آیات
1. مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سیماهُمْ فی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذلِكَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجیلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوى عَلى سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغیظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظیماً [1]
محمّد (ص) فرستاده خداست و كسانى كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند پیوسته آنها را در حال ركوع و سجود مى بینى در حالى كه همواره فضل خدا و رضاى او را مى طلبند نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است این توصیف آنان در تورات و توصیف آنان در انجیل است، همانند زراعتى كه جوانه هاى خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محكم شده و بر پاى خود ایستاده است و بقدرى نموّ و رشد كرده كه زارعان را به شگفتى وامى دارد این براى آن است كه كافران را به خشم آورد (ولى) كسانى از آنها را كه ایمان آورده و كارهاى شایسته انجام داده اند، خداوند وعده آمرزش و اجر عظیمى داده است.
2. ثُمَّ كانَ مِنَ الَّذینَ آمَنُوا وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ [2]
سپس از كسانى باشد كه ایمان آورده و یكدیگر را به شكیبایى و رحمت توصیه مى كنند!
روایات
الکافی
بَابُ التَّرَاحُمِ وَ التَّعَاطُفِ
1 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ شُعَیْبٍ الْعَقَرْقُوفِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لِأَصْحَابِهِ اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا إِخْوَةً بَرَرَةً مُتَحَابِّینَ فِی اللَّهِ مُتَوَاصِلِینَ مُتَرَاحِمِینَ تَزَاوَرُوا وَ تَلَاقَوْا وَ تَذَاكَرُوا أَمْرَنَا وَ أَحْیُوه [3]
امام صادق علیه السّلام باصحابش میفرمود: از خدا پروا كنید و برادرانى خوش رفتار باشید، در راه خدا با هم دوستى كنید و پیوستگى داشته باشید و مهر ورزید، بدیدار و ملاقات یك دیگر روید و امر (ولایت) ما را مذاكره كنید و آن را زنده دارید.
2 مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ كُلَیْبٍ الصَّیْدَاوِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ تَوَاصَلُوا وَ تَبَارُّوا وَ تَرَاحَمُوا وَ كُونُوا إِخْوَةً بَرَرَةً كَمَا أَمَرَكُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل [4]
و فرمود: با یكدیگر پیوستگى و خوش رفتارى و مهرورزى داشته باشید و برادرانى نیكوكار باشید چنان كه خداى عز و جل دستورتان داده.
3 عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَى الْكَاهِلِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ تَوَاصَلُوا وَ تَبَارُّوا وَ تَرَاحَمُوا وَ تَعَاطَفُوا [5]
و فرمود: با یك دیگر پیوستگى و خوشرفتارى و مهرورزى و عطوفت داشته باشید.
4 عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ یَحِقُّ عَلَى الْمُسْلِمِینَ الِاجْتِهَادُ فِی التَّوَاصُلِ وَ التَّعَاوُنُ عَلَى التَّعَاطُفِ وَ الْمُوَاسَاةُ لِأَهْلِ الْحَاجَةِ وَ تَعَاطُفُ بَعْضِهِمْ عَلَى بَعْضٍ حَتَّى تَكُونُوا كَمَا أَمَرَكُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ مُتَرَاحِمِینَ مُغْتَمِّینَ لِمَا غَابَ عَنْكُمْ مِنْ أَمْرِهِمْ عَلَى مَا مَضَى عَلَیْهِ مَعْشَرُ الْأَنْصَارِ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ص [6]
و فرمود: بر مسلمین سزاوار است كه كوشا باشند در پیوستن با هم و كمك كردن بر مهرورزى با هم و مواسات با نیازمندان و عطوفت نسبت بیكدیگر تا چنان باشید كه خداى عز و جل دستورتان فرموده كه رُحَماءُ بَیْنَهُمْ .
بحار الأنوار
1- ع، [علل الشرائع ] لی، [الأمالی للصدوق ] الْفَامِیُّ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هَارُونَ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ ع عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِذَا رَأَى أَهْلَ قَرْیَةٍ قَدْ أَسْرَفُوا فِی الْمَعَاصِی وَ فِیهَا ثَلَاثَةُ نَفَرٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ نَادَاهُمْ جَلَّ جَلَالُهُ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ یَا أَهْلَ مَعْصِیَتِی لَوْ لَا مَنْ فِیكُمْ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ الْمُتَحَابِّینَ بِجَلَالِی الْعَامِرِینَ بِصَلَاتِهِمْ أَرْضِی وَ مَسَاجِدِی وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحَارِ خَوْفاً مِنِّی لَأَنْزَلْتُ بِكُمْ عَذَابِی ثُمَّ لَا أُبَالِی [7]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: راستى خدا تبارك و تعالى چون بیند مردم یك آبادى و گناهان از اندازه بیرون شدند و در آن آبادى سه تا مؤمن است خدا جل جلاله و تقدست اسمائه بآنها ندا كند اى گناه پیشه ها اگر نبود در میان شما از مؤمنانى كه همدگر را دوست دارند بخاطر بزرگوارى من آنان كه زمین مرا و مسجدهایم را با نماز خود آباد سازند و آنان كه از خوف من در سحرها آمرزشخواهند البته كه عذابم را بشما فرو مى آوردم و باكى نداشتم.
2- ب، [قرب الإسناد] ابْنُ سَعْدٍ عَنِ الْأَزْدِیِّ قَالَ كَانَ [أَكْثَرُ] مَا كَانَ یُوصِینَا بِهِ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْبِرَّ وَ الصِّلَةَ[8]
راوی گوید آنچه كه امام صادق علیه السلام همیشه ما را بدان سفارش میكرد: نیكى كردن و پیوستن به یکدیگر بود.
