حکمت 227 نهج البلاغه : نشانه خردمندى

حکمت 227 نهج البلاغه : نشانه خردمندى

متن اصلی حکمت 227 نهج البلاغه

موضوع حکمت 227 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 227 نهج البلاغه

227 وَ قِيلَ لَهُ صِفْ لَنَا الْعَاقِلَ فَقَالَ هُوَ الَّذِي يَضَعُ الشَّيْ ءَ مَوَاضِعَهُ فَقِيلَ فَصِفْ لَنَا الْجَاهِلَ فَقَالَ قَدْ فَعَلْتُ يعني أن الجاهل هو الذي لا يضع الشي ء مواضعه فكان ترك صفته صفة له إذ كان بخلاف وصف العاقل

موضوع حکمت 227 نهج البلاغه

نشانه خردمندى

(اخلاقى)

ترجمه مرحوم فیض

227- به امام عليه السّلام گفتند خردمند را براى ما وصف كن پس آن حضرت (در نشانه خردمند) فرمود

1- خردمند كسى است كه هر چيز را بجاى خود گذارد (بگويد آنچه سزاوار است و بجا آورد آنچه شايسته است) گفتند نادان را براى ما بيان فرما فرمود: بيان كردم (سيّد رضىّ «عليه الرّحمة» فرمايد:) يعنى جاهل كسى است كه هر چيز را در جاى خود نگذارد، پس بيان نكردن (امام عليه السّلام) صفت او را براى او صفت است از آنجا كه وصف او بخلاف وصف عاقل است.

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1191)

ترجمه مرحوم شهیدی

235 [و او را گفتند خردمند را براى ما بستاى فرمود:] خردمند آن بود كه هر چيزى را به جاى خود نهد. [پس او را گفتند نادان را براى ما وصف كن، گفت:] وصف كردم. معنى آن اين است كه نادان آن بود كه هر چيز را بدانجا كه بايد ننهد، پس گويى ترك وصف، او را وصف كردن است چه رفتارش مخالف خردمند بودن است.]

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 400)

شرح ابن میثم

221- و قيل له عليه السّلام: صف لنا العاقل،

فقال ع هُوَ الَّذِي يَضَعُ الشَّيْ ءَ مَوَاضِعَهُ- فقيل: فصف لنا الجاهل، فقال: قد فعلت قال الرضى: يعنى أن الجاهل هو الذى لا يضع الشي ء مواضعه فكأن ترك صفته صفة له، إذ كان بخلاف وصف العاقل.

المعنى

عرّف العاقل بخاصّة من خواصّه، و لمّا كان الجاهل عديم ملكة العاقل كان تعريفه بما يقابل خاصّة العاقل تعريفا بالمناسب و هو خاصّة أيضا من خواصّ الجاهل.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 360)

ترجمه شرح ابن میثم

221- از امام (ع) پرسيدند خردمند كيست آن گرامى فرمود:

هُوَ الَّذِي يَضَعُ الشَّيْ ءَ مَوَاضِعَهُ- فَقِيلَ فَصِفْ لَنَا الْجَاهِلَ فَقَالَ قَدْ فَعَلْتُ

ترجمه

«خردمند كسى است كه هر چيزى را به جاى خود قرار دهد.» گفتند: نادان را براى ما تعريف كنيد فرمود: «تعريف كردم».

شرح

سيد رضى مى گويد: معنى اين جمله امام (ع) آن است كه: جاهل كسى است كه هر چيز را به جاى خود نگذارد، پس گويا بيان نكردن صفت نادان، خود توصيف اوست، زيرا صفت او بر خلاف صفت داناست.

