آیات
1. قالَ اللَّهُ هذا يَوْمُ يَنْفَعُ الصَّادِقينَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ [1]
خداوند مى گويد: امروز، روزى است كه راستى راستگويان، به آنها سود مى بخشد براى آنها باغهايى از بهشت است كه نهرها از زير (درختان) آن مى گذرد، و تا ابد، جاودانه در آن مى مانند هم خداوند از آنها خشنود است، و هم آنها از خدا خشنودند اين، رستگارى بزرگ است!
2. لِيَسْئَلَ الصَّادِقينَ عَنْ صِدْقِهِمْ وَ أَعَدَّ لِلْكافِرينَ عَذاباً أَليماً [2]
به اين منظور كه خدا راستگويان را از صدقشان (در ايمان و عمل صالح) سؤال كند و براى كافران عذابى دردناك آماده ساخته است.
3. يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقينَ [3]
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد، و با صادقان باشيد
4. الصَّابِرينَ وَ الصَّادِقينَ وَ الْقانِتينَ وَ الْمُنْفِقينَ وَ الْمُسْتَغْفِرينَ بِالْأَسْحارِ [4]
آنها كه (در برابر مشكلات، و در مسير اطاعت و ترك گناه،) استقامت مى ورزند، راستگو هستند، (در برابر خدا) خضوع، و (در راه او) انفاق مى كنند، و در سحرگاهان، استغفار مى نمايند.
5. إِنَّ الْمُسْلِمينَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتينَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقينَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرينَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعينَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقينَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمينَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظينَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاكِرينَ اللَّهَ كَثيراً وَ الذَّاكِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظيماً [5]
به يقين، مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ايمان و زنان با ايمان، مردان مطيع فرمان خدا و زنان مطيع فرمان خدا، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و شكيبا و زنان صابر و شكيبا، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاق كننده و زنان انفاق كننده، مردان روزه دار و زنان روزه دار، مردان پاكدامن و زنان پاكدامن و مردانى كه بسيار به ياد خدا هستند و زنانى كه بسيار ياد خدا مى كنند، خداوند براى همه آنان مغفرت و پاداش عظيمى فراهم ساخته است
6. لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقينَ بِصِدْقِهِمْ وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقينَ إِنْ شاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحيماً [6]
هدف اين است كه خداوند صادقان را بخاطر صدقشان پاداش دهد، و منافقان را هر گاه اراده كند عذاب نمايد يا (اگر توبه كنند) توبه آنها را بپذيرد چرا كه خداوند آمرزنده و رحيم است
7. وَ الَّذي جاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ [7]
امّا كسى كه سخن راست بياورد و كسى كه آن را تصديق كند، آنان پرهيزگارانند!
روایات
الكافي
بَابُ الصِّدْقِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ
1 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْعَلَاءِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً إِلَّا بِصِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِر [8]
امام صادق عليه السّلام فرمود: خداى عز و جل هيچ پيغمبرى را مبعوث نفرمود جز با راستگوئى و اداء امانت به نيكوكار و بدكردار.
شرح
- مراد اينست كه هر پيغمبرى راستگو و امانت دار بوده و يا آنكه اين دو صفت در برنامه شريعت او بوده كه بايد تبليغ كند و بمردم بگويد.
2 عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ وَ غَيْرِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ لَا تَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَ لَا بِصِيَامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ حَتَّى لَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ وَ لَكِنِ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَة [9]
امام صادق عليه السّلام فرمود: بروزه و نماز مردم گول نخوريد، زيرا بسا انسان بنماز و روزه شيفته مى شود تا آنجا كه اگر ترك كند بهراس افتد، ولى آنها را براستگوئى و اداء امانت بيازمائيد.
شرح
- گاهى ترس از تكفير مردم يا طمع بمال و تعظيم آنها يا جهات دنيوى ديگر موجب مى شود كه انسان بر نماز و روزه مداومت كند و ترك آنها ننمايد، پس نماز و روزه معيار كامل و هميشگى صلاح و ترس از خدا نيست، ولى راستگوئى و اداء امانت چون زيان مالى در بردارد، از آن دواعى و جهات خالى است و باعث و موجبش ترس از خدا و ملكه عدالت و تقوى است، علاوه بر اينكه اين دو صفت موجب كمال نفس و صفات نيك ديگر است، چنان كه راستگوئى ملازمه عدم نفاق و ريا و تهمت و امثال آنست.
3 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ مُثَنًّى الْحَنَّاطِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ مَنْ صَدَقَ لِسَانُهُ زَكَى عَمَلُه [10]
امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كه زبانش راست باشد كردارش پاك است.
4 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُوسَى بْنِ سَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي الْمِقْدَامِ قَالَ قَالَ لِي أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام فِي أَوَّلِ دَخْلَةٍ دَخَلْتُ عَلَيْهِ تَعَلَّمُوا الصِّدْقَ قَبْلَ الْحَدِيث [11]
عمرو بن ابى المقدام گويد: نخستين بار كه خدمت امام باقر عليه السّلام رسيدم، فرمود پيش از ياد گرفتن حديث راستگوئى بياموزيد.