3- ب، [قرب الإسناد] هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع امْتَحِنُوا شِیعَتَنَا عِنْدَ مَوَاقِیتِ الصَّلَاةِ كَیْفَ مُحَافَظَتُهُمْ عَلَیْهَا وَ إِلَى أَسْرَارِنَا كَیْفَ حِفْظُهُمْ لَهَا عِنْدَ عَدُوِّنَا وَ إِلَى أَمْوَالِهِمْ كَیْفَ مُوَاسَاتُهُمْ لِإِخْوَانِهِمْ فِیهَا [9]
امام صادق علیه السلام فرمود: آزمایش كنید شیعه ها را در اوقات نماز كه چگونه مواظب آن هستند، و در باره اسرار ما كه چگونه آنها را از دشمن ما نهفته میدارند، و در باره اموال خودشان كه چگونه با آنها در باره برادرشان همدردى دارند.
4- ل، [الخصال ] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ قَالَ سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا أَدْنَى حَقِّ الْمُؤْمِنِ عَلَى أَخِیهِ قَالَ أَنْ لَا یَسْتَأْثِرَ عَلَیْهِ بِمَا هُوَ أَحْوَجُ إِلَیْهِ مِنْهُ [10]
از امام صادق علیه السلام سؤال شد: كمترین حق مؤمن بر برادرش چیست؟ فرمود: خودش را در چیزى كه برادرش به آن محتاج تر از اوست، مقدم نكند.
5- ل، [الخصال ] ابْنُ الْمُتَوَكِّلِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنِ ابْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَقَرَّبُوا إِلَى اللَّهِ تَعَالَى بِمُوَاسَاةِ إِخْوَانِكُمْ [11]
امام صادق علیه السلام فرمود: تقرب جوئید بدرگاه خداى تعالى به همراهى كردن با برادرانتان.
6- ل، [الخصال ] أَبِی عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی وَصِیَّتِهِ لِابْنِهِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِیَّةِ أَلْزِمْ نَفْسَكَ التَّوَدُّدَ وَ صَبِّرْ عَلَى مَئُونَاتِ النَّاسِ نَفْسَكَ وَ ابْذُلْ لِصَدِیقِكَ نَفْسَكَ وَ مَالَكَ وَ لِمَعْرِفَتِكَ رِفْدَكَ وَ مَحْضَرَكَ وَ لِلْعَامَّةِ بِشْرَكَ وَ مَحَبَّتَكَ وَ لِعَدُوِّكَ عَدْلَكَ وَ إِنْصَافَكَ وَ اضْنَنْ بِدِینِكَ وَ عِرْضِكَ عَنْ كُلِّ أَحَدٍ فَإِنَّهُ أَسْلَمُ لِدِینِكَ وَ دُنْیَاكَ [12]
امیر مؤمنان علیه السلام در سفارش خود به پسرش محمد بن حنفیه فرمود: خود را وادار باظهار دوستى، و شكیبا دار خود را براى تحمل مخارج نسبت به مردم، و به دوست خود از جان و مالت دریغ مكن، و بآشنایان خود پذیرائى و حضور در مجلس با ایشان را دریغ مكن، و از عموم مردم خوشروئى و دوستى خود را دریغ مكن، و عدل و انصاف را در باره دشمن هم رعایت كن، و دین و آبرویت از هر كسى دریغ دار كه این روش براى دین و دنیایت سازگارتر است.
7- ل، [الخصال ] الْعَطَّارُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْكُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنِ الْخَیْبَرِیِّ عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ وَ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ خَصْلَتَانِ مَنْ كَانَتَا فِیهِ وَ إِلَّا فَاعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ قِیلَ وَ مَا هُمَا قَالَ الصَّلَاةُ فِی مَوَاقِیتِهَا وَ الْمُحَافَظَةُ عَلَیْهَا وَ الْمُوَاسَاةُ [13]
امام صادق علیه السلام فرمود : دو خصلت است كه هر كس نداشت از او دورى كن ، دورى كن ، دورى كن! عرض شد : آن دو چیست؟ فرمود : نماز خواندن به وقت و مواظبت بر آن، و مواسات و همدردى [به برادران مؤمن] .
8- ل، [الخصال ] مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِیهِ بَنَى اللَّهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ مَنْ آوَى الْیَتِیمَ وَ رَحِمَ الضَّعِیفَ وَ أَشْفَقَ عَلَى وَالِدَیْهِ وَ رَفَقَ بِمَمْلُوكِهِ [14]
امام باقر علیه السلام : چهار چیز است كه هر كس داشته باشد، خداوند در بهشت براى او خانه اى مى سازد: هر كس یتیم را پناه دهد، به ناتوان رحم كند، با پدر و مادرش مهربان باشد و با خدمتكارش نرمى كند.
9- ل، [الخصال ] أَبِی عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ رَفَعَهُ إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ فِیمَا أَوْصَى بِهِ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلِیّاً یَا عَلِیُّ سَیِّدُ الْأَعْمَالِ ثَلَاثُ خِصَالٍ إِنْصَافُكَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِكَ وَ مُوَاسَاتُكَ الْأَخَ فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذِكْرُكَ اللَّهَ تَعَالَى عَلَى كُلِّ حَالٍ [15]
در ضمن سفارشهاى رسول خدا به امیر مومنان صلوات الله علیهما بود كه اى على بالاترین اعمال سه خصلتند: انصاف دادن بمردم از طرف خودت، و همراهى كردن با برادرت براى خدا عز و جل و یاد كردن تو از خداى تعالى در هر حال.
10- ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام ] بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَزَالُ أُمَّتِی بِخَیْرٍ مَا تَحَابُّوا وَ تَهَادَوْا وَ أَدَّوُا الْأَمَانَةَ وَ اجْتَنَبُوا الْحَرَامَ وَ قَرَوُا الضَّیْفَ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ فَإِذَا لَمْ یَفْعَلُوا ذَلِكَ ابْتُلُوا بِالْقَحْطِ وَ السِّنِینَ [16]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: همیشه امتم در خوشى و خوبى باشند تا زمانى كه با هم دوستى كنند و بهم هدیه دهند و امانت را بپردازند و از حرام دورى كنند و از مهمان پذیرائى كنند و نماز را برپا دارند و زكات را بدهند، چون انجام ندهند گرفتار قحطى و خشكسالى شوند.
11- ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام ] بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص التَّوَدُّدُ نِصْفُ الدِّینِ وَ اسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدَقَةِ [17]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اظهار دوستى و دوست یابى نیمى از دین است و روزى را با دادن صدقه بسوى خود فرو كشید.
12- ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام ] بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَأْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الدِّینِ التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ وَ اصْطِنَاعُ الْخَیْرِ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ بَرٍّ وَ فَاجِرٍ [18]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بعد از دیندارى، دوستى كردن با مردم و خوبى كردن به هر نیكوكار و بد كردارى رأس خردمندى است.
13- جا، [المجالس للمفید] ما، [الأمالی للشیخ الطوسی ] الْمُفِیدُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ طُوبَى لِمَنْ لَمْ یُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللَّهِ كُفْراً طُوبَى لِلْمُتَحَابِّینَ فِی اللَّهِ [19]
امام صادق علیه السلام فرمود: خوشا بحال آن كس كه (شكر) نعمت خدا را به ناسپاسى تبدیل نكرد . خوشا بحال كسانى كه در راه خدا با هم دوستى مى كنند.
14- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی ] الْمُفِیدُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ صَبَّاحٍ الْحَذَّاءِ عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا كَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ جَمَعَ اللَّهُ الْخَلَائِقَ فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ وَ نَادَى مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ یَسْمَعُ آخِرُهُمْ كَمَا یَسْمَعُ أَوَّلُهُمْ فَیَقُولُ أَیْنَ أَهْلُ الصَّبْرِ قَالَ فَیَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَتَسْتَقْبِلُهُمْ زُمْرَةٌ مِنَ الْمَلَائِكَةِ فَیَقُولُونَ لَهُمْ مَا كَانَ صَبْرُكُمْ هَذَا الَّذِی صَبَرْتُمْ فَیَقُولُونَ صَبَّرْنَا أَنْفُسَنَا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ صَبَّرْنَاهَا عَنْ مَعْصِیَتِهِ قَالَ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ صَدَقَ عِبَادِی خَلُّوا سَبِیلَهُمْ لِیَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ قَالَ ثُمَّ یُنَادِی مُنَادٍ آخَرَ یَسْمَعُ آخِرُهُمْ كَمَا یَسْمَعُ أَوَّلُهُمْ فَیَقُولُ أَیْنَ أَهْلُ الْفَضْلِ فَیَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَتَسْتَقْبِلُهُمُ الْمَلَائِكَةُ فَیَقُولُونَ مَا فَضْلُكُمْ هَذَا الَّذِی نُودِیتُمْ بِهِ فَیَقُولُونَ كُنَّا یُجْهَلُ عَلَیْنَا فِی الدُّنْیَا فَنَحْتَمِلُ وَ یُسَاءُ إِلَیْنَا فَنَعْفُو قَالَ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ تَعَالَى صَدَقَ عِبَادِی خَلُّوا سَبِیلَهُمْ لِیَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ قَالَ ثُمَّ یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَسْمَعُ آخِرُهُمْ كَمَا یَسْمَعُ أَوَّلُهُمْ فَیَقُولُ أَیْنَ جِیرَانُ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ فِی دَارِهِ فَیَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَتَسْتَقْبِلُهُمْ زُمْرَةٌ مِنَ الْمَلَائِكَةِ فَیَقُولُونَ لَهُمْ مَا كَانَ عَمَلُكُمْ فِی دَارِ الدُّنْیَا فَصِرْتُمْ بِهِ الْیَوْمَ جِیرَانَ اللَّهِ تَعَالَى فِی دَارِهِ فَیَقُولُونَ كُنَّا نَتَحَابُّ فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ نَتَبَاذَلُ فِی اللَّهِ وَ نَتَوَازَرُ فِی اللَّهِ قَالَ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ تَعَالَى صَدَقَ عِبَادِی خَلُّوا سَبِیلَهُمْ لِیَنْطَلِقُوا إِلَى جِوَارِ اللَّهِ فِی الْجَنَّةِ بِغَیْرِ حِسَابٍ قَالَ فَیَنْطَلِقُونَ إِلَى الْجَنَّةِ بِغَیْرِ حِسَابٍ ثُمَّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فَهَؤُلَاءِ جِیرَانُ اللَّهِ فِی دَارِهِ یَخَافُ النَّاسُ وَ لَا یَخَافُونَ وَ یُحَاسَبُ النَّاسُ وَ لَا یُحَاسَبُونَ [20]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: چون روز قیامت شود خدا همه خلق را در یك پهنا زمین گرد آورد و یك جارچى از نزد خدا جار كشد كه دنباله مردم بمانند پیشروان آنان بشنوند و گوید كجایند اهل شكیبائى؟ فرمود: یك گروه از مردم برپا خیزند و یك دسته از فرشته ها آنها را پیشواز كنند و گویند بآنها، این صبر و شكیبائى كه شما داشتید چه بوده؟ گویند ما خود را شكیبا داشتیم بر انجام فرمان خدا، و شكیبا داشتیم بر پرهیز از نافرمانى خدا، فرمود: یك جارچى از درگاه خدا فریاد كند بندگانم راست گفتند راه آنها را باز كنید تا بى حساب وارد بهشت شوند.
فرمود: پس یك منادى دیگر ندا در دهد كه دنباله مردم چون پیشروان آنها بشنوند، میگویند كجایند اهل فضیلت؟ و گروهى از مردم برپا شوند و فرشته ها از آنها پیشواز كنند و گویند: این فضیلت شما كه بدان ندا شدید چه باشد؟ در پاسخ گویند، در دنیا بما نادانى میشد (بى احترامى) و در خورد میكردیم، و بما بدكردارى مى شد و گذشت مى كردیم فرمود:
منادى خدا ندا كند بندگانم راست گفتند راهشان را باز كنید تا بیحساب وارد بهشت شوند.