امام (ع) خردمند را به وسيله يكى از ويژگيهايش تعريف كرده است، و چون نادان، فاقد ويژگى داناست، پس تعريف نادان نقطه مقابل ويژگى خردمند، و در مقايسه با او همين نداشتن صفت خردمند، خود، يكى از ويژگيهاى نادان است.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 611)

شرح مرحوم مغنیه

234- (و قيل له: صف لنا العاقل) فقال: هو الّذي يضع الشّي ء مواضعه (فقيل فصف لنا الجاهل فقال): قد فعلت (يعني أنّ الجاهل هو الّذي لا يضع الشّي ء مواضعه فكأنّ ترك صفته صفة له إذ كان بخلاف وصف العاقل).

المعنى

ان تحديد أحد الضدين اللذين لا ثالث لهما كالعلم و الجهل و الليل و النهار هو تحديد للآخر بالمفهوم لا بالمنطوق، و يسميه علماء أصول الفقه بمفهوم المخالفة، و عرفوه بدلالة اللفظ على مخالفة حكم المسكوت عنه لحكم المنطوق به مثل إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ- 173 البقرة.

فالمنطوق به هنا تحريم ما ذبح على غير اسم اللّه، و المسكوت عنه تحليل ما ذبح على اسم اللّه، و لكن دل عليه اللفظ مفهوما لا منطوقا.. أما مفهوم الموافقة فهو دلالة اللفظ على موافقة الحكم المسكوت عنه لحكم المنطوق به بطريق أولى مثل «فلا تقل لهما أف» فإنه يدل على تحريم الضرب بالمفهوم، و هو موافق لحكم المنطوق، و من هنا سمي هذا بمفهوم الموافقة، و ذاك بمفهوم المخالفة.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 357)

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

الخامسة و العشرون بعد المائتين من حكمه عليه السّلام

(225) و قيل له عليه السّلام صف لنا العاقل، فقال: هو الّذي يضع الشّي ء مواضعه، فقيل له: فصف لنا الجاهل، فقال: قد فعلت. قال الرّضيّ رحمه اللَّه: يعني أنّ الجاهل هو الّذي لا يضع الشّي ء مواضعه، فكأنّ ترك صفته صفة له، إذ كان بخلاف وصف العاقل.

المعنى

الجهل تارة يقابل بالعقل كما اعتبره الكليني قدّس سرّه، فعنون صدر اصوله في الكافي بقوله: كتاب العقل و الجهل، و تارة يقابل بالعلم كما هو المتبادر المعروف و قد وصف عليه السّلام العقل و حمل السئوال الثاني على ما يقابله فقال عليه السّلام: قد وصفت الجهل المقابل للعقل بتوصيف العقل، فاذا كان العاقل من يضع الشي ء مواضعه كان الجاهل من لا يضع الشي ء مواضعه إمّا بترك وضعه أصلا كمن ترك الصلاة رأسا، و إمّا بوضعه في غير موضعه كمن صلّى في الدار المغصوبة عالما عامدا، و الجهل المقابل للعقل بهذا المعنى غير الجهل المقابل للعلم، فانّه ربّما يكون عالما و يتعمّد عمل الخلاف.

و قد شرح المعتزلي هذا الكلام بما لا يناسب المقام، فيا ليت عقل و لم يضع الشي ء غير موضعه.

الترجمة

به آن حضرت عرض شد: خردمند را براى ما وصف كن، در پاسخ فرمود: خردمند آن كسى است كه هر چيزى را بجاى خود نهد، پس بأو گفته شد، جاهل را براى ما وصف كن، در پاسخ فرمود: وصف كردم.

  • بعلي گفته شد كه عاقل كيست گفت آن كس كه هر چه داند چيست
  • نهدش جاى خود كه مى شايدوانرهى را رود كه مى بايد
  • گفته شد وصف كن تو جاهل را گفت وصف كردمش براى شما

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص304و305)

