا وَ تَهَادَوْا وَ أَدَّوُا الْأَمَانَةَ وَ اجْتَنَبُوا الْحَرَامَ وَ قَرَوُا الضَّيْفَ وَ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَ آتَوُا الزَّكَاةَ فَإِذَا لَمْ يَفْعَلُوا ذَلِكَ ابْتُلُوا بِالْقَحْطِ وَ السِّنِينَ [9]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : امّت من تا زمانى كه به هم خيانت نكنند، امانت را به صاحبش برگردانند و زكات بپردازند، در خير و خوبى به سر خواهند بُرد و اگر چنين نكنند به قحطى و خشكسالى گرفتار مى آيند.

2- ما، [الأمالي للشيخ الطوسي‌] الْمُفِيدُ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْبَلْخِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُبَيْدِ بْنِ حَنَانٍ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ سَلْمَانَ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اعْمَلْ بِفَرَائِضِ اللَّهِ تَكُنْ مِنْ أَتْقَى النَّاسِ وَ ارْضَ بِقِسْمِ اللَّهِ تَكُنْ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ وَ كُفَّ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ تَكُنْ أَوْرَعَ النَّاسِ وَ أَحْسِنْ مُجَاوَرَةَ مَنْ يُجَاوِرُكَ تَكُنْ مُؤْمِناً وَ أَحْسِنْ مُصَاحَبَةَ مَنْ صَاحَبَكَ تَكُنْ مُسْلِماً [10]

رسول خدا (ص) ‌فرمود: به واجبات خدا عمل كن تا از پرهيزكارترين مردم باشى، و به قسمت خدا راضى باش تا از داراترين مردم باشى، و از حرامهاى خدا دست بازدار تا پاكدامن‌ترين مردم باشى، و با هر كس كه با تو مجاورت كند خوب مجاورت نما تا مؤمن باشی و با آن كس كه با تو همنشينى كند نيكو همنشينى كن تا مسلمان باشى.

3- لي، [الأمالي للصدوق‌] قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَعْبَدُ النَّاسِ مَنْ أَقَامَ الْفَرَائِضَ وَ أَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ [11]

عابدترين مردم كسى است كه واجبات را بر پا دارد، و کوشاترین مردم كسى را گويند كه از گناهان خوددارى كند.

4- ل، [الخصال‌] مَاجِيلَوَيْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنِ ابْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ أَبِي شُعَيْبٍ‌ يَرْفَعُهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَوْرَعُ النَّاسِ مَنْ وَقَفَ عِنْدَ الشُّبْهَةِ أَعْبَدُ النَّاسِ مَنْ أَقَامَ الْفَرَائِضَ أَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ تَرَكَ الْحَرَامَ أَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ [12]

امام صادق (ع) فرمود: پرهيزگارترين مردم كسى است كه در برابر شبهه توقف كند و عابدترين مردم كسى است كه واجبات را به جاى آورد و زاهدترين مردم كسى است كه حرام را ترك كند و كوشاترين مردم كسى است كه از گناهان بپرهيزد.

 أقول قد مضى بعض الأخبار في باب اليقين

5- ع، [علل الشرائع‌] عَلِيُّ بْنُ حَاتِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ الْعَبْدِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الْهَاشِمِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الدَّيْرِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ مُعَمَّرٍ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ حَبِيبِي جَبْرَئِيلُ إِنَّ مَثَلَ هَذَا الدِّينِ كَمَثَلِ شَجَرَةٍ ثَابِتَةٍ الْإِيمَانُ أَصْلُهَا وَ الصَّلَاةُ عُرُوقُهَا وَ الزَّكَاةُ مَاؤُهَا وَ الصَّوْمُ سَعَفُهَا وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَرَقُهَا وَ الْكَفُّ عَنِ الْمَحَارِمِ ثَمَرُهَا فَلَا تَكْمُلُ شَجَرَةٌ إِلَّا بِالثَّمَرِ كَذَلِكَ الْإِيمَانُ لَا يَكْمُلُ إِلَّا بِالْكَفِّ عَنِ الْمَحَارِمِ [13]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : دوستم جبرئيل گفت : مَثَل اين دين، مَثَل درخت استوارى است كه ريشه اش ايمان است و آوندهايش نماز، و آبش زكات، و شاخه هايش روزه، و برگهايش خوش خويى، و ميوه اش خويشتندارى از كارهاى حرام . هيچ درختى جز با داشتن ميوه به كمال نرسد . ايمان نيز چنين است ، جز با خويشتندارى از محرّمات كامل نمى گردد .

