حکمت 24 نهج البلاغه : ترس از خدا در فزونى نعمت ها

حکمت 24 نهج البلاغه : ترس از خدا در فزونى نعمت ها

متن اصلی حکمت 24 نهج البلاغه

موضوع حکمت 24 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 24 نهج البلاغه

24 وَ قَالَ عليه السلام يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ

موضوع حکمت 24 نهج البلاغه

ترس از خدا در فزونى نعمت ها

(اخلاقى)

ترجمه مرحوم فیض

24- امام عليه السّلام (در باره ناسپاسان) فرموده است

1- اى پسر آدم هرگاه ديدى پروردگار منزّهت نعمت هايش را پى در پى بتو عطا مى فرمايد در حاليكه تو او را معصيت و نافرمانى مى نمايى پس از (عذاب) او برحذر باش (چون كفران و ناسپاسى موجب انتقام و كيفر است).

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1098)

ترجمه مرحوم شهیدی

25 [و فرمود:] پسر آدم چون ديدى پروردگارت پى در پى نعمت هاى خود به تو مى رساند و تو او را نافرمانى مى كنى از او بترس.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 364)

شرح ابن میثم

20- و قال عليه السلام

يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ- وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ

المعنى

نفّر الإنسان عن معصية اللّه حال متابعة نعمه عليه بتحذيره منه، و ذلك أنّه لمّا كان دوام شكرها يعدّ للمزيد منها كان كفرانها و مقابلتها بالمعصية المستلزم لعدم الشكر مستلزما لعدم الاستعداد للمزيد و معدّا للنقصان و نزول النقمة كما قال تعالى وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ و هو محلّ الحذر منه. و الواو في قوله: و أنت. للحال.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 250)

ترجمه شرح ابن میثم

20- امام (ع) فرمود:

يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ- وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ

ترجمه

«فرزند آدم هر گاه ديدى پروردگار سبحان نعمتهايش را در پى هم به تو ارزانى مى دارد در حالى كه تو نافرمانى او را مى كنى، پس برحذر باش و از او بترس».

شرح

آدمى را از نافرمانى خدا، در حالى كه نعمتهاى الهى پياپى به او مى رسد، به وسيله ترس از خدا برحذر داشته است، توضيح آن كه چون سپاس دائمى زمينه ساز فزونى نعمت است، ناسپاسى در برابر نعمت، و نافرمانى خداوند كه مستلزم ناسپاسى است، موجب فزونى نيافتن نعمت بلكه زمينه براى كاستى نعمت و نزول بلاست، چنان كه خداى تعالى فرموده است: وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ و همين است جاى ترس از خدا. و او، در سخن امام: و انت واو حاليه است.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 425 و 426)

شرح مرحوم مغنیه

24- يا ابن آدم إذا رأيت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه و أنت تعصيه فاحذره.

المعنى

تكرر هذا المعنى في كلام الإمام بأساليب شتى، و أيضا يأتي قوله: «كم من مستدرج بالإحسان اليه، و مغرور بالسّتر عليه». و القصد الأول و الأخير التحذير من معصية اللّه و الركون الى الدنيا و زينتها.

و تسأل: لقد رأينا الكثير يزدادون طغيانا كلما ازدادوا مالا و جاها، و مع هذا يمضون بلا مؤاخذة.. و لا يتفق هذا مع التخويف من العقوبة.

الجواب: المراد هنا التحذير من عذاب الآخرة، و هي أشد و أخزى من آلام الدنيا و ضرباتها. قال سبحانه: وَ لا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غافِلًا عَمَّا 42- ابراهيم. و بكلمة: ان اللّه يمهل و لا يهمل.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 230)

شرح شیخ عباس قمی

360- يا ابن آدم، إذا رأيت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه و أنت تعصيه فاحذره. هذا الكلام تخويف و تحذير من الاستدراج، قال تعالى: سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ. و ذلك لأنّ العبد بغروره يعتقد أنّ موالاة النعم عليه و هو عاص من باب الرضا عنه، و لا يعلم انّه استدراج له و نقمة عليه. فينبغي له الحذر، فإنّ ترادف النعم عليه و هو مصرّ على المعصية كالمنبّه له على وجوب الحذر.