شرح لاهیجی

(266) و قيل له (- ع- ) صف لنا العاقل فقال هو الّذى يضع الشّيى ء موضعه و قيل فصف لنا الجاهل قال فعلت يعنى و گفته شد مر او را (- ع- ) كه وصف كن از براى ما عاقل را پس گفت (- ع- ) كه عاقل كسى است كه بگذارد هر چيز را در مكان خود يعنى در انجائى كه سزاوار است بحسب عقل و شرع و گفته شد كه پس وصف كن از براى ما جاهل را گفت كه وصف كردم و چون كردن عاقل لازم دارد وصف كردن جاهل را زيرا كه نقيض عاقلست پس گويا گفت (- ع- ) كه جاهل كسى است كه گذارد چيزى را در غير موضع خود

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 313)

شرح ابن ابی الحدید

232: وَ قِيلَ لَهُ ع صِفْ لَنَا الْعَاقِلَ- فَقَالَ هُوَ الَّذِي يَضَعُ الشَّيْ ءَ مَوَاضِعَهُ- فَقِيلَ فَصِفْ لَنَا الْجَاهِلَ قَالَ قَدْ قُلْتُ قال الرضي رحمه الله تعالى- يعني أن الجاهل هو الذي لا يضع الشي ء مواضعه- فكان ترك صفته صفة له- إذ كان بخلاف وصف العاقل هذا مثل الكلام الذي تنسبه العرب إلى الضب- قالوا اختصمت الضبع و الثعلب إلى الضب- فقالت الضبع يا أبا الحسل إني التقطت تمرة- قال طيبا جنيت- قالت و إن هذا أخذها مني- قال حظ نفسه أحرز- قالت فإني لطمته- قال كريم حمى حقيقته- قالت فلطمني قال حر انتصر- قالت اقض بيننا قال قد فعلت

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 19 ، صفحه ى 66)

شرح نهج البلاغه منظوم

[226] و قيل له عليه السّلام:

صف لنا العاقل، فقال: هو الّذى يضع الشّي ء مواضعه، فقيل صف لنا الجاهل، فقال: قد فعلت.

يعنى أنّ الجاهل هو الّذى لا يضع الشّي ء مواضعه، فكأنّ ترك صفته صفة له، إذ كان بخلاف وصف العاقل.

ترجمه

به آن حضرت عليه السّلام گفتند خردمند را براى ما وصف كن فرمود: كيست كه هر چيز را بجاى خود گذارد گفتند نادان را وصف فرمائيد فرمودند بيان كردم. سيّد رضى ره گويد: يعنى نادان كسى است كه هر چيز را بجاى خود نگذارد، گوئى ترك وصف نادان صفت دانا است، زيرا بر خلاف وصف دانا است.

نظم

  • ز وصف مرد دانا جمع اصحاببپرسيدند از آن شمع احباب
  • بگفت عاقل بود آن كس كه هر چيزبجاى خويش بگذارد تمييز
  • بگفتندش كه نادان را نشان چيستبگفتا جاى پرسيدن از آن نيست
  • بوصف مرد دانا در چو سفتمهمان دم وصف نادان نيز گفتم
  • بعكس كار دانشمند عاقل بود افعال زشت مرد جاهل
  • سخن در وصف دانايان ضرور استز بحث و دقّت آن نادان بدور است

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10 ص 11)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

گل سر سبد انبیاء

گل سر سبد انبیاء

هر گلستانی، چه مادی و چه معنوی گلی دارد که از قدیم از آن گل به گل سرسبد تعبیر می کردند؛ کنایه از اینکه این گل ویژه است،در گلستان معنوی هم همینطور است، امام صادق(ع) بیان فرموده 124 هزار، "فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ"؛ روی مصلحت و ظرفیت رسولان، می فرماید: عده ای از آنها بر دیگران که سایر انبیاء هستند، برتری دارند، یعنی در این گلستان نبوت پنج تا گل سرسبد
سخنان خاتم الاوصیاء درجمعه آخر شعبان