5 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي كَهْمَسٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع- عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِي يَعْفُورٍ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ قَالَ عَلَيْكَ وَ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا أَتَيْتَ عَبْدَ اللَّهِ فَأَقْرِئْهُ السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُ إِنَّ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ يَقُولُ لَكَ انْظُرْ مَا بَلَغَ بِهِ عَلِيٌّ عليه السلام عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص فَالْزَمْهُ فَإِنَّ عَلِيّاً عليه السلام إِنَّمَا بَلَغَ مَا بَلَغَ بِهِ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص بِصِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَة [12]
ابى كهس گويد: بامام صادق عليه السّلام عرضكردم: عبد اللَّه بن ابى يعفور بشما سلام ميرساند فرمود: بر تو و بر او سلام باد، چون نزد عبد اللَّه رفتى سلامش رسان و باو بگو، جعفر بن محمد بتو ميگويد در آنچه على نزد رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله بمقام رسيد بنگر و ملازمش باش، همانا على نزد رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله بسبب راستگوئى و اداء امانت بآن مقام رسيد.
6 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي إِسْمَاعِيلَ الْبَصْرِيِّ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَا فُضَيْلُ إِنَّ الصَّادِقَ أَوَّلُ مَنْ يُصَدِّقُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَعْلَمُ أَنَّهُ صَادِقٌ وَ تُصَدِّقُهُ نَفْسُهُ تَعْلَمُ أَنَّهُ صَادِق [13]
فضيل بن يسار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: اى فضيل، نخستين كسى كه راستگو را تصديق ميكند خداى عز و جل است كه ميداند او راستگو است و خودش هم خود را تصديق مى كند و مى داند راستگو است.
7 ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ إِنَّمَا سُمِّيَ إِسْمَاعِيلُ صَادِقَ الْوَعْدِ لِأَنَّهُ وَعَدَ رَجُلًا فِي مَكَانٍ فَانْتَظَرَهُ فِي ذَلِكَ الْمَكَانِ سَنَةً فَسَمَّاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ صَادِقَ الْوَعْدِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الرَّجُلَ أَتَاهُ بَعْدَ ذَلِكَ فَقَالَ لَهُ إِسْمَاعِيلُ مَا زِلْتُ مُنْتَظِراً لَك [14]
امام صادق عليه السّلام فرمود: همانا اسماعيل صادق الوعد ناميده شد كه با مردى در جائى وعده گذاشت و او يك سال در آنجا انتظار او را ميكشيد، از اين رو خداى عز و جل او را صادق الوعد ناميد، سپس آن مرد آمد و اسماعيل باو گفت: من همواره در انتظار تو بودم. شرح- قرآن كريم در سوره مريم از اسماعيل پيغمبر ياد ميكند و او را صادق الوعد درست وعده معرفى ميكند، مرحوم طبرسى گويد: او اسماعيل بن ابراهيم است و برخى گفته اند: اسماعيل پيش از پدر خود مرد و او اسماعيل بن حزقيل است.
8 أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ الْخَزَّازِ عَنْ جَدِّهِ الرَّبِيعِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ قَالَ لِي أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام يَا رَبِيعُ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَصْدُقُ حَتَّى يَكْتُبَهُ اللَّهُ صِدِّيقا [15]
ربيع بن سعد گويد امام باقر عليه السّلام بمن فرمود: اى ربيع، همانا مرد راست ميگويد، تا خدا او را تصديق بسيار راستگو مينويسد.
9 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَقُولُ إِنَّ الْعَبْدَ لَيَصْدُقُ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الصَّادِقِينَ وَ يَكْذِبُ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْكَاذِبِينَ فَإِذَا صَدَقَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ صَدَقَ وَ بَرَّ وَ إِذَا كَذَبَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ كَذَبَ وَ فَجَر [16]
امام صادق عليه السّلام ميفرمود: بنده راست ميگويد، تا آنجا كه نزد خدا از راستگويان نوشته مى شود و دروغ، ميگويد تا آنجا كه نزد خدا از دروغگويان نوشته مى شود، پس چون (بنده اول) راست گويد، خداى عز و جل فرمايد: راست گفت و خوب كرد و چون (بنده دوم) دروغ گويد، خداى عز و جل فرمايد دروغ گفت و بدكارى كرد.
10 عَنْهُ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ كُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِالْخَيْرِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِيَرَوْا مِنْكُمُ الِاجْتِهَادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَع [17]
امام صادق عليه السّلام فرمود: مردم را بغير زبان (بلكه با كردار) خود به خير و نيكو كارى دعوت كنيد، مردم بايد كوشش در عبادت و راستگوئى و پرهيزكارى شما را ببينند.
11 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ قَالَ قَالَ أَبُو الْوَلِيدِ حَسَنُ بْنُ زِيَادٍ الصَّيْقَلُ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام مَنْ صَدَقَ لِسَانُهُ زَكَى عَمَلُهُ وَ مَنْ حَسُنَتْ نِيَّتُهُ زِيدَ فِي رِزْقِهِ وَ مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِأَهْلِ بَيْتِهِ مُدَّ لَهُ فِي عُمُرِه [18]
امام صادق عليه السّلام فرمود. هر كه زبانش راست شد، عملش پاك گشت، پس هر كه حسن نيت داشته باشد روزيش زياد شود و هر كه با خانواده اش خوشرفتارى كند، عمرش دراز شود.