فرمود: سپس منادى خدا عز و جل ندا كند كه دنباله مردم بشنوند بمانند پیشرو آنها و گوید: كجایند همسایگان خدا جل جلاله در خانه او؟ و گروهى از مردم برخیزند و یك دسته فرشته پیشواز آنها روند و بآنها گویند: چه بوده كردار شما در دار دنیا كه امروز همسایگان خداى تعالى شدید در خانه او؟ در پاسخ گویند: ما در راه خدا عز و جل با هم دوستى میكردیم و در راه خدا بهم بخشش میكردیم، و در راه خدا بهم كمك مى كردیم و از یك دیگر پشتیبانى میكردیم، فرمود: پس جارچى از درگاه خدا جار كشد بندگانم راست گفتند راه آنها را باز كنید تا بیحساب به بهشت روند در جوار خدا، و به بهشت روانه شوند بى حسابرسى، و آنگاه امام باقر علیه السلام فرمود: هم اینهایند همسایه هاى خدا در بهشت او، مردم میترسند و آنها نمیترسند، و مردم حسابرسى شوند و آنها حسابرسى نشوند.
15- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی ] جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَسَنِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمُؤْمِنُ غِرٌّ كَرِیمٌ وَ الْفَاجِرُ خَبٌّ لَئِیمٌ وَ خَیْرُ الْمُؤْمِنِینَ مَنْ كَانَ مَأْلَفَةً لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لَا خَیْرَ فِیمَنْ لَا یَأْلَفُ وَ لَا یُؤْلَفُ الْخَبَرَ [21]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: مؤمن درخشان و ارجمند است و فاجر بخیل و نیرنگ باز و پست است و بهتر مؤمن آنكه وسیله الفت مؤمنانست و خیرى نیست در كسى كه الفت نگیرد و الفت نپذیرد.
16- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی ] جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى بْنِ زَكَرِیَّا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ شَرِیكٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَحِیمٌ یُحِبُّ كُلَّ رَحِیمٍ [22]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خدا عز و جل دوست دارد هر مهرورزى را.
17- ل، [الخصال ] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الصَّبْرَ وَ الْبِرَّ وَ الْحِلْمَ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ [23]
امام صادق علیه السلام فرمود: راستى كه صبر و نیكى و بردبارى و خوشخوئى از اخلاق پیغمبرانست.
18- جا، [المجالس للمفید] ما، [الأمالی للشیخ الطوسی ] الْمُفِیدُ عَنِ ابْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ سَهْلٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ خِیَارُكُمْ سُمَحَاؤُكُمْ وَ شِرَارُكُمْ بُخَلَاؤُكُمْ وَ مِنْ صَالِحِ الْأَعْمَالِ الْبِرُّ بِالْإِخْوَانِ وَ السَّعْیُ فِی حَوَائِجِهِمْ وَ فِی ذَلِكَ مَرْغَمَةُ الشَّیْطَانِ وَ تَزَحْزُحٌ عَنِ النِّیرَانِ وَ دُخُولُ الْجِنَانِ یَا جَمِیلُ أَخْبِرْ بِهَذَا الْحَدِیثِ غُرَرَ أَصْحَابِكَ قُلْتُ مَنْ غُرَرُ أَصْحَابِی قَالَ هُمُ الْبَارُّونَ بِالْإِخْوَانِ فِی الْعُسْرِ وَ الْیُسْرِ ثُمَّ قَالَ أَمَا إِنَّ صَاحِبَ الْكَثِیرِ یَهُونُ عَلَیْهِ ذَلِكَ وَ قَدْ مَدَحَ اللَّهُ صَاحِبَ الْقَلِیلِ فَقَالَ وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ [24]
جمیل گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: بهترین شماسخاوتمندان شما هستند، و بدترین شما بخیلان شمایند. و از جمله كارهاى خوب و پسندیده نیكى به برادران، و كوشش در رفع نیاز آنانست، و در این كار بخاك مالیدن بینى شیطان، و دورى از آتش دوزخ، و داخل شدن در بهشت است.
جمیل! این حدیث را به یاران حسابى و برگزیده ات بازگو كن، عرضكردم یاران حسابى من كیانند؟ فرمود: آنان كه بهنگام تنگدستى و توانگرى به برادران نیكى كنند. سپس فرمود: آگاه باش كه این كار بر ثروتمند آسان است، و همانا خداوند آدم تنگدست را مدح و ستایش نموده آنجا كه فرموده: و دیگران را بر خود مقدّم مى دارند هر چند كه خود بشدّت نیازمنداند، و هر كس بخل و تنگ نظرى نفس از وى باز داشته شده باشد پس چنین كسانى رستگارانند .
19- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی ] بِالْإِسْنَادِ إِلَى أَبِی قَتَادَةَ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ دَخَلَ مُعَلَّى بْنُ خُنَیْسٍ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یُوَدِّعُهُ وَ قَدْ أَرَادَ سَفَراً فَلَمَّا وَدَّعَهُ قَالَ یَا مُعَلَّى اعْتَزِزْ بِاللَّهِ یُعْزِزْكَ قَالَ بِمَا ذَا یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ یَا مُعَلَّى خَفِ اللَّهَ یَخَفْ مِنْكَ كُلُّ شَیْ ءٍ یَا مُعَلَّى تَحَبَّبْ إِلَى إِخْوَانِكَ بِصِلَتِهِمْ فَإِنَّ اللَّهَ جَعَلَ الْعَطَاءَ مَحَبَّةً وَ الْمَنْعَ مَبْغَضَةً فَأَنْتُمْ وَ اللَّهِ إِنْ تَسْأَلُونِی أُعْطِكُمْ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ تَسْأَلُونِی فَلَا أُعْطِیَكُمْ فَتُبْغِضُونِی وَ مَهْمَا أَجْرَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَكُمْ مِنْ شَیْ ءٍ عَلَى یَدِی فَالْمَحْمُودُ اللَّهُ تَعَالَى وَ لَا تَبْعُدُونَ مِنْ شُكْرِ مَا أَجْرَى اللَّهُ لَكُمْ عَلَى یَدِی أُعْطِیَكُمْ فَتُبْغِضُونِی وَ مَهْمَا أَجْرَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَكُمْ مِنْ شَیْ ءٍ عَلَى یَدِی فَالْمَحْمُودُ اللَّهُ تَعَالَى وَ لَا تَبْعُدُونَ مِنْ شُكْرِ مَا أَجْرَى اللَّهُ لَكُمْ عَلَى یَدِی [25]
معلى بن خنیس نزد امام صادق علیه السلام آمد تا با آن حضرت وداع كند میخواست بسفر برود، و چون وداع كرد آن حضرت فرمود: اى معلى خود را بخدا عزیزدار تا تو را عزیز دارند، معلى گفت: یا ابن رسول الله با چه وسیله؟ فرمود: اى معلى از خدا بترس تا هر چیزى از تو بترسد اى معلى دوستى كن با برادرانت با احسان بآنان زیرا خدا بخشش را وسیله دوستى ساخته و دریغ را وسیله دشمنى بخدا اگر شما از من بخواهید و بشما بدهم دوستتر دارم از اینكه بخواهید بشما ندهم و مرا دشمن دارید، و هر آنگاه كه خدا عز و جل عطائى را بدست من براى شما روانه كرد آنكه باید سپاس شود خداى تعالى است، و دور نباشید از شكر نعمتى كه خدا بدست من بشما روانه كرده.
20- ل، [الخصال ] فِیمَا أَوْصَى بِهِ النَّبِیُّ ص عَلِیّاً ع یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ لَا تُطِیقُهَا هَذِهِ الْأُمَّةُ الْمُوَاسَاةُ لِلْأَخِ فِی مَالِهِ وَ إِنْصَافُ النَّاسِ مِنْ نَفْسِهِ وَ ذِكْرُ اللَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ [26]
در آنچه پیغمبر خدا به امیر مؤمنان صلوات الله علیهما سفارش كرد این بود كه فرمود: اى على سه چیز است كه این امت برای آن طاقت نمی آورد: همراهى كردن با برادر دینى در مال و دارائى و انصاف دادن بمردم از طرف خود و قضاوت به نفع آنها بر ضرر خود، و یادآوردن خدا در هر حال .
21- ل، [الخصال ] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِنِّی أَعْطَیْتُ الدُّنْیَا بَیْنَ عِبَادِی فَیْضاً فَمَنْ أَقْرَضَنِی مِنْهَا قَرْضاً أَعْطَیْتُهُ بِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ عَشْراً إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ وَ مَا شِئْتُ مِنْ ذَلِكَ وَ مَنْ لَمْ یُقْرِضْنِی مِنْهَا قَرْضاً فَأَخَذْتُ مِنْهُ قَسْراً أَعْطَیْتُهُ ثَلَاثَ خِصَالٍ لَوْ أَعْطَیْتُ وَاحِدَةً مِنْهُنَّ مَلَائِكَتِی لَرَضُوا الصَّلَاةَ وَ الْهِدَایَةَ وَ الرَّحْمَةَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ أُولئِكَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَاحِدَةً مِنَ الثَّلَاثِ وَ رَحْمَةٌ اثْنَتَیْنِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ ثَلَاثَةً ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع هَذَا لِمَنْ أَخَذَ مِنْهُ شَیْئاً قَسْراً [27]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خداى جل جلاله فرماید: من دنیا را در میان بندگان خود پخش كردم هر كس از این دنیا بمن وام بدهد یك بده تا بهفتصد برابر باز پسش خواهم دادو هر قدر بیشتر كه بخواهم. و آنكه بمن وام ندهد و در راه من انفاق نكند ولى قهرا از دستش برود سه پاداش باو میدهم كه اگر یكى از آنها را بفرشتگانم میدادم خوشنود میشدند: بركت و هدایت و رحمت كه خداى عز و جل میفرماید كسانى كه بهنگام فرا رسیدن مصیبت گویند: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ بركاتى از پروردگارشان بر آنان میرسد (یكى از سه پاداش) و رحمت شامل حالشان گردد این دومى و آنان هدایت یافته گانند (سومین پاداش) سپس امام صادق (ع) فرمود این پاداش ها براى كسى است كه بر خلاف میل اش خداوند چیزى از او گرفته باشد.
22- ل، [الخصال ] عَنْ سَعِیدِ بْنِ عِلَاقَةَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ مُوَاسَاةُ الْأَخِ فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ [28]
امام على علیه السلام : كمك مالى كردن به برادر دینى ، روزى را زیاد مى كند.
23- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی ] الْفَحَّامُ عَنِ الْمَنْصُورِیِّ عَنْ عَمِّ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ ثَلَاثُ دَعَوَاتٍ لَا یُحْجَبْنَ عَنِ اللَّهِ تَعَالَى دُعَاءُ الْوَالِدِ لِوَلَدِهِ إِذَا بَرَّهُ وَ دَعْوَتُهُ عَلَیْهِ إِذَا عَقَّهُ وَ دُعَاءُ الْمَظْلُومِ عَلَى ظَالِمِهِ وَ دُعَاؤُهُ لِمَنِ انْتَصَرَ لَهُ مِنْهُ وَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ دَعَا لِأَخٍ لَهُ مُؤْمِنٍ وَاسَاهُ فِینَا وَ دُعَاؤُهُ عَلَیْهِ إِذَا لَمْ یُوَاسِهِ مَعَ الْقُدْرَةِ عَلَیْهِ وَ اضْطِرَارِ أَخِیهِ إِلَیْهِ [29]
امام صادق علیه السلام : سه دعاست كه از درگاه خداوند متعال رد نمى شود : دعاى پدر براى فرزندش ، هر گاه كه به او نیكى كند ، و نفرینش در حقّ او ، آن گاه كه از او نافرمانى نماید ؛ نفرین ستم دیده در حقّ كسى كه به او ستم كرده است ، و دعایش براى كسى كه انتقام او را از ستمگرى گرفته است ؛ و دعاى مرد مؤمن براى برادر مؤمنش كه به خاطر ما نسبت به او مواسات كرده است ، و نفرینش در حقّ او كه مى توانسته به وى كمك كند و نكرده ، در حالى كه وى به آن محتاج بوده است .
