اجمال و تفصيل قرآن و نهج البلاغه(2)
سيّد جواد مصطفوي
4ـ خداوند براي هر چيزي مدتي قرار داده است
«هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ طِينٍ ثُمَّ قَضي أَجَلاً وَ أَجَلٌ
مُسَمًّي عِنْدَهُ ثُمَّ أَنْتُمْ تَمْتَرُونَ؛ (انعام/2) اوست كه شما را
از گل آفريد سپس مدتي مقرّر كرد و مدّتي نيز به نزد او معين است.»
«... لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا يَسْتَأْخِرُونَ
ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ؛ (يونس/49) براي هر امّتي، مدّتي معيّن است و
چون مدّتشان به سر رسد نه ساعتي پس آيند و نه جلوتر روند.»
«... وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّي؛
(رعد/2) خداوند خورشيد و ماه را زير فرمان گرفت كه هر يك در مدتي معين سير
مي كنند.»
«ما خَلَقْنا السَّمواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ
وَ أَجَلٍ مُسَمًّي؛ (احقاف/ 3) ما آسمانها و زمين را با هر چه ميانشان
هست، جز به حق و براي مدّتي معيّن نيافريده ايم.»
«وَ جَعَلَ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْ راً وَ لِكُلِّ قَدْرٍ أَجَلاً وَ لِكُلِّ
أَجَلٍ كِتاباً؛ (خطبة 82) خداوند براي هر چيز، اندازه يي و براي هر
اندازه، مدّتي و براي هر مدّت، نوشته يي معيّن فرموده است.»
بيان:
شيخ توسي در تفسير آية اول از قول شش نفر از مفسّرين نقل مي كند كه مدتي كه
خدا مقرّر كرده است، زماني است كه هر انسان در آن زمان زنده مي شود و مدّت
معيّني كه نزد خدا است، مراد زنده شدن در قيامت و بعث و نشور است. سپس مي
گويد ولي آنچه ما مي گوييم اين است كه مدت اول زمان زنده شدن و مردن مردم
است كه بالفعل انجام مي شود و مدّت ديگري كه نزد خدا معيّن است، نسبت به
كساني است كه پيش از آن زمان كشته مي شوند يا به واسطة قطع رحم و امثال آن
عمرشان كوتاه مي شود.
و اما راجع به تعميم و تخصيص متعلق اين مدّت معيّن چنانكه ملاحظه مي شود،
نهج البلاغه مدّت معيّن را تعميم داده و براي هر چيز دانسته است و قرآن
مجيد تنها براي انسان و كواكب و امتها تصريح نموده است، ولي ممكن است از
آيه 3 سوره احقاف استفادة تعميم كرد زيرا در آن آيه براي آسمان و زمين و
آنچه ميان اين دو هست، مدت معيّن قرار داده شده است. [1]
5ـ دستور داخل شدن در ملك ديگران
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ
حَتَّي تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلي أَهْلِها ذلِكُمْ خَيْرٌ
لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ * فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِيها أَحَداً
فَلا تَدْخُلُوها حَتَّي يُؤْذَنَ لَكُمْ وَ إِنْ قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا
فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكي لَكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ؛
(نور/ 27و28) شما كه ايمان آورده ايد در خانه هايي جز خانه هاي خود داخل
مشويد، مگر آن كه آشنايي يابيد و بر ساكنانش سلام كنيد. اين براي شما بهتر
است، شايد پند گيريد؛ اگر كسي را در خانه نيافتيد، وارد نشويد تا شما را
اجازه دهند و اگر گفتند بازگرديد، باز گرديد كه براي شما پاكيزه تر است.»