مثال ذلك من هو في خدمة ملك، و هو عون ذلك الملك في دولته، و يعلم أنّ الملك قد عرف حاله، ثمّ يرى نعم الملك مترادفة إليه، فإنّه يجب بمقتضى الاحتياط أن يشتدّ حذره، لأنّه يقول: ليست حالي مع الملك حال من يستحقّ هذه النعم، و ما هذه إلّا مكيدة و تحتها غائلة، فيجب عليه إذن أن يحذر.

( شرح حکم نهج البلاغه، ص 262 و 263)

شرح منهاج البراعة خویی

الرابعة و العشرون من حكمه عليه السّلام

(24) و قال عليه السّلام: يا ابن آدم إذا رأيت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه و أنت تعصيه، فاحذره.

اللغة

(آدم) أبو البشر و أصله بهمزتين لأنه افعل إلّا أنّهم ليّنوا الثانية، و إذا احتجت إلى تحريكها جعلتها واوا و قلت: أوادم فى الجمع (التتابع) الولاء- صحاح.

الاعراب

يا ابن آدم، منادى مضاف، و لفظة آدم غير منصرف: سبحانه مصدر منصوب بفعل مقدّر وجوبا، اي سبّحته سبحانه.

المعنى

يتوقّع الانسان تعجيل عقوبة العصيان و قطع نعمة اللَّه عنه، فاذا تأخّر ذلك اجترء و غرّ، و ربما جحد و كفر، و قد حكى اللَّه ذلك عن أهل النفاق في «8- سورة المجادلة» «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نُهُوا عَنِ النَّجْوى ثُمَّ يَعُودُونَ لِما نُهُوا عَنْهُ وَ يَتَناجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ»

«وَ مَعْصِيَةِ الرَّسُولِ وَ إِذا جاؤُكَ حَيَّوْكَ بِما لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ وَ يَقُولُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ لَوْ لا يُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِما نَقُولُ».

و هو غافل من أنّ أشدّ عقوبة على العاصي المجترى ء الاستدراج، و هو أنه يعصي اللَّه فيزيد في نعمه ليزداد طغيانا و اثما، و هو عليه السّلام في هذا الكلام حذّر الانسان من هذه الورطة و الهلكة، و قال: أيها العاصى لا يغرّك تتابع النعم فاحذر من اللَّه أن يكون ذلك مزيدا في هلاكك.

الترجمة

اى آدميزاده چون ديدى پروردگارت سبحانه نعمت پياپى دهد و تو گناه پياپى كنى، بايد از خدا در حذر باشى.

  • چه اندر گناهى و نعمت پياپى ز حق بر تو وارد شود كن حذر
  • خداوند از بهر إتمام حجّتبعاصى دهد نعمت بيشتر

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص41و42)

شرح لاهیجی

(39) و قال عليه السّلام يابن ادم اذا رايت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه فاحذره يعنى و گفت امير المؤمنين (- ع- ) كه اى پسر ادم هر گاه ديدى كه پروردگار تو پى در پى فرستاد نعمت خود را بر تو پس بترس از او زيرا كه مظنّه كفران موجب انتقامست

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 294)

شرح ابن ابی الحدید

25: يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ- وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ هذا الكلام تخويف و تحذير من الاستدراج- قال سبحانه سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ- و ذلك لأن العبد بغروره يعتقد- أن موالاة النعم عليه و هو عاص من باب الرضا عنه- و لا يعلم أنه استدراج له و نقمة عليه- . فإن قلت- كيف يصح القول بالاستدراج على أصولكم في العدل- أ ليس معنى الاستدراج إيهام العبد- أنه سبحانه غير ساخط فعله و معصيته- فهل هذا الاستدراج إلا مفسدة- و سبب إلى الإصرار على القبيح- . قلت إذا كان المكلف عالما بقبح القبيح- أو متمكنا من العلم بقبحه- ثم رأى النعم تتوالى عليه و هو مصر على المعصية- كان ترادف تلك النعم كالمنبه له على وجوب الحذر- مثال ذلك من هو في خدمة ملك- و هو عون ذلك الملك في دولته- و يعلم أن الملك قد عرف حاله- ثم يرى نعم الملك مترادفة إليه- فإنه يجب بمقتضى الاحتياط أن يشتد حذره لأنه يقول- ليست حالي مع الملك حال من يستحق هذه النعم- و ما هذه إلا مكيدة و تحتها غائلة- فيجب إذن عليه أن يحذر

