(2)
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله با مردم درباره ی حج سخن می گفت. کسی پرسید: آیا حج، همه ساله واجب است یا در تمام عمر تنها یکبار؟ پیامبر پاسخ نداد. او چند بار پرسید، رسول خدا فرمود: این همه اصرار برای چیست؟ اگر بگویم هر سال، کار بر شما سخت می شود،(3) تا موضوعی را مطرح نکرده ام، شما هم نپرسید، یکی از عوامل هلاکت امّت های گذشته سؤال های نابجای آنان بود.(4)
گرچه آنچه را نمی دانیم، باید از اهلش بپرسیم، «فاسئلوا اهل الذّکر ان کنتم لاتعلمون»(5)؛ امّا برخی سؤال هاست که اگر جوابش روشن شود، به زیان فرد یا جامعه است، مثل سؤال از عیوب دیگران، یا اسرار نظامی.
نمونه ها و مصادیق
* مسئولین، بعضی از مطالبی را که می دانند، نباید در اختیار عموم بگذارند. نظیر مسائل اقتصادی مانند کمبود گندم ویا...
* صداقت خوب است، ولی صراحت، همه جا مفید نیست.
* اخبار و اطّلاعات، باید رده بندی و طبقه بندی شود. (جابرِ جُعفی، هزاران حدیث از امام
ص:227
1- 1499. نساء، 145.
2- 1500. ذیل آیات 101-102 سوره مائده.
3- 1501. مستدرک، ج 8، ص 13.
4- 1502. بحار، ج 1، ص 221.
5- 1503. نحل، 43.
باقرعلیه السلام می دانست که حقّ گفتن آن را برای همه مردم نداشت.(1))
* برخی از اخبار، نباید از رسانه ها و جراید، پخش شود، چون به زیان مردم است (گاهی سکوت و بیان نکردن، عاقلانه لازم است) «ان تبدلکم تسؤکم»
* معلّمان و گویندگان باید در سخن، ظرفیّت شنوندگان را حساب کنند.
* در برخی موارد، باید به شیوه ی تقیّه، عقاید را کتمان کرد و برخی سؤال ها را جواب نداد. «ان تبدلکم تسؤکم»
* انسان حقّ ندارد اسرار مردم و اسرار نظامی را فاش سازد.