علي (علیه السلام) در نامه يي كه به متصدّي جمع آوري زكات، مرقوم داشته، نوشته است:
«فَإِذا قَدِمْتَ عَلَي الْحَيِّ فَانْزِلْ بِمائِهِمْ مِنْ غَيْرِ أَنْ
تُخالِطَ أَبْياتَهُمْ ثُمَّ اَمْضِ إِلَيْهِمْ بِالسَّكينَةِ وَ الْوَقارِ
حَتّي تَقُومَ بَيْنَهُمْ فَتُسَلِّمَ عَلَيْهِمْ... فَإِنْ كانَ لَهُ
ماشِيَةٌ أَوْ إِبِلٍ فَلا تَدْخُلُوها إِلاّ بِإِذْنِهِ؛ (نامة 25) پس
چون به قبيله يي رسيدي بر سر آب آنها فرود آي بدون آنكه در خانه هايشان
درآيي، سپس با آرامش به سوي ايشان برو تا بين آنها بايستي، پس بر آنها سلام
كن... و اگر او چهارپاياني دارد، بي اجازة او نزد آنها مرو.»
6ـ مؤمنين، برادر يكديگرند
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ؛
(حجرات/10) اهل ايمان برادر يكديگرند، ميان برادران خويش اصلاح كنيد.»
علي (علیه السلام) در نهج البلاغه به دستور آيه شريفه عمل نموده و در هر
موردي كه مرد ناشناسي را مخاطب قرار داده و يا مردي را كه نمي خواسته است،
نام ببرد، كلمه «اخ»را دربارة او به كار برده است؛ به عبارت ديگر آن حضرت
به جاي كلمات «دوست، همشهري، رفيق، هموطن»و امثال اينها كلمه «اخ»يا
«اخوه»به كار برده است كه جمعاً 67مرتبه اين كلمه در نهج البلاغه استعمال
شده است.
در اينجا به چند مورد آن اشاره مي شود:
روزي كه حضرت از اخبار غيبي كه از پيغمبر (صلّي الله عليه و آله) استفاده
فرموده بود، شكل و لباس قوم مغول و خونريزي آنها را بيان مي فرمود، مردي از
قبيله كلب برخاست و گفت «خداوند به تو علم غيب عطا فرموده است». حضرت در
اوّل خطاب به او فرمود:
«يا أَخاكَلْبٍ؛ (خطبة 128) اي برادري كه از قبيله كلبي.»
مردي از قبيله بني اسد به آن حضرت عرض كرد: «با آنكه شما سزاوار خلافت
بوديد، چگونه شد كه خلافت را از شما گرفتند؟»در اينجا با وجود اينكه اين
مرد سؤال بي جايي كرد، چنانكه از تندي جواب حضرت پيداست، مع ذلك آن حضرت در
ابتدا فرمود:
«يا أَخابَنِي أَسَدٍ؛ (حكمت 161) اي برادري كه از قبيله بني اسدي.»
هنگامي كه از ابوذر غفاري، پس از مرگش ياد مي كند، مي فرمايد:
«كانَ لي فيِما مَصْي أَخٌ فيِ اللهِ؛ (حكمت 281) در گذشته، برادري در راه خدا داشتم.»
«أَعْجَزُ النّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسابِ الْإِخْوانِ...؛ (حكمت 11)
ناتوان ترين مردم كسي است كه از بدست آوردن برادران براي خويش ناتوان
باشد.»
«شَرُّ الْإِخْوانِ مَنْ تُكُلِّفَ لَهُ؛ (حكمت 471) بدترين برادران كسي
است كه براي او شخص به رنج و مشقّت بيفتد (دوستي با او سبب آزار بشود).»
«اِذَا احْتَشَمَ الْمُؤْمِنُ اَخاهٌ فَقَدْ فارَقَهٌ؛ (حكمت 472) هرگاه مؤمن برادر خود را به خشم آورد، از او جدا شده است.»
پيداست كه در تمام اين موارد، چنانكه شارحين نهج البلاغه گفته اند، مراد از
كلمة «اخ»برادر ايماني و دوست و رفيق است نه برادر تني و همزاد انسان.
7ـ نكوهش بخل و امساك
«وَ أَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْني وَ كَذَّبَ بِالْحُسْني
فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْري؛ (ليل/ 10ـ8) اما آنكه بخل بورزد و بي نيازي
بجويد و كلمة نيكو را تكذيب كند، زود باشد كه براي او طريقة سختي پيش
آريم.»