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 136)

شرح نهج البلاغه منظوم

[24] و قال عليه السّلام:

يا بن ادم إذا رأيت ربّك سبحانه يتابع عليك نعمه و انت تعصيه فاحذره.

ترجمه

پسر آدم همين كه ديدى پروردگارت پى در پى نعمتهايش را بر تو مى فرستد از او بترس (و بجاى شكر نعمت موجبات نقمت را فراهم ميار).

نظم

  • ز يزدان چون كه بر فرزند آدمرسد نعمت فراوان و دمادم
  • در رحمت برويش آمده بازشود هر دم بيك نعمت سر افراز
  • ز ايزد بايد آن موقع بترسدنمايد شكر نعمت را بر از حدّ
  • شود اندر دلش پيدا هراسىكه ننمايد با يزد ناسپاسى
  • به نعمتهاى يزدان هر كه كفران كند يزدانش اندازد به نيران

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص 28)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

 اشاره حضرت علی(ع) به معلق بودن زمین در فضا

اشاره حضرت علی(ع) به معلق بودن زمین در فضا

امام على عليه السلام : [خداوند] زمين را ايجاد كرد و آن را نگه داشت، بى آن كه وى را مشغول سازد. و آن را بر جايى بدون قرار استوار كرد و بى هيچ پايه اى بر پايش داشت و بى هيچ ستونى برافراشتش و آن را از كجى و انحراف نگاه داشت و از افتادن و شكافتن آن جلوگيرى كرد .
 نحوه تشکیل جو زمین از دیدگاه مولا علی (ع) در نهج البلاغه

نحوه تشکیل جو زمین از دیدگاه مولا علی (ع) در نهج البلاغه

و آبهای ساکن را به مواج سرکش برگردانید تا آنجا که آبها روی هم قرار گرفتند و چون قله های بلند کوهها بالا آمدند امواج تند کف های برآمده از آبها را در هوای باز و فضای گسترده بالا بردند تا جایی که از آن هفت آسمان پدید آمد.آسمان پایین را چون موج مهار شده و آسمان بالا را مانند سقف استوار قرار داد.
 انسان شناسی

انسان شناسی

آنگاه از روحی که آفرید در آن دمید تا به صورت انسانی زنده درآمد، دارای نیروی اندیشه، که وی را به تلاش اندازد، و دارای افکاری که در دیگر موجودات، تصرّف نماید. به انسان اعضاء و جوار حی بخشید، که در خدمت او باشند، و ابزاری عطا فرمود، که آنها را در زندگی بکار گیرد،
 علي(عليه السّلام) و انسان شناسي قرآني

علي(عليه السّلام) و انسان شناسي قرآني

طرفداران اين انديشه از گذشته اي دور با روش ها و متدهاي گوناگون در پي شناخت نهاد آدمي هستند. آنها گاه از گزاره هاي ديني مدد مي گيرند و گاه تجربه، عقل و عرفان را به ياري مي طلبند. گروهي از ايشان انسان را ذاتاً خوب معرفي مي کنند و عده اي ذات انسان را بد و شرور نشان مي دهند و بعضي انسان را هم خوب و هم بد مي خوانند.
 انسان شناسی از منظر نهج البلاغه