12 عَنْهُ عَنْ أَبِي طَالِبٍ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام لَا تَنْظُرُوا إِلَى طُولِ رُكُوعِ الرَّجُلِ وَ سُجُودِهِ فَإِنَّ ذَلِكَ شَيْ ءٌ اعْتَادَهُ فَلَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ لِذَلِكَ وَ لَكِنِ انْظُرُوا إِلَى صِدْقِ حَدِيثِهِ وَ أَدَاءِ أَمَانَتِه [19]
امام صادق عليه السّلام فرمود: بطول دادن ركوع و سجود مرد ننگريد، زيرا بآن عادت گرفته و اگر ترك كند، وحشتش گيرد، ولى براستى گفتار و اداء امانتش بنگريد.
بحارالأنوار
باب الصدق و المواضع التي يجوز تركه فيها و لزوم أداء الأمانة
1- ل، [الخصال ] أَبِي عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ أَبِي الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِيِّ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْمُحَارِبِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ عليه السلام قَالَ قَالَ النَّبِيُّ ص ثَلَاثٌ يَحْسُنُ فِيهِنَّ الْكَذِبُ الْمَكِيدَةُ فِي الْحَرْبِ وَ عِدَتُكَ زَوْجَتَكَ وَ الْإِصْلَاحُ بَيْنَ النَّاسِ وَ قَالَ ثَلَاثٌ يَقْبُحُ فِيهِنَّ الصِّدْقُ النَّمِيمَةُ وَ إِخْبَارُكَ الرَّجُلَ عَنْ أَهْلِهِ بِمَا يَكْرَهُهُ وَ تَكْذِيبُكَ الرَّجُلَ عَنِ الْخَبَرِ...[20]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:دروغ در سه جا نيكوست: ميدان جنگ، وعده به زن و اصلاح ميان مردم.
و فرمود : در سه جا راستگويى زشت است : سخن چينى ، خبر ناخوشايند دادن به مرد درباره خانواده اش ، و تكذيب كردن خبر كسى كه به تو خبر مى دهد .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : همنشينى با سه كس دل را مى ميراند: همنشينى با فرومايگان، گفتگو با زنان، و نشستن با توانگران.
2- لي، [الأمالي للصدوق ] قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص زِينَةُ الْحَدِيثِ الصِّدْقُ [21]
پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود زينت سخن راستگوئى است.
3- ما، [الأمالي للشيخ الطوسي ] الْمُفِيدُ عَنِ الْجِعَابِيِّ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ زِيَادٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ إِسْحَاقَ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى عَنْ أَبِيهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام قَالَ أَحْسَنُ مِنَ الصِّدْقِ قَائِلُهُ وَ خَيْرٌ مِنَ الْخَيْرِ فَاعِلُهُ [22]
امام صادق عليه السلام : بهتر از راستگويى راست گوست، و بهتر از خوبى كسى است كه خوبى مى كند.
4- ل، [الخصال ] الْأَرْبَعُمِائَةٍ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام الْزَمُوا الصِّدْقَ فَإِنَّهُ مَنْجَاةٌ [23]
امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: راستگوئى را از دست ندهيد كه او شما را نجات خواهد داد.
5- فس، [تفسير القمي ] هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنْ رَجُلٍ مِنْ وُلْدِ عَدِيِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَدِيِّ بْنِ حَاتِمٍ وَ كَانَ مَعَ عَلِيٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ فِي حُرُوبِهِ أَنَّ عَلِيّاً عليه السلام قَالَ لَيْلَةَ الْهَرِيرِ بِصِفِّينَ حِينَ الْتَقَى مَعَ مُعَاوِيَةَ رَافِعاً صَوْتَهُ يُسْمِعُ أَصْحَابَهُ لَأَقْتُلَنَّ مُعَاوِيَةَ وَ أَصْحَابَهُ ثُمَّ قَالَ فِي آخِرِ قَوْلِهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ يَخْفِضُ بِهِ صَوْتَهُ وَ كُنْتُ مِنْهُ قَرِيباً فَقُلْتُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ إِنَّكَ حَلَفْتَ عَلَى مَا قُلْتَ ثُمَّ اسْتَثْنَيْتَ فَمَا أَرَدْتَ بِذَلِكَ فَقَالَ عليه السلام إِنَّ الْحَرْبَ خُدْعَةٌ وَ أَنَا عِنْدَ أَصْحَابِي صَدُوقٌ فَأَرَدْتُ أَنْ أُطَمِّعَ أَصْحَابِي فِي قَوْلِي كَيْلَا يَفْشَلُوا وَ لَا يَفِرُّوا فَافْهَمْ فَإِنَّكَ تَنْتَفِعُ بِهَا بَعْدُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ [24]
عدى بن حاتم كه در جنگ هاى على عليه السّلام شركت داشت گويد: در جنگ صفين در شب ليلة الهرير هنگامى كه با معاويه برخورد كرد با صداى بلند فرمود: اينك معاويه و ياران او را از پا در مى آورم، و بعد در آخر سخنان خود آهسته فرمود: ان شاء اللَّه.