«وَ مَنْ يَبْخَلْ فَإِنَّما يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ وَ اللَّهُ الْغَنِيُّ
وَ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ؛ (محمد/38) هر كه بخل كند، درباره خويش بخل مي
كند چرا كه خدا بي نياز است و شما محتاجيد.»
«الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَ يَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَ مَنْ
يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ؛ (حديد/ 24) كساني
كه بخل ورزند و مردم را به بخل ورزيدن وادارند و هر كه رويگردان شود، خدا
بي نياز و ستوده است.»
«عَجِبْتُ لِلْبَخيلِ يَسْتَعْجِلُ الْفَقْرِ الَّذي مِنْهُ هَرَبَ وَ
يَفُوتُهُ الْغِنَي الَّذي إِيّاهُ طَلَبَ فَيَعيشُ فيَ الدُّنْيا عَيْشَ
الْفُقَراءِ وَ يُحاسِبُ فيِ الْاخِرَةِ حِسابَ الْاَغْنِياءِ؛ (حكمت 121)
شگفت دارم از مرد بخيل زيرا كه وي به سوي فقري كه از آن گريزان است، مي
شتابد و توانگري و غنايي را كه مي جويد، از دست مي دهد؛ پس در دنيا مانند
تنگدستان زندگي مي كند و در آخرت مانند توانگران به حسابش مي رسند.»
بيان:
راجع به زيان و كيفر شخص بخيل، قرآن مجيد مي فرمايد: «طريقة سختي برايش پيش
مي آوريم و او به خود، بخل مي كند»يعني زيانش به خود او برمي گردد و نهج
البلاغه اين عقوبات را توضيح مي دهد كه اولاً: بخيل در راه به دست آوردن
مال رنج مي برد و زحمت مي كشد و چون خرج نمي كند و نگه مي دارد از آن مال
بهره يي نمي برد؛ ثانياً: چنين شخصي در دنيا مانند فقرا زندگي مي كند و در
آخرت هم كه بايد حساب به دست آوردن آنها را پس بدهد، مانند اغنيا به حساب
مي آيد. اين ست طريقة سخت و اين ست زيان خود بخيل.
8ـ خداوند از داشتن پدر و فرزند منزّه است
«لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ؛ (اخلاص/3) خداوند نزاده و زاده نشده است.»
«لَمْ يُولَدْ سُبْحانَهُ فَيَكُونَ فيِ الْعِزِّ مُشارِكاً؛ (خطبة 181) خداوند سبحان زاده نشده است تا در عزّت شريك داشته باشد.»
چون غالباً در انسان چنين است كه اگر فرزند عزّت و قدرتي داشته باشد پدرش
هم همان عزّت و قدرت و بلكه بيشتر از او را دارد. پس اگرخدا پدر مي داشت آن
پدر در عزّت شريك خدا مي شد.
«لَمْ يَلِدْ فَيَكُونَ مَوْرُوثاً هالِكاً؛ (خطبة 181) و نزاييده است تا ارث دهنده و فنا پذير باشد.»
توالد و تناسل در انسان براي بقاي نوع و تبديل افراد از پدر به فرزند است و
غالباً پدر قبل از پسر مي ميرد و پسر از او ارث مي برد پس اگر خداوند،
فرزند مي داشت چنين تالي فاسدي پيدا مي شد.
«لَمْ يَلِدْ فَيَكُونَ مَوْلوداً؛ (خطبة 228) خداوند نزاييده است تا زاييده شده باشد.»
در جنس حيوان به استثناي اصل اول زاييدن با زاييده شدن ملازمه دارد و هر كس
فرزند دارد مسلماً پدري هم داشته است بنابراين اگر خدا را فرزندي باشد
لازم است او را پدري هم باشد.
«وَ لَمْ يُولَدْ فَيَصيرَ مَحْدُوداً؛ (خطبة 228) و زاييده نشده است تا محدود گردد. »
زيرا زاييده شده، حادث است و هر حادثي زمان و مكان معيّن و محدودي دارد.
پی نوشت:
[1] ـ تفسير تبيان، ج 5، ص 77.