24- مع، [معانی الأخبار] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِیِّ عَنْ نَصْرِ بْنِ الصَّبَّاحِ عَنِ الْمُفَضَّلِ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَسَأَلَهُ رَجُلٌ فِی كَمْ تَجِبُ الزَّكَاةُ مِنَ الْمَالِ فَقَالَ لَهُ الزَّكَاةَ الظَّاهِرَةَ أَمِ الْبَاطِنَةَ تُرِیدُ قَالَ أُرِیدُهُمَا جَمِیعاً فَقَالَ أَمَّا الظَّاهِرَةُ فَفِی كُلِّ أَلْفٍ خَمْسَةٌ وَ عِشْرُونَ دِرْهَماً وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَلَا تَسْتَأْثِرْ عَلَى أَخِیكَ بِمَا هُوَ أَحْوَجُ إِلَیْكَ مِنْكَ [30]
مفضّل گوید : خدمت امام صادق علیه السلام بودم كه شخصى از حضرت پرسید : زكات واجب مال چقدر است؟ فرمود : مقصودت زكات ظاهرى است یا باطنى؟ عرض كرد : هر دو . فرمود : زكات ظاهرى در هر هزار درهم بیست و پنج درهم واجب است و زكات باطنى این است كه وقتى برادرت به چیزى نیازمندتر از تو بود، او را بر خود ترجیح دهى .
25- ید، [التوحید] الْقَطَّانُ عَنِ ابْنِ زَكَرِیَّا عَنِ ابْنِ حَبِیبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَعْقُوبَ بْنِ مَطَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ أَبِی مَعْمَرٍ السَّعْدَانِیِّ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَى فَأُولئِكَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ یُرْزَقُونَ فِیها بِغَیْرِ حِسابٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَقَدْ حَقَّتْ كَرَامَتِی أَوْ قَالَ مَوَدَّتِی لِمَنْ یُرَاقِبُنِی وَ یَتَحَابُّ بِجَلَالِی إِنَّ وُجُوهَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنْ نُورٍ عَلَى مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ عَلَیْهِمْ ثِیَابٌ خُضْرٌ قِیلَ مَنْ هُمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ قَوْمٌ لَیْسُوا بِأَنْبِیَاءَ وَ لَا شُهَدَاءَ وَ لَكِنَّهُمْ تَحَابُّوا بِجَلَالِ اللَّهِ وَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ نَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَجْعَلَنَا مِنْهُمْ بِرَحْمَتِهِ [31]
امیر مؤمنان علیه السلام در تفسیر قول خداى تعالى که می فرماید: " پس آنان در آیند به بهشت و روزى خورند در آن بیحساب " از قول رسول خدا صلی الله علیه فرمود: خدای عز و جل فرموده: مودتم براى كسانى است كه مرا بپایند و بجلال من دوستى را مبادله كنند. آنها با چهره هاى نور در روز قیامت بر منبرهاى نور باشند و بر تن آنها جامه هاى سبز باشد، گفته شد: یا رسول الله آنها كیانند؟ فرمود: نه پیغمبرانند و نه شهیدان ولى كسانى هستند كه بجلال خدا با همدگر دوستى كردند و بیحساب به بهشت در آیند از خدا خواهیم كه ما را برحمت خودش از آنها سازد.
26- ل، [الخصال ] فِی خَبَرِ نَوْفٍ الْبِكَالِیِّ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَا نَوْفُ ارْحَمْ تُرْحَمْ [32]
امیر مؤمنان فرمود: اى نوف رحم كن تا تو را رحم كنند.
27- ل، [الخصال ] أَبِی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِیِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُثْمَانَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ عَنْ یَحْیَى الْحَلَبِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ سَبْعَةٌ یُفْسِدُونَ أَعْمَالَهُمْ الرَّجُلُ الْحَلِیمُ ذُو الْعِلْمِ الْكَثِیرِ لَا یُعْرَفُ بِذَلِكَ وَ لَا یُذْكَرُ بِهِ وَ الْحَكِیمُ الَّذِی یُدِینُ مَالَهُ كُلَّ كَاذِبٍ مُنْكِرٍ لِمَا یُؤْتَى إِلَیْهِ وَ الرَّجُلُ الَّذِی یَأْمَنُ ذَا الْمَكْرِ وَ الْخِیَانَةِ وَ السَّیِّدُ الْفَظُّ الَّذِی لَا رَحْمَةَ لَهُ وَ الْأُمُّ الَّتِی لَا تَكْتُمُ عَنِ الْوَلَدِ السِّرَّ وَ تُفْشِی عَلَیْهِ وَ السَّرِیعُ إِلَى لَائِمَةِ إِخْوَانِهِ وَ الَّذِی یُجَادِلُ أَخَاهُ مُخَاصِماً لَهُ [33]
از امام صادق علیه السلام میفرمود: هفت كس كاركردهاى خود را تباه میكند مرد بردبارى كه داراى دانش فراوانى باشد ولى كسى او را باین عنوان نشناسد و نامش بدانش برده نشود و شخص صاحب حكمتى كه اندوخته هاى حكمت خود را در دسترس هر دروغگوئى كه هر چه باو برسد باور نمیدارد قرار دهد و مردیكه شخص حیله باز و خیانت پیشه را امین خود كند و آقائى كه سنگدل و بیرحم باشد و مادرى كه راز فرزند را پنهان نگه ندارد و آن را فاش كند و كسى كه شتابزده برادران خود را سرزنش نماید و كسى كه همواره با برادر خود خصمانه ستیزه نماید.