عدى گويد: من نزديك بودم و گفتم: يا امير المؤمنين تو با اين گفته سوگند ياد كردى، و بعد در گفتارت استثناء نمودى، فرمود در جنگ مكر و خدعه روا مى باشد و ياران من مرا راستگو مى دانند من اين سخن را گفتم تا ياران من مقاومت كنند، اينك سخن مرا بشنو كه از آن سود خواهى برد ان شاء اللَّه.
6- ختص، [الإختصاص ] الصَّدُوقُ عَنِ ابْنِ الْوَلِيدِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ سَهْلٍ الْهَمْدَانِيِّ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ عليه السلام أَيُّمَا مُسْلِمٍ سُئِلَ عَنْ مُسْلِمٍ فَصَدَقَ وَ أَدْخَلَ عَلَى ذَلِكَ الْمُسْلِمِ مَضَرَّةً كُتِبَ مِنَ الْكَاذِبِينَ وَ مَنْ سُئِلَ عَنْ مُسْلِمٍ فَكَذَبَ فَأَدْخَلَ عَلَى ذَلِكَ الْمُسْلِمِ مَنْفَعَةً كُتِبَ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الصَّادِقِينَ [25]
امام صادق عليه السلام : هر مسلمانى كه از او درباره مسلمانى سؤال شود و او راست بگويد و به آن مسلمان زيانى رساند ، [نزد خداوند ]از دروغگويان قلمداد شود و هركه از او درباره مسلمانى سؤال شود و دروغ بگويد و سودى به آن مسلمان رساند ، نزد خداوند از راستگويان به شمار آيد .
7- ج، [الإحتجاج ] بِالْإِسْنَادِ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ الْعَسْكَرِيِّ عليه السلام أَنَّهُ قَالَ قَالَ بَعْضُ الْمُخَالِفِينَ بِحَضْرَةِ الصَّادِقِ عليه السلام لِرَجُلٍ مِنَ الشِّيعَةِ مَا تَقُولُ فِي الْعَشَرَةِ مِنَ الصَّحَابَةِ قَالَ أَقُولُ فِيهِمُ الْخَيْرَ الْجَمِيلَ الَّذِي يَحُطُّ اللَّهُ بِهِ سَيِّئَاتِي وَ يَرْفَعُ لِي دَرَجَاتِي قَالَ السَّائِلُ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَنْقَذَنِي مِنْ بُغْضِكَ كُنْتُ أَظُنُّكَ رَافِضِيّاً تُبْغِضُ الصَّحَابَةَ فَقَالَ الرَّجُلُ أَلَا مَنْ أَبْغَضَ وَاحِداً مِنَ الصَّحَابَةِ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ قَالَ لَعَلَّكَ تَتَأَوَّلُ مَا تَقُولُ فِيمَنْ أَبْغَضَ الْعَشَرَةَ فَقَالَ مَنْ أَبْغَضَ الْعَشَرَةَ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلَائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ فَوَثَبَ فَقَبَّلَ رَأْسَهُ وَ قَالَ اجْعَلْنِي فِي حِلٍّ مِمَّا قَذَفْتُكَ بِهِ مِنَ الرَّفْضِ قَبْلَ الْيَوْمِ قَالَ أَنْتَ فِي حِلٍّ وَ أَنْتَ أَخِي ثُمَّ انْصَرَفَ السَّائِلُ فَقَالَ لَهُ الصَّادِقُ عليه السلام جَوَّدْتَ لِلَّهِ دَرُّكَ لَقَدْ أَعْجَبَتِ الْمَلَائِكَةُ مِنْ حُسْنِ تَوْرِيَتِكَ وَ تَلَفُّظِكَ بِمَا خَلَّصَكَ وَ لَمْ تَثْلَمْ دِينَكَ زَادَ اللَّهُ فِي مُخَالِفِينَا غَمّاً إِلَى غَمٍّ وَ حَجَبَ عَنْهُمْ مُرَادَ مُنْتَحِلِي مَوَدَّتِنَا فِي بَقِيَّتِهِمْ فَقَالَ بَعْضُ أَصْحَابِ الصَّادِقِ عليه السلام يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا عَقَلْنَا مِنْ كَلَامِ هَذَا إِلَّا مُوَافَقَتَهُ لِهَذَا الْمُتَعَنِّتِ النَّاصِبِ فَقَالَ الصَّادِقُ عليه السلام لَئِنْ كُنْتُمْ لَمْ تَفْهَمُوا مَا عَنَى فَقَدْ فَهِمْنَاهُ نَحْنُ وَ قَدْ شَكَرَهُ اللَّهُ لَهُ إِنَّ وَلِيَّنَا الْمُوَالِيَ لِأَوْلِيَائِنَا الْمُعَادِيَ لِأَعْدَائِنَا إِذَا ابْتَلَاهُ اللَّهُ بِمَنْ يَمْتَحِنُهُ مِنْ مُخَالِفِيهِ وَفَّقَهُ لِجَوَابٍ يَسْلَمُ مَعَهُ دِينُهُ وَ عِرْضُهُ وَ يُعْظِمُ اللَّهُ بِالتَّقِيَّةِ ثَوَابَهُ إِنَّ صَاحِبَكُمْ هَذَا قَالَ مَنْ عَابَ وَاحِداً مِنْهُمْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ أَيْ مَنْ عَابَ وَاحِداً مِنْهُمْ هُوَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام وَ قَالَ فِي الثَّانِيَةِ مَنْ عَابَهُمْ وَ شَتَمَهُمْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ قَدْ صَدَقَ لِأَنَّ مَنْ عَابَهُمْ فَقَدْ عَابَ عَلِيّاً عليه السلام لِأَنَّهُ أَحَدُهُمْ فَإِذَا لَمْ يَعِبْ عَلِيّاً وَ لَمْ يَذُمَّهُ فَلَمْ يَعِبْهُمْ وَ إِنَّمَا عَابَ بَعْضَهُمْ وَ لَقَدْ كَانَ لِحِزْقِيلَ الْمُؤْمِنِ مَعَ قَوْمِ فِرْعَوْنَ الَّذِينَ وَشَوْا بِهِ إِلَى فِرْعَوْنَ مِثْلُ هَذِهِ التَّوْرِيَةِ كَانَ حِزْقِيلُ يَدْعُوهُمْ إِلَى تَوْحِيدِ اللَّهِ وَ نُبُوَّةِ مُوسَى وَ تَفْضِيلِ مُحَمَّدٍ ص عَلَى جَمِيعِ رُسُلِ اللَّهِ وَ خَلْقِهِ وَ تَفْضِيلِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام وَ الْخِيَارِ مِنَ الْأَئِمَّةِ عَلَى سَائِرِ أَوْصِيَاءِ النَّبِيِّينَ وَ إِلَى الْبَرَاءَةِ مِنْ رُبُوبِيَّةِ فِرْعَوْنَ فَوَشَى بِهِ وَاشُونَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَ قَالُوا إِنَّ حِزْقِيلَ يَدْعُو إِلَى مُخَالَفَتِكَ وَ يُعِينُ أَعْدَاءَكَ عَلَى مُضَادَّتِكَ فَقَالَ لَهُمْ فِرْعَوْنُ ابْنُ عَمِّي وَ خَلِيفَتِي عَلَى مُلْكِي وَ وَلِيُّ عَهْدِي إِنْ فَعَلَ مَا قُلْتُمْ فَقَدِ اسْتَحَقَّ الْعَذَابَ عَلَى كُفْرِهِ نِعْمَتِي فَإِنْ كُنْتُمْ عَلَيْهِ كَاذِبِينَ فَقَدِ اسْتَحْقَقْتُمْ أَشَدَّ الْعِقَابِ لِإِيثَارِكُمُ الدُّخُولَ فِي مَسَاءَتِهِ فَجَاءَ بِحِزْقِيلَ وَ جَاءَ بِهِمْ فَكَاشَفُوهُ وَ قَالُوا أَنْتَ تَجْحَدُ رُبُوبِيَّةَ فِرْعَوْنَ عَنِ الْمُلْكِ وَ تَكْفُرُ نَعْمَاءَهُ فَقَالَ حِزْقِيلُ أَيُّهَا الْمَلِكُ هَلْ جَرَّبْتَ عَلَيَّ كَذِباً قَطُّ قَالَ لَا قَالَ فَسَلْهُمْ مَنْ رَبُّهُمْ فَقَالُوا فِرْعَوْنُ قَالَ وَ مَنْ خَالِقُكُمْ قَالُوا فِرْعَوْنُ هَذَا قَالَ وَ مَنْ رَازِقُكُمُ الْكَافِلُ لِمَعَايِشِكُمْ وَ الدَّافِعُ عَنْكُمْ مَكَارِهَكُمْ قَالُوا فِرْعَوْنُ هَذَا قَالَ حِزْقِيلُ أَيُّهَا الْمَلِكُ فَأُشْهِدُكَ وَ كُلَّ مَنْ حَضَرَكَ أَنَّ رَبَّهُمْ هُوَ رَبِّي وَ خَالِقَهُمْ هُوَ خَالِقِي وَ رَازِقَهُمْ هُوَ رَازِقِي وَ مُصْلِحَ مَعَايِشِهِمْ هُوَ مُصْلِحُ مَعَايِشِي لَا رَبَّ لِي وَ لَا خَالِقَ وَ لَا رَازِقَ غَيْرُ رَبِّهِمْ وَ خَالِقِهِمْ وَ رَازِقِهِمْ وَ أُشْهِدُكَ وَ مَنْ حَضَرَكَ أَنَّ كُلَّ رَبٍّ وَ خَالِقٍ وَ رَازِقٍ سِوَى رَبِّهِمْ وَ خَالِقِهِمْ وَ رَازِقِهِمْ فَأَنَا بَرِي ءٌ مِنْهُ وَ مِنْ رُبُوبِيَّتِهِ وَ كَافِرٌ بِإِلَهِيَّتِهِ يَقُولُ حِزْقِيلُ هَذَا وَ هُوَ يَعْنِي أَنَّ رَبَّهُمْ هُوَ اللَّهُ رَبِّي وَ لَمْ يَقُلْ إِنَّ الَّذِي قَالُوا إِنَّ رَبَّهُمْ هُوَ رَبِّي وَ خَفِيَ هَذَا الْمَعْنَى عَلَى فِرْعَوْنَ وَ مَنْ حَضَرَهُ وَ تَوَهَّمُوا أَنَّهُ يَقُولُ فِرْعَوْنُ رَبِّي وَ خَالِقِي وَ رَازِقِي ...[26]
از امام حسن عسكرى عليه السّلام روایت شده كه فرمود: يكى از مخالفين و دشمنان در حضور امام صادق عليه السّلام از يكى از شيعيان پرسيد: نظر تو در باره عشره مبشره (آنان عقيده دارند كه ده نفر از صحابه را رسول اسلام بشارت بهشت داده و بهشتى بودن آنان قطعى است كه من جمله از آنها على عليه السّلام و ابو بكر و عمر و عثمان و عبد الرحمن ... است) چيست و عقيده ات در باره آنها چگونه است؟ مرد شيعى در پاسخ گفت من در حق آنها خير و خوبى و عظمت قائلم. كه همين عقيده و گفتارم در باره آنان موجب بخشش گناهان و ترفيع درجاتم ميگردد. آن شخص گفت حمد و سپاس براى خدا كه با اين گفتار مرا از بغض و كينه خود نجات دادى گمان ميكردم تو رافضى هستى و صحابه را دشمن دارى مرد شيعى گفت بدان هر كس يكنفر از صحابه را دشمن بدارد بر او باد لعنت خداوند. آن شخص با تعجب و ترديد گفت شايد تاويل و توريه اى در گفتار خوددارى. بگو به بينم نظرت چيست در حق كسى كه آن ده نفر را دشمن بدارد؟ در پاسخ گفت هر كس با اين ده نفر بغض و دشمنى داشته باشد لعنت خدا و ملائكه و لعنت همه مردم بر او باد. يك مرتبه آن مرد حركت كرد و بر سر اين مرد شيعى بوسه زد و عذرخواهى نمودو گفت مرا حلال كن چون من تا ديروز نسبت رافضى بودن بتو ميدادم. گفت من تو را حلال كردم و تو برادر من هستى سپس آن مرد با خوشحالى رفت. پس از رفتن آن شخص حضرت صادق عليه السّلام باين مرد شيعى فرمود. خيلى خوب آمدى و اين عنايتى است از طرف خدا در باره تو و ملائكه آسمان تعجب كردند و خوشحال شدند از اين توريه نيكوى تو و طرز سخنى كه موجب نجاتت شد و ضمنا كوچكترين صدمه اى هم بدين خود نزدى. خداوند بر غم و اندوه مخالفين ما بيفزايد و آنها را از درك مراد و مقاصد دوستان ما محروم فرمايد.
بعضى از اصحاب حضرت كه در آنجا حضور داشتند عرض كردند يا ابن رسول اللَّه. ما از بيانات ايشان جز موافقت با آن مرد ناصبى متعصب و همفكرى با او چيزى نفهميديم (چطور شما از ايشان تجليل ميفرمائيد) حضرت فرمود اگر شما نفهميديد ما فهميديم چه ميگويد و خدا از اين شخص تقدير كرد. دوست ما خاندان كه با دوستان ما دوست و با دشمنان ما دشمن است هنگامى كه مبتلا شد و در برابر سؤالهاى آزمايشى مخالفان گرفتار گشت خداوند او را بپاسخى موفق مينمايد كه با آن طريق هم دينش و هم عرض و آبرويش مصون و سالم ميماند و خداوند بخاطر اين تقيه و توريه پاداش بزرگى باو عنايت ميفرمايد و اما منظور اين دوست شما اين است. اينكه گفت هر كس يكنفر از آنها را دشمن بدارد لعنت خدا بر او باد منظور از يكنفر على عليه السّلام است پس حرفش صحيح است (حال شنونده هر طور ميخواهد بفهمد بفهمد و در نوبت دوم گفت هر كس اين ده نفر را دشمن بدارد لعنت خدا بر او باد اين هم صحيح است چون اگر كسى تمام اين ده نفر را دشمن بدارد و بهمه آنها بد بگويد لا بد على عليه السّلام را هم دشمن داشته ولى وقتى با آن حضرت دشمن نشد و بدگوئى نكرد پس اين ده نفر را (يعنى مجموع ده نفر را با وصف ده بودن) دشمن نداشته البته با بعضى از اين ده نفر دشمنى دارد نه با همه و حزقيل مؤمن آل فرعون هم با سخن چينان فرعونى چنين توريه و راه تخلص و نجاتى را انتخاب كرد. قضيه اين بود كه حزقيل مردم را دعوت ميكرد به توحيد خدا و نبوت موسى و تفضيل و برترى پيامبر اسلام بر تمام انبياء و جميع مخلوقات الهى و تفضيل و برترى على بن ابى طالب و ائمه اطهار عليهم السّلام بر اوصياء پيامبران و نيز دعوت ميكرد كه از خدائى فرعون دست بردارند و سخن چينان و گزارش گران بفرعون گزارش كردند كه حزقيل بمخالفت با تو برخاسته و مردم را باين مطلب دعوت ميكند و دشمنان تو را در مخالفت و ضديت با تو كمك ميكند. فرعون گفت شگفتا پسر عموى من و جانشين و وليعهد من چنين ميكند؟ اگر اين گزارش شما صحيح باشد حزقيل مستحق كيفر و شكنجه عذاب است چون در برابر احسان و نعمتهاى من كفران نموده و ناسپاس شده است ولى اگر شما بر خلاف واقع گزارش كرده باشيد شديدترين كيفر در انتظار شما است چون موجبات گرفتارى اين مرد شريف را فراهم كرده ايد. فورا حزقيل و آنان را احضار كرده و مشغول محاكمه شد. سخن چينان به حزقيل گفتند تو خدائى فرعون را انكار و احسان و عنايات او را ناديده گرفته اى. حزقيل گفت اى سلطان بزرگ از تو سؤال ميكنم آيا تاكنون سابقه دروغى از من دارى؟ فرعون گفت هرگز. حزقيل گفت از اينها سؤال كن كه خداى آنان كيست؟ فرعون از آنان پرسيد بگوئيد ببينم خدا و خالق شما كيست؟ گفتند فرعون.