سخنان خاتم الاوصیاء درجمعه آخر شعبان

دعیتم الی ضیافت الله؛ آن سفره ای که برای مسیح و حواریون آمد ضیافت الله بود" مائده یعنی سفره، صاحب مائده میزبان، حواریون مهمان سر سفره، سفره کامل نتیجه اش هم چون مومن بودند، شادی برای نسلشان و آینده شان و قیامتشان، چون وقتی آدم نعمت را می خورد، خدا را بندگی می کند
نشانه های شجره طیبه (پاک) و شجره خبیثه (ناپاک)

نشانه های شجره طیبه (پاک) و شجره خبیثه (ناپاک)

شجره طیبه ریشه ثابت و مستقری دارد و چون در حوزه ربوبیت پروردگار عالم روئیده می شود، تجلی و ظهور می کند، این ریشه از بین رفتنی نیست چون اتصال به ربوبیت دارد، ریشه شجره خبیثه داخل زمین نیست، در بیابان ها و کویرها بروید، آن را می بینید، ثبات و قراری ندارد، کافی است در کویر و بیابان بادی بوزد که مقداری سنگینی داشته باشد، این شجره با این درخت پوک، پوسیده و خبیث را با خود می برد یعنی شجره، خبیثه باشد، هیچ ربطی به ربوبیت پروردگار ندارد، ریشه ثابتی ندارد، میوه ندارد،
قلعه استوار برای پناه بردن

قلعه استوار برای پناه بردن

در سوره های قرآن از حمد تا الناس یعنی میان اولین و آخرین سوره، کلمه "رب" بسیار آمده، در تفسیر این کلمه، انسان می فهمد که چرا پروردگار در گفتن این "رب" در قرآن این همه اصرار دارد و جالب این است که وقتی در این آیات قرآن به دشمنان سرسخت خود می رسد و می خواهد خود را مطرح کند، می فرماید: «ربهم؛ پروردگارشان»، یعنی من در ربوبیتم اصلا از آنها جدا نیستم که این هم سرّی دارد؛
تهران مسجد امیر(ع) - رمضان 1396 سخنرانی نهم

تهران مسجد امیر(ع) - رمضان 1396 سخنرانی نهم

الحمدلله رب العالمین الصلاة و السلام علی سید الانبیاء و المرسلین حبیب الهنا و طبیب نفوسنا ابوالقاسم محمد صلی الله علیه و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین.

پر بازدیدترین ها

No image

سخنرانی استاد رفیعی با عنوان ویژگیهای دوران جوانی و جوانان

سخنرانی استاد رفیعی با عنوان ویژگیهای دوران جوانی و جوانان در رابطه با موضوع اخلاق در این قسمت قرار دارد.
نعمت هاي معنوي

نعمت هاي معنوي

سخنرانی استاد انصاریان: اهداف بعثت پیامبر اکرم (ص)

سخنرانی استاد انصاریان: اهداف بعثت پیامبر اکرم (ص)

سخنرانی استاد انصاریان با عنوان اهداف بعثت پیامبر اکرم صلی الله... در رابطه با موضوع دهه صفر در این قسمت قرار دارد.
آموزه‌هاي قرآني خطبه فدكيه 4(ويژگي هاي پيامبر و اميرالمؤمنين عليهم السلام)

آموزه‌هاي قرآني خطبه فدكيه 4(ويژگي هاي پيامبر و اميرالمؤمنين عليهم السلام)

علی جان سفارش هایی دارم، نخست اینکه مرا شب غسل بده، شب کفنم کن و شب بدنم را به خاک بسپار؟! مگذار آن دو نفر بر بدنم نماز بخوانند و در تشییع جنازه ام حاضر گردند. علی جان! وقتی بدنم را به خاک سپردی، زود از کنار قبرم نرو؛ «اجْلِسْ عِنْدَ رَأْسِی» بالای سرم بنشین، برایم قرآن و دعا بخوان!
No image

سخنرانی استاد رفیعی با عنوان پیامبر، نور هدایت عوالم

سخنرانی استاد رفیعی با عنوان پیامبر، نور هدایت عوالم در رابطه با موضوع دهه صفر در این قسمت قرار دارد.
Powered by TayaCMS