انسان شناسی از منظر نهج البلاغه

نهج البلاغه یک شاهکار ادبی در تعلیمات اسلامی است که در آن توجه به عزّت و کرامت انسان و سلامت عقل و روان از اهمیت بسزایی برخوردار است. سخنان حکمت آمیز این کتاب که با عقل و اندیشه آدمی سروکار دارند حقایق بسیار متعالی و معانی بسیار ژرفی را در مورد شناخت خدا، انسان، و جهان با فصاحت و بلاغت تمام بیان می کنند و آگاهی های ارزشمندی را در هریک از این زمینه ها ارائه می دهند. خطابه ها احساسات راکد انسان را در جهت ستیز با فساد و تباهی و بی عدالتی بر میانگیزند، و موعظه ها انسان را از خواب غفلت بیدار و خطراتی را که می توانند دل و روان آدمی را ضعیف و بیمار کنند یادآور می شوند.

پر بازدیدترین ها

 اشاره حضرت علی(ع) به معلق بودن زمین در فضا

اشاره حضرت علی(ع) به معلق بودن زمین در فضا

امام على عليه السلام : [خداوند] زمين را ايجاد كرد و آن را نگه داشت، بى آن كه وى را مشغول سازد. و آن را بر جايى بدون قرار استوار كرد و بى هيچ پايه اى بر پايش داشت و بى هيچ ستونى برافراشتش و آن را از كجى و انحراف نگاه داشت و از افتادن و شكافتن آن جلوگيرى كرد .
 انسان شناسی از منظر نهج البلاغه

انسان شناسی از منظر نهج البلاغه

نهج البلاغه یک شاهکار ادبی در تعلیمات اسلامی است که در آن توجه به عزّت و کرامت انسان و سلامت عقل و روان از اهمیت بسزایی برخوردار است. سخنان حکمت آمیز این کتاب که با عقل و اندیشه آدمی سروکار دارند حقایق بسیار متعالی و معانی بسیار ژرفی را در مورد شناخت خدا، انسان، و جهان با فصاحت و بلاغت تمام بیان می کنند و آگاهی های ارزشمندی را در هریک از این زمینه ها ارائه می دهند. خطابه ها احساسات راکد انسان را در جهت ستیز با فساد و تباهی و بی عدالتی بر میانگیزند، و موعظه ها انسان را از خواب غفلت بیدار و خطراتی را که می توانند دل و روان آدمی را ضعیف و بیمار کنند یادآور می شوند.
 انسان شناسی

انسان شناسی

آنگاه از روحی که آفرید در آن دمید تا به صورت انسانی زنده درآمد، دارای نیروی اندیشه، که وی را به تلاش اندازد، و دارای افکاری که در دیگر موجودات، تصرّف نماید. به انسان اعضاء و جوار حی بخشید، که در خدمت او باشند، و ابزاری عطا فرمود، که آنها را در زندگی بکار گیرد،
 علي(عليه السّلام) و انسان شناسي قرآني

علي(عليه السّلام) و انسان شناسي قرآني

طرفداران اين انديشه از گذشته اي دور با روش ها و متدهاي گوناگون در پي شناخت نهاد آدمي هستند. آنها گاه از گزاره هاي ديني مدد مي گيرند و گاه تجربه، عقل و عرفان را به ياري مي طلبند. گروهي از ايشان انسان را ذاتاً خوب معرفي مي کنند و عده اي ذات انسان را بد و شرور نشان مي دهند و بعضي انسان را هم خوب و هم بد مي خوانند.
 مباني فكري، انساني و اجتماعي در نهج البلاغه

مباني فكري، انساني و اجتماعي در نهج البلاغه

به عكس در جوامعي كه انسجام و هستي آنها را بايد پيوند دروني، بدون ارتباط با مبداء و مركز خارجي، تامين و تضمين كند، اولويت با نظام است . تازه آن نظام است كه جا و مكان و موقعيت فرد و جمع را در چهارچوب خود و در قلمرو خود مشخص مي كند . نظام حاكم بر فرد و جمع است و كيفيت و نوع حاكميت نظام بر فرد و بر جمع است كه سرنوشت مساله سابق الذكر، يعني اصالت فرد يا اصالت جمع را مشخص مي كند .
Powered by TayaCMS