(8)
آغاز هشت سوره قرآن، با تسبیح خداوند می باشد: اسراء، نحل، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلی. و بیش از نود بار این واژه در قرآن آمده است، در حالی که تنها چهار سوره با حمد الهی آغاز می گردد: حمد، انعام، سبأ و فاطر. و حدود هفتاد بار این واژه با مشتقاتش
ص:31
1- 121. وافی، ج 2، ص 157.
2- 122. تفسیر المیزان، ج 13، ص 96.
3- 123. تفسیر المیزان.
4- 124. تفسیر نورالثقلین.
5- 125. نور، 41.
6- 126. اسراء، 44.
7- 127. تفسیر المیزان.
8- 128. ذیل آیات 1 تا 3 سوره حدید.
بکار رفته است. شاید رمز غلبه تسبیح بر حمد خداوند، اهمیّت مبارزه با شرک و خرافات و فراوانی آن در عقاید بشری و تقدّم پیرایش بر آرایش باشد. همان گونه که در اذکار نماز، «سبحان اللّه» مقدّم بر «الحمدللّه» است.
در جهان بینی الهی، تمام هستی در حال تسبیح خداوند است، گرچه ما آن را نفهمیم «و ان من شی ء الاّ یسبّح بحمده ولکن لاتفقهون تسبیحهم»(1) و این تسبیح، آگاهانه است. «کلٌّ قد علم صلاته و تسبیحه»(2)
قرآن، نام برخی از تسبیح کنندگان را به خصوص ذکر کرده است:
الف) فرشتگان. «نحن نسبّح بحمدک»(3)
ب) رعد. «یسبّح الرّعد بحمده»(4)
ج) پرندگان. «الم تر انّ اللّه یسبّح له مَن فی السّموات و الارض و الطّیر»(5)
د) کوهها. «سخّرنا مع داود الجبال یسبّحن»(6)
تسبیح خداوند، وسیله ی نجات از گرفتاری است. «فلولا انّه کان من المسبّحین للبث فی بطنه الی یوم یبعثون»(7) اگر یونس اهل تسبیح نبود، تا روز قیامت در شکم ماهی باقی می ماند.