28- ثو، [ثواب الأعمال ] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ الْمُتَحَابِّینَ فِی اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَى مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ قَدْ أَضَاءَ نُورُ وُجُوهِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ نُورُ مَنَابِرِهِمْ كُلَّ شَیْ ءٍ حَتَّى یُعْرَفُوا أَنَّهُمُ الْمُتَحَابُّونَ فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ [34]
امام کاظم علیه السلام : آنان كه به خاطر خدا یكدیگر را دوست بدارند، در روز قیامت بر فراز منبرهایى از نور هستند و نورِ پیكرها و منبرهایشان همه چیز را روشن كند، به طورى كه با آن نور، شناخته شوند و گفته مى شود: اینان كسانى هستند كه به خاطر خدا یكدیگر را دوست مى داشتند.
29- ثو، [ثواب الأعمال ] أَبِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مِنْ فَضْلِ الرَّجُلِ عِنْدَ اللَّهِ مَحَبَّتُهُ لِإِخْوَانِهِ وَ مَنْ عَرَّفَهُ اللَّهُ مَحَبَّةَ إِخْوَانِهِ فَقَدْ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ مَنْ أَحَبَّهُ اللَّهُ أَوْفَاهُ أَجْرَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ [35]
امام صادق علیه السلام فرمود: از فضیلت مرد نزد خدای عز و جل دوست داشتن برادران خود باشد هر كه خدا او را بدوستى برادران او شناسد او را دوست و هر كه خدایش دوست دارد روز قیامت مزد كامل باو دهد.
30- سن، [المحاسن ] مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنِ الْخَطَّابِ الْكُوفِیِّ وَ مُصْعَبٍ الْكُوفِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لِسَدِیرٍ وَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً بِالنُّبُوَّةِ وَ عَجَّلَ رُوحَهُ إِلَى الْجَنَّةِ مَا بَیْنَ أَحَدِكُمْ وَ بَیْنَ أَنْ یَغْتَبِطَ وَ یَرَى سُرُوراً أَوْ تَبَیَّنَ لَهُ النَّدَامَةُ وَ الْحَسْرَةُ إِلَّا أَنْ یُعَایِنَ مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی كِتَابِهِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ وَ أَتَاهُ مَلَكُ الْمَوْتِ یَقْبِضُ رُوحَهُ فَیُنَادِی رُوحَهُ فَتَخْرُجُ مِنْ جَسَدِهِ فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ فَمَا یُحِسُّ بِخُرُوجِهَا وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلى رَبِّكِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی ثُمَّ قَالَ ذَلِكَ لِمَنْ كَانَ وَرِعاً مُوَاسِیاً لِإِخْوَانِهِ وَصُولًا لَهُمْ وَ إِنْ كَانَ غَیْرَ وَرِعٍ وَ لَا وَصُولٍ لِإِخْوَانِهِ قِیلَ لَهُ مَا مَنَعَكَ مِنَ الْوَرَعِ وَ الْمُوَاسَاةِ لِإِخْوَانِكَ أَنْتَ مِمَّنِ انْتَحَلَ الْمَحَبَّةَ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یُصَدِّقْ ذَلِكَ بِفِعْلٍ وَ إِذَا لَقِیَ رَسُولَ اللَّهِ ص وَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ لَقِیَهُمَا مُعْرِضَیْنِ مُقَطِّبَیْنِ فِی وَجْهِهِ غَیْرَ شَافِعَیْنِ لَهُ قَالَ سَدِیرٌ مَنْ جَدَعَ اللَّهُ أَنْفَهُ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَهُوَ ذَاكَ [36]
امام صادق علیه السلام به سدیر فرمود: سوگند بدان كه محمد را به پیغمبرى فرستاد، و شتابانه روحش را به بهشت برده میان هر یك از شما با غبطه و شادمانى یا روشن شدن پشیمانى و افسوس فاصله اى نباشد جز كه بچشم خود بیند آنچه را خدا عز و جل در قرآنش فرموده: (آیه 17 سوره ق) از راست و از چپ نشسته اى باشد و ملك الموت آید تا جانش را بگیرد، و روحش را فریاد دهد تا از تنش بدر آید، اما آنكه مؤمن باشد درآمدنش را احساس نكند (یعنى برایش هیچ تلخى و ناگوارى ندارد) براى اینكه خدا سبحانه و تعالى فرماید (آیه 28 سوره الفجر) اى جان با ایمان برگرد بسوى پروردگارت كه خوشى و خوشت دارند و درآى در میان بندگانم و درآى در بهشتم، و آنگاه فرمود: این مقام براى كسى است كه پارسا باشد و با برادران دینى خود همراهى دارد و بآنها خیر میرساند اگر ناپارسا است و خیررسان به برادران دینى خود همراهى دارد و بآنها خیر میرساند اگر ناپارسا است و خیررسان به برادران خود نیست باو گفته شود چه تو را بازداشت از پارسائى و همراهى كردن برادرانت؟ تو از كسانى باشى كه به زبان اظهار دوستى كنند و با كردار آن را پیاده نكنند، و چون برخورد كند با رسول خدا (ص) و امیر مؤمنان از او رو گردانند و در روى او ترشرو باشند و شفاعت او نكنند، سدیر گفت: از كسانیست كه خدا بینى آنها را بریده؟ آن حضرت فرمود: همانست .