منبع: رابطه قرآن با نهج البلاغه
مشتركات قرآن و نهج البلاغه(3)
نويسنده: سيّد جواد مصطفوي
15ـ خداوند براي بعضي دنيا و آخرت را جمع مي كند
قرآن مجيد بعد از آنكه گفتار سربازان غزوة احد را نقل مي كند كه آنها دعا
مي كردند خدايا قدمهاي ما را استوار كن و بر گروه كافران پيروزمان ساز، مي
فرمايد:
«فَآتاهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْيا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ ؛ (آل
عمران/ 148) خدا پاداش دنيا و پاداش نيك آخرت را به آنها داد.»
«مَنْ كانَ يُرِيدُ ثَوابَ الدُّنْيا فَعِنْدَ اللَّهِ ثَوابُ الدُّنْيا وَ
الْآخِرَةِ وَ كانَ اللَّهُ سَمِيعاً بَصِيراً؛ (نساء/134) هركس پاداش
دنيا را مي خواهد پس پاداش دنيا و آخرت نزد خداست و خدا شنوا و بينا است.»
«اِنَّ المْالَ وَ الْبَنينَ حَرْثُ الدُّنْيا وَالْعَمَلَ الصّالِحَ
حَرْثُ الْاخِرَةِ وَ قَدْ يَجْمَعُهَا اللهُ لِأَقْوامٍ؛ (خطبة 23) مال و
فرزندان متاع دنيا و كار شايسته، متاع آخرت است و گاهي خداوند هر دو را
براي گروهي جمع مي كند.»
علي (علیه السلام) در نامه يي به محمد بن ابي بكر چنين مي نويسد:
«وَ اَعْلَمُوا ـ عِبادَ اللهِ ـ اَنَّ الْمُتَّقينَ ذَهَبُوا بِعاجِلِ
الدُّنْيا وَ اجِلِ الْاخِرَةِ... سَكَنُوا الدُّنْيا بِأَفْضَلِ ما
سُكِنَتْ وَ أَكَلُوا بِأَفْضَلِ ما أُكِلَتْ فَحَظُوا مِنَ الدُّنْيا بِما
حَظِيِ بِهِ الْمُتْرَفُونَ وَ أَخَذُوا مِنْها ما أَخَذَهُ الْجَبابِرَةُ
الْمُتَكَبِّرُونَ ثُمَّ اَنْقَلَبُوا عَنْها باِلزّادِ الْمُبَلِّغِ وِ
الْمَتْجَرِ الرّابِحِ... وَ تَيَقَّنُوا اَنَّهُمْ جيرانُ اللهِ غَداً في
اخِرَتِهِمْ لا تُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةً وَ لا يُنْقَصُ لَهُمْ نَصيبُ مِنْ
لَذَّةٍ؛ (نامة 27) اي بندگان خدا، بدانيد پرهيزگاران دنيا و آخرت را به
دست آوردند... در دنيا در بهرتين منزل جا گرفتند و نيكوترين خوردني را
خوردند پس از دنيا بهره يي بردند كه مردم خوش گذران بردند و كامي گرفتند كه
گردنكشان گرفتند؛ سپس از دنيا رفتند با توشه يي كه به مقصد مي رساند و
تجارتي كه سود دارد... يقين دارند كه فردا در آخرت در جوار خدا هستند،
درخواستشان رد نشود و بهره شان از لذت كم نشود.»
و نيز در كلمات قصار آن حضرت چنين مي فرمايد:
و ديگر كسي است كه در دنيا براي آخرت كار مي كند. براي او آنچه از دنيا
مقدّر است، بي آنكه كار كند، مي رسد. پس او هر دو بهره را بدست آورده و هر
دو سرا را مالك شده است.
16ـ امتحان خداوند از همه افراد، مسلم است
«أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا
يُفْتَنُونَ وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ؛ (عنكبوت/ 2 و
3) مگر اين مردم پنداشته اند، به صرف اينكه گويند ايمان آورديم، رها مي
شوند و امتحان نمي شوند، در حالي كه كساني را كه پيش از ايشان بودند،
امتحان كرديم.»