6- ثو، [ثواب الأعمال‌] ابْنُ مُوسَى عَنِ الْأَسَدِيِّ عَنِ النَّخَعِيِّ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رُوِيَ عَنِ الْمُغِيرَةِ أَنَّهُ قَالَ إِذَا عَرَفَ الرَّجُلُ رَبَّهُ لَيْسَ عَلَيْهِ وَرَاءَ ذَلِكَ شَيْ‌ءٌ قَالَ مَا لَهُ لَعَنَهُ اللَّهُ أَ لَيْسَ كُلَّمَا ازْدَادَ بِاللَّهِ مَعْرِفَةً فَهُوَ أَطْوَعُ لَهُ أَ فَيُطِيعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ لَا يَعْرِفُهُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ مُحَمَّداً ص بِأَمْرٍ وَ أَمَرَ مُحَمَّدٌ ص الْمُؤْمِنِينَ بِأَمْرٍ فَهُمْ عَامِلُونَ بِهِ إِلَى أَنْ يَجِي‌ءَ نَهْيُهُ وَ الْأَمْرُ وَ النَّهْيُ عِنْدَ الْمُؤْمِنِ سَوَاءٌ قَالَ ثُمَّ قَالَ لَا يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى عَبْدٍ وَ لَا يُزَكِّيهِ إِذَا تَرَكَ فَرِيضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ أَوِ ارْتَكَبَ كَبِيرَةً مِنَ الْكَبَائِرِ قَالَ قُلْتُ لَا يَنْظُرُ اللَّهُ إِلَيْهِ قَالَ نَعَمْ قَدْ أَشْرَكَ بِاللَّهِ قَالَ قُلْتُ أَشْرَكَ قَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ أَمَرَهُ بِأَمْرٍ وَ أَمَرَهُ إِبْلِيسُ بِأَمْرٍ فَتَرَكَ مَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ صَارَ إِلَى مَا أَمَرَ إِبْلِيسُ فَهَذَا مَعَ إِبْلِيسَ فِي الدَّرْكِ السَّابِعِ مِنَ النَّارِ [14]

مفضل بن عمر، نقل كرده است كه به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: از مغيره روايت مى‌كنند كه گفته است: اگر بنده‌اى پروردگار خويش را بشناسد، (همين او را) كفايت مى‌كند و ديگر انجام تكاليف الهى بر او واجب نيست! حضرت فرمود: او را چه شده است؟! لعنت خدا بر او باد! مگر نه اين است كه هر قدر معرفت و شناخت بنده نسبت به خداوند بيشتر شود، فرمانبردارتر مى‌گردد؟! كسى كه خدا را نمى‌شناسد، چگونه از اوامر او اطاعت مى‌كند؟! خداى عز و جل، به محمد (پيامبر خود) فرمان مى‌دهد و (او بر اساس رسالتى كه دارد) مؤمنان را به انجام فرمان الهى ملزم مى‌سازد، و همه به آنچه كه از جانب خدا به انجام آن فرمان رسيده است (گردن مى‌نهند و آن را) عمل مى‌كنند تا زمانى كه نهى خداوندى (در مورد فرامين صادره) فرا رسد و امر و نهى در نظر مؤمن يكسان و برابر است (و ملزم به اجراى آن است).

سپس فرمود: خداوند به بنده‌اى كه واجبى از واجبات الهى را ترك كند و يا گناه كبيره‌اى از او سر بزند، نظر مرحمت نمى‌افكند و او را پاك و پاكيزه نمى‌گرداند. راوى مى‌گويد: عرض كردم: خداوند به او نظر نمى‌كند؟! حضرت فرمود: آرى! زيرا براى خداوند شريكى قائل شده است. راوى مى‌گويد از روى شگفتى پرسيدم: دچار شرك شده است؟! حضرت فرمود: آرى! زيرا خداوند عز و جل او را به كارى فرمان مى‌دهد و ابليس به كارى ديگر، و او دستور خدا را ناديده گرفته و به آنچه كه ابليس فرمان داده است عمل مى‌كند، بنا بر اين با ابليس در- هفتمين درك در آتش دوزخ- همدم و همنشين خواهد بود.

7- ختص، [الإختصاص‌] قَالَ الصَّادِقُ ع حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ كَتَبَ إِلَى أَبِي الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ع يَا سَيِّدِي أَخْبِرْنِي بِخَيْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ فَكَتَبَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ مَنْ طَلَبَ رِضَا اللَّهِ بِسَخَطِ النَّاسِ كَفَاهُ اللَّهُ أُمُورَ النَّاسِ وَ مَنْ طَلَبَ رِضَا النَّاسِ بِسَخَطِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى النَّاسِ وَ السَّلَامُ [15]

مردى بحسين بن على (ع) نوشت مرا از خير دنيا و آخرت آگاه كن، باو نوشت بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ‌ الرَّحِيمِ اما بعد هر كه رضاى خدا جويد در برابر خشم مردم خدا امورش را كفايت كند و هر كه رضاى مردم جويد در برابر خشم خدا، خدا او را بمردم واگذارد و السلام.

8-  ين، [كتاب حسين بن سعيد و النوادر] عُثْمَانُ بْنُ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ اصْبِرْ وَ مَا لَمْ يَأْتِ مِنْهَا فَلَسْتَ تَعْرِفُهُ فَاصْبِرْ عَلَى تِلْكَ السَّاعَةِ الَّتِي أَنْتَ فِيهَا وَ كَأَنَّكَ قَدْ أُعْطِيتَ [16]

از حضرت صادق عليه السّلام شنيدم كه ميفرمود: صبر و تحمل كن. آن حوادث و مسائلى كه هنوز نيامده است معلوم نيست چگونه است پس در اين ساعت كه هستى صبر كن و فرض كن كه با آن مواجه‌شده‌اى و اگر صبر كردى پاداش بتو داده خواهد شد.

9- نَوَادِرُ الرَّاوَنْدِيِّ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ شَيْ‌ءٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنَ الْإِيمَانِ بِهِ وَ الْعَمَلِ الصَّالِحِ وَ تَرْكِ مَا أَمَرَ بِهِ أَنْ يَتْرُكَهُ [17]

رسول خدا فرمود: چیزی نزد خدا محبوبتر از ایمان به او و انجام عمل صالح و ترک آنچه که نهی کرده, نیست.