گفت رازق و تأمين كننده زندگى شما و برطرف كننده ناراحتى هاى شما كيست؟ گفتند فرعون خرقيل گفت اى پادشاه و اى سلطان. من تو را و تمام اين افرادى كه در حضور تو هستند گواه ميگيرم كه خداى آنان خداى من خالق آنان خالق من رازق آنان رازق من ضامن و مصلح زندگى و معيشت آنان ضامن زندگى و معيشت من است و جز خداى آنان و خالق و رازق آنان خدا و خالق و رازق ديگرى ندارم و من تو را و تمام اينها شاهد و گواه ميگيرم كه از هر خدا و خالق و رازق ديگرى غير از خدا و خالق و رازق اينها بيزار و برى بوده و بخداوندى او كافر هستم و حزقيل اين طور ميگفت و منظورش اين بود كه خداى آنها كه اللَّه است او خداى من است و البته اين طور نگفت كه همان چيزى كه اينها گفتند من هم او را ميگويم. و آنها يعنى فرعون و حاضرين مراد و منظور او را نفهميدند و خيال كردند كه او ميگويد خداى من خالق من رازق من فرعون است...
8- ج، [الإحتجاج ] مُعَاوِيَةُ بْنُ وَهْبٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ السَّمَّانِ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلَانِ مِنَ الزَّيْدِيَّةِ فَقَالَا لَهُ أَ فِيكُمْ إِمَامٌ مُفْتَرَضٌ طَاعَتُهُ قَالَ فَقَالَ لَا فَقَالَا لَهُ قَدْ أَخْبَرَنَا عَنْكَ الثِّقَاتُ أَنَّكَ تَقُولُ بِهِ وَ سَمَّوْا قَوْماً وَ قَالُوا هُمْ أَصْحَاب ُ وَرَعٍ وَ تَشْمِيرٍ وَ هُمْ مِمَّنْ لَا يَكْذِبُ فَغَضِبَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام وَ قَالَ مَا أَمَرْتُهُمْ بِهَذَا فَلَمَّا رَأَيَا الْغَضَبَ بِوَجْهِهِ خَرَجَا الْخَبَرَ [27]
راوی گوید خدمت حضرت صادق عليه السّلام بودم كه دو نفر از فرقه زيديه وارد شدند و معترضانه سؤال كردند- آيا در ميان شما امام واجب الاطاعه هست؟ حضرت فرمود نه! آنان گفتند گروهى از نيكان و موثقين كه البته افراد پرهيزكار و پاكدامنند (عده اى را نام بردند) بما خبر داده اند كه تو اين چنين گفته اى- و آنها دروغ نميگويند. حضرت خشمناك شد و فرمود من چنين دستورى بآنان نداده ام (منظور حضرت اين نبود كه بفرمايد من واجب الاطاعه نيستم بلكه مقصود حضرت شايد اين بود كه من نگفته ام كه آنها اين حقيقت را به ديگران بگويند بلكه گاهى هم حضرت نهى از افشاء سر ميفرمود) و آن دو نفر كه حالت خشم و ناراحتى در چهره حضرت ديدند. بيرون شدند و رفتند.
9- ع، [علل الشرائع ] الْمُظَفَّرُ الْعَلَوِيُّ عَنِ ابْنِ الْعَيَّاشِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ يُونُسَ عَنِ الْبَطَائِنِيِّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ عليه السلام يَقُولُ لَا خَيْرَ فِيمَنْ لَا تَقِيَّةَ لَهُ وَ لَقَدْ قَالَ يُوسُفُ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسارِقُونَ وَ مَا سَرَقُوا [28]
حضرت باقر عليه السلام ميفرمود: خيرى نيست در كسى كه تقيه را رعايت نمى كند. يوسف در باره برادرانش گفت اى كاروانيان شما دزديد با اينكه دزدى نكرده بودند.