علي (علیه السلام) در نهج البلاغه مي فرمايد:
«أَيُّهَا النّاسُ... إِنَّ اللهَ قَدْ أَعاذَكُمْ مِنْ أَنْ يَجُورَ
عَلَيْكُمْ وَ لَمْ يُعِذْكُمْ مِنْ أَنْ يَبْتَلِيَكُمْ؛ (خطبة 102) اي
مردم... همانا خدا شما را پناه داده است از اينكه بر شما ستم كند، ولي پناه
نداده اينكه امتحان كند.»
17ـ فرستادن پيغمبران، براي اتمام حجّت است
قرآن بعد از اينكه دوازده نفر از پيغمبران را به نام ياد مي كند، مي فرمايد:
«رُسُلاً مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَي
اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ؛ (نساء/ 165) اينها پيغمبراني بودند نويد
آور و بيم رسان تا مردم را پس از آمدن اين پيغمبران، بر خدا دست آويزي
نباشد.»
مولي الموحّدين نيز در نهج البلاغه مي فرمايد:
«بَعَثَ رُسُلَهُ بِما خَصَّهُمْ بِهِ مِنْ وَحْيِهِ وَ جَعَلَهُمْ حُجَّةً
لَهُ عَلي خَلْقِهِ لِئَلّا تَجِبَ الْحُجَُّة لَهُمْ بِتَر كِ
الْإعْذارِ إِلَيْهِمْ؛ (خطبة 144) خداوند پيغمبرانش را با اختصاص وحي،
برانگيخت و ايشان را بر مخلوقش، حجّت گردانيد تا آنها را بر خدا دستاويزي و
عذري نباشد.»
18ـ حسرت در قيامت و تقاضاي برگشت به دنيا
قرآن كريم بعد از آنكه به متابعت و پيروي از اوامر خويش دستور مي دهد و از عذاب ناگهاني برحذر مي سازد، مي فرمايد:
«أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يا حَسْرَتي عَلي ما فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ وَ
إِنْ كُنْتُ لَمِنَ السَّاخِرِينَ... أَوْ تَقُولَ حِينَ تَرَي الْعَذابَ
لَوْ أَنَّ لِي كَرَّةً فَأَكُونَ مِنَ الُْمحْسِنِينَ؛ (زمر/ 56-58) تا،
كسي نگويد دريغا از آنچه من دربارة خدا كوتاهي كردم و از مسخره كنان
بودم... يا هنگامي كه عذاب را ببيند بگويد: اي كاش براي من بازگشتي بود تا
از نيكوكاران مي شدم.»
علي (علیه السلام) در نامه يي به يكي از عمّالش مي نويسد:
«فَكَأَنَّكَ قَدْ بَلَغْتَ الْمَدي وَ دُفِنْتَ تَحْتَ الثَّري وَ
عُرِضَتْ عَلَيْكَ اَعْمالُكَ بِالمَحَلِّ الَّذي ينُارِي الظّالِمُ فيهِ
بِالحَسْرَةِ وَ يَتَمَنَّي الْمُضَيِّعُ فيهِ الرَّجْعَةَ؛ (نامة 41) به
آن ماند كه تو به آخرت رسيده يي و زير خاك پنهان گشته يي و كردارت به تو
نمايانده شده است در جايي كه ستمگر به صداي بلند، دريغ مي گويد و تبهكار
آرزوي برگشت به دنيا مي كند.»
19ـ نيكي را به نيكي بهتر، تلافي كنيد
«وَ إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ
رُدُّوها إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلي كُلِّ شَيْ ءٍ حَسِيباً؛ (نساء/ 86) چون
شما را درود گفتند، درودي بهتر از آن بگوييد يا همان درود را باز گوييد،
همانا خدا همه چيز را حسابگر است.»