31- سن، [المحاسن ] ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی وَلَّادٍ عَنْ مُیَسِّرِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ مِنْكُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لَیَمُرُّ عَلَیْهِ بِالرَّجُلِ وَ قَدْ أُمِرَ بِهِ إِلَى النَّارِ فَیَقُولُ لَهُ یَا فُلَانُ أَعِنِّی فَقَدْ كُنْتُ أَصْنَعُ إِلَیْكَ الْمَعْرُوفَ فِی الدُّنْیَا فَیَقُولُ الْمُؤْمِنُ لِلْمَلَكِ خَلِّ سَبِیلَهُ فَیَأْمُرُ اللَّهُ الْمَلَكَ أَنْ أَجِزْ قَوْلَ الْمُؤْمِنِ فَیُخَلِّی الْمَلَكُ سَبِیلَهُ [37]
امام صادق علیه السلام : روز قیامت، مؤمنِ شما بر مردى مى گذرد كه او را به سوى آتش مى برند. پس او به آن مؤمن مى گوید: فلانى كمكم كن ؛ من بودم كه در دنیا به تو خوبى كردم. آن مؤمن به فرشته مى گوید: رهایش كن. پس، خداوند به فرشته دستور مى دهد: سخن مؤمن را اجرا كن. و فرشته آن مرد را رها مى كند.
32- سن، [المحاسن ] الْبَزَنْطِیُّ وَ ابْنُ فَضَّالٍ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا الْتَقَى مُؤْمِنَانِ قَطُّ إِلَّا كَانَ أَفْضَلُهُمَا أَشَدَّهُمَا حُبّاً لِأَخِیهِ [38]
امام صادق علیه السلام : دو مؤمن هرگز با هم دیدار نكنند مگر این كه آن بهتر است كه برادرش را بیشتر دوست داشته باشد.
در حدیثى دیگر آمده است: كه رفیق خود را بیشتر دوست داشته باشد.
33- ختص، [الإختصاص ] قَالَ الصَّادِقُ ع أَیُّمَا مُؤْمِنٍ أَوْصَلَ إِلَى أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ مَعْرُوفاً فَقَدْ أَوْصَلَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص [39]
امام صادق علیه السلام : هر مؤمنى كه به برادر مؤمن خود خوبى كند، به پیامبر خدا صلى الله علیه و آله خوبى كرده است.
34- ین، [كتاب حسین بن سعید و النوادر] مُحَمَّدُ بْنُ سِنَانٍ عَنْ كُلَیْبٍ الْأَسَدِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ تَوَاصَلُوا وَ تَبَارُّوا وَ تَرَاحَمُوا وَ كُونُوا إِخْوَةً بَرَرَةً كَمَا أَمَرَكُمُ اللَّهُ [40]
امام صادق علیه السلام : با یكدیگر پیوند و ارتباط داشته باشید، به هم نیكى كنید و نسبت به هم مهربان باشید و همچنان كه خداوند عزّ و جلّ به شما دستور داده، برادرانى نیكوكار باشید.
35- الدُّرَّةُ الْبَاهِرَةُ، قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا یَكُونَنَّ أَخُوكَ عَلَى قَطِیعَتِكَ أَقْوَى مِنْكَ عَلَى صِلَتِهِ وَ لَا یَكُونَنَّ عَلَى الْإِسَاءَةِ أَقْوَى مِنْكَ عَلَى الْإِحْسَانِ
قَالَ الْحُسَیْنُ ع إِنَّ أَجْوَدَ النَّاسِ مَنْ أَعْطَى مَنْ لَا یَرْجُوهُ وَ إِنَّ أَعْفَى النَّاسِ مَنْ عَفَا عِنْدَ قُدْرَتِهِ وَ إِنَّ أَوْصَلَ النَّاسِ مَنْ وَصَلَ مَنْ قَطَعَهُ
وَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَا شَیْ ءٌ أَحَبَّ إِلَیَّ مِنْ رَجُلٍ سَلَفَتْ مِنِّی إِلَیْهِ یَدٌ تَتْبَعُهَا أُخْتُهَا وَ أَحْسَنْتَ مُرَبَّهَا لِأَنِّی رَأَیْتُ مَنْعَ الْأَوَاخِرِ یَقْطَعُ شُكْرَ الْأَوَائِلِ [41]
امام على علیه السلام : نباید توانایى برادرت در قطع رابطه با تو بیشتر از توانایى تو در پیوند با او باشد و نباید توانایى او بر بدى كردن بیشتر از توانایى تو بر نیكى كردن باشد
امام حسین علیه السلام فرمود: بخشنده ترین مردم ، كسى است كه به آن كه به او چشم امید نبسته بخشش كند. و با گذشت ترین مردم، كسى است كه در زمان قدرت داشتن گذشت كند. و قویترین فرد در پیوستن كسى است كه به كسى كه از او بریده بپیوندد.
امام صادق علیه السلام فرمود: چیزى نزد من دوست تر از این نیست كه بدنبال بخشش بمردى بخشش تازه اى باو بكنم و پرورشگاه احسان خود را پاینده سازم زیرا مى دانم كه دریغ در پایان بخششها شكر بر گذشته آنها را از میان میبرد.
36- نهج، [نهج البلاغة] قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی وَصِیَّتِهِ عِنْدَ وَفَاتِهِ عَلَیْكُمْ بِالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَادُلِ وَ إِیَّاكُمْ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّقَاطُعَ [42]
امیر مؤمنان علیه السلام هنگام وفاتش وصیت كرد: بر شما باد بصله با همدگر و بخشش بیكدیگر، و بپرهیزید از پشت كردن بهم و از بریدن با هم.
37- كِتَابُ الْإِمَامَةِ وَ التَّبْصِرَةِ، عَنْ سَهْلِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْأَشْعَثِ عَنْ مُوسَى بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَأْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الدِّینِ التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ وَ اصْطِنَاعُ الْخَیْرِ إِلَى كُلِّ بَرٍّ وَ فَاجِرٍ [43]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سَر لوحه خِرَد، بعد از دیندارى، دوستى با مردم و خوبى كردن به هر آدمى، از نیك و بد، است.