10- ع، [علل الشرائع ] بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْعَيَّاشِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ نُصَيْرٍ عَنِ ابْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام التَّقِيَّةُ مِنْ دِينِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قُلْتُ مِنْ دِينِ اللَّهِ قَالَ فَقَالَ إِي وَ اللَّهِ مِنْ دِينِ اللَّهِ لَقَدْ قَالَ يُوسُفُ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسارِقُونَ وَ اللَّهِ مَا كَانُوا سَرَقُوا شَيْئاً [29]
حضرت صادق عليه السلام فرمود: تقيه از دين الهى است. عرض كردم از دين خدا است؟ فرمود بخدا سوگند از دين خدائى است. يوسف گفت اى كاروانيان مسلم شما دزديد با اينكه قسم بخدا، چيزى ندزديده بودند.
11- ع، [علل الشرائع ] أَبِي عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فِي قَوْلِ يُوسُفَ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسارِقُونَ قَالَ مَا سَرَقُوا وَ مَا كَذَبَ [30]
حضرت صادق عليه السلام در باره گفتار يوسف أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسارِقُونَ فرمود آنان دزدى نكرده يوسف هم راست ميگفت و دروغ نگفت.
12- ع، [علل الشرائع ] الْمُظَفَّرُ الْعَلَوِيُّ عَنِ ابْنِ الْعَيَّاشِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ النَّهَاوَنْدِيِّ عَنْ صَالِحِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ سَأَلْتُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي يُوسُفَ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسارِقُونَ قَالَ إِنَّهُمْ سَرَقُوا يُوسُفَ عَنْ أَبِيهِ أَ لَا تَرَى أَنَّهُ قَالَ لَهُمْ حِينَ قَالُوا ما ذا تَفْقِدُونَ قَالُوا نَفْقِدُ صُواعَ الْمَلِكِ وَ لَمْ يَقُولُوا سَرَقْتُمْ صُوَاعَ الْمَلِكِ إِنَّمَا عَنَى أَنَّكُمْ سَرَقْتُمْ يُوسُفَ عَنْ أَبِيهِ [31]
راوی گوید: از حضرت صادق عليه السلام در باره گفتار خداوند راجع بيوسف (اينها العير) سؤال كردم فرمود منظور از سرقت آنان سرقت يوسف است در كودكى از پدرش يعقوب (برادران يوسف را از پدرش دزديدند و بصحرا بردند ...) آيا دقت نمى كنى در تعبير يوسف هنگامى كه سؤال كردند چه چيز گم كرده ايد؟ گفتند ظرف سلطان را گم كرده ايم و البته نگفتند. شما كاروانيان ظرف را دزديده ايد پس منظور از سرقت همان سرقت يوسف كودك است.
13- سر، [السرائر] عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فِي الرَّجُلِ يُسْتَأْذَنُ عَلَيْهِ فَيَقُولُ لِجَارِيَتِهِ قُولِي لَيْسَ هُوَ هَاهُنَا قَالَ لَا بَأْسَ لَيْسَ بِكَذِبٍ [32]
امام صادق عليه السلام ـ وقتى عبد اللّه بن بُكير به امام عليه السلام عرض كرد: كسى به خانه مردى مى آيد و او را مى خواهد، اما آن مرد به كنيزش مى گويد: بگو او اين جا نيست [اين چه حكمى دارد؟] ـ فرمود : اشكالى ندارد. اين دروغ نيست.
14- قب، [المناقب لابن شهرآشوب ] قَالَ كَهْمَشٌ قَالَ لِي جَابِرٌ الْجُعْفِيُّ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام فَقَالَ لِي مِنْ أَيْنَ أَنْتَ فَقُلْتُ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ قَالَ مِمَّنْ قُلْتُ مِنْ جُعْفِيٍّ قَالَ مَا أَقْدَمَكَ إِلَى هَاهُنَا قُلْتُ طَلَبُ الْعِلْمِ قَالَ مِمَّنْ قُلْتُ مِنْكَ قَالَ فَإِذَا سَأَلَكَ أَحَدٌ مِنْ أَيْنَ أَنْتَ فَقُلْ مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ قُلْتُ أَ يَحِلُّ لِي أَنْ أَكْذِبَ قَالَ لَيْسَ هَذَا كَذِباً مَنْ كَانَ فِي مَدِينَةٍ فَهُوَ مِنْ أَهْلِهَا حَتَّى يَخْرُجَ [33]
جابر جعفى بمن گفت: من در مدينه داخل شدم خدمت حضرت باقر عليه السّلام حضرت فرمود از كجا هستى؟ عرض كردم از اهل كوفه. فرمود از كدام قبيله؟ عرض كردم از طائفه جعفى. فرمود بچه منظور اينجا آمده اى؟ عرض كردم براى تحصيل علم. فرمود از چه كسى؟ عرض كردم از شما. فرمود پس از اين اگر كسى از تو سؤال كرد كه اهل كجا هستى. در پاسخ بگو. از اهل مدينه عرض كردم آيا حلال و مجاز است كه من دروغ بگويم؟ فرمود اين دروغ نيست كسى كه در شهرى باشد تا وقتى از آن شهر خارج نشده اهل آنجا است.