«إِذا حُيِّيْتَ بِتَحِيَّةٍ فَحَيِّ بِأَحْسَنِ مِنْها وَ إِذا أَسْدِيَتْ
إِلَيْكَ يَدٌ فَكافِئْها بِما يُرْبي عَلَيَها وَ الْفَضْلُ مَعَ ذلِكَ
لِلْبادي؛ (حكمت 59) چون كسي به تو درود فرستد، درودي بهتر از آن فرست و
هرگاه دستي سويت دراز شد، آن را به زيادتر پاداش ده، چرا كه فضيلت براي كسي
است كه ابتدا كرده است.»
20ـ تا مردم بد نشوند، نعمت خدا از آنها برنمي گردد
«إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّي يُغَيِّرُوا ما
بِأَنْفُسِهِمْ؛ (رعد/ 11) و خدا نعمتي را كه نزد گروهي هست، تغيير نمي دهد
تا آنچه را در ضميرشان هست، تغيير دهند.»
«وَ أَيْمُ اللهِ ما كانَ قَوْمٌ قَطُّ في غَضِّ نِعْمَةٍ مِنْ عَيْشٍ
فَزالَ عَنْهُمْ اِلاّ بِذُنُوبٍ اجْتَرَحُوها؛ (خطبة 177) سوگند به خدا
هرگز قومي در فراخي نعمت و خوشي نبوده اند كه از ايشان گرفته شده باشد مگر
بر اثر گناهاني كه مرتكب شده اند.»
21ـ خوف و رجا با هم پسنديده است
«أُولئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلي رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ
أَيُّهُمْ أَقْرَبُ وَ يَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَ يَخافُونَ عَذابَهُ...؛
(اسراء/ 56) قرآن مجيد، مردمي را كه: «به رحمت خدا اميدوارند و از عذابش
بيم دارند»مي ستايد و همچنين در ضمن ستايش خانوادة زكريا مي فرمايد:»
«وَ يَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً؛ (انبياء/ 90) و ما را با اميد و بيم مي خوانند.»
علي (علیه السلام) در خطبة «همام»و ضمن بيان صفات متّقين مي فرمايد:
«وَ لَوْلا الْأَجَلُ الَّذي كَتَبَ اللهُ عَلَيْهِمْ لَمْ تَسْتَقِرَّ
أَرْواحُهُمْ في أَجْسادِهِمْ طَرْفَةَ عَيْنٍ شَوْقاً اِلَي الثَّوابِ وَ
خَوْفاً مِنَ الْعِقابِ؛ (خطبة 184) و اگر نبود اجلي كه خدا برايشان تعيين
فرموده از شوق ثواب و بيم عذاب، چشم برهم زدني جان در بدنشان قرار نمي
گرفت.»
و نيز در خطبه يي كه در طلب باران بيان نموده اند، مي فرمايد:
«أَللَّهُمَّ إِنَا خَرَجْنا إِلَيْكَ... راغِبينَ فِي رَحْمَتِكَ وَ
راجينَ فَضْلَ نِعْمَتِكَ وَ خائِفينَ مِنْ عَذابِكَ وَ نِقْمَتِكَ؛ (خطبة
143) رو به سوي تو آورده ايم در حالي كه خواهان رحمتت و اميدوار به زيادي
نعمتت و بيمناك از خشمت مي باشيم.»
22ـ در تنگدستي صدقه دهيد
«وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا
يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ
عُسْرٍ يُسْراً؛ (طلاق، 7) و هر كه روزي او تنگ باشد، بايد از آنچه خدا به
او داده است انفاق كند. خدا، هيچكس را بيش از آنچه به او داده، مكلّف نمي
كند. خدا از پس سختي آساني قرار مي دهد.»
«اَسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدَقَةِ وَ مَنْ أَيْقَنَ بِالْخَلَفِ
جادَ بِالْعَطِيَّةِ؛ (حكمت 132) روزي را به وسيله صدقه طلب كنيد و كسي كه
به گرفتن عوض باور داشته باشد به بخشش جوانمردي كند. »
«اِذا أَمْلَقْتُمْ فَتاجِرُوا اَللهَ بِالصَّدَقَةِ؛ (حكمت 250) چون تنگدست گشتيد به وسيلة صدقه دادن با خدا معامله كنيد.»
منبع:رابطه نهج البلاغه با قرآن