حکمت 301 نهج البلاغه : ارزش گمان مؤمن

حکمت 301 نهج البلاغه : ارزش گمان مؤمن

متن اصلی حکمت 301 نهج البلاغه

موضوع حکمت 301 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 301 نهج البلاغه

301 وَ قَالَ عليه السلام اتَّقُوا ظُنُونَ الْمُؤْمِنِينَ فَإِنَّ اللَّهَ جَعَلَ الْحَقَّ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ

موضوع حکمت 301 نهج البلاغه

ارزش گمان مؤمن

(اخلاقى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: از گمان

ترجمه مرحوم فیض

301- امام عليه السّلام (در باره زيركى مؤمن) فرموده است 1- از گمانهاى مؤمنين بپرهيزيد (بآن اهميّت دهيد) كه خداوند حقّ و راستى را بر زبانهاى آنان قرار داده (پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله فرموده است: اتّقوا فراسة المؤمن فإنّه ينظر بنور اللّه يعنى از زيركى مؤمن و درك او باطن را از ظاهر بپرهيزيد و گفته او را درست پنداريد زيرا او بنور خدا و آنچه او به زبانش افاضه مى فرمايد نگاه ميكند و مى گويد).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1233)

ترجمه مرحوم شهیدی

309 [و فرمود:] از گمانهاى مردم با ايمان بپرهيزيد كه خدا حق را بر زبان آنان نهاده است.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 416)

شرح ابن میثم

293- و قال عليه السّلام:

اتَّقُوا ظُنُونَ الْمُؤْمِنِينَ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ الْحَقَّ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ

المعنى

المؤمن لا يكاد يخطأ لصفاء نفسه و كمال استعدادها للفكر الصحيح القريب من الحدس و الانتفاش بنور الحقّ كما قال صلّى اللّه عليه و آله: اتّقوا فراسة المؤمن فإنّه ينظر بنور اللّه. فيفيض اللّه سبحانه صورة ذلك الحقّ على لسانه فينطق به. و قوله: فإنّه. إلى آخره. صغرى ضمير تقدير كبراه: و كلّ من كان كذلك فينبغى أن يتّقى ظنّه. و هو تنبيه لمن عساه ينوى شرّا للرجوع عنه خوف ظنون المؤمنين.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 398)

ترجمه شرح ابن میثم

293- امام (ع) فرمود:

اتَّقُوا ظُنُونَ الْمُؤْمِنِينَ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ الْحَقَّ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ

ترجمه

«از گمانهاى مؤمنان بترسيد كه خداوند بزرگ، حق را بر زبانهاى آنان قرار داده است».

شرح

مؤمن ممكن نيست در مورد تصفيه نفس خود، و كمال استعداد نفس براى انديشه درست نزديك به حدس، و شكوفايى در پرتو حقيقت، خطا كند.

همان طورى كه پيامبر (ص) فرموده است: «از هوشيارى مؤمن بترسيد كه او به وسيله نور خدا مى نگرد، پس خداى سبحان صورت آن حق را بر زبانش جارى مى سازد و او آن را بر زبان مى راند».

عبارت: فانّه...

مقدّمه صغرا براى قياس مضمرى است كه كبراى مقدّر آن چنين است: و هر كه اين طور باشد، بايد از حدس او پرهيز كرد، و اين عبارت امام (ع) هشدارى است براى كسى كه نيّت شرّى دارد، تا از ترس گمانهاى مؤمنان، از نيّتش برگردد.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 674)

شرح مرحوم مغنیه

309- اتّقوا ظنون المؤمنين فإنّ اللّه تعالى جعل الحقّ على ألسنتهم.

المعنى

المراد بالظنون هنا الفراسة، و هي ظن يوافق الصواب- في الغالب- و بها يوصف الأذكياء. قال الشاعر العربي:

الألمعي الذي يظن بك الظن كأن قد رأى و قد سمعا و لكن الإمام وصف بها المؤمنين تبعا لرسول اللّه (ص) حيث قال: «اتقوا فراسة المؤمن، فإنه ينظر بنور اللّه» أي بنور الحق، لأنه لا يتهم أحدا و يسي ء به الظن إلا بالقرائن القطعية التي لا يتطرق اليها شك على العكس من غيره الذي يحكم باللمحة، و يحزم بالظنة.

و بعض الفقهاء يعتمدون على الفراسة في إثبات الحق. و ألّف ابن القيم كتابا خاصا في ذلك أسماه «الطرق الحكمية أو الفراسة المرضية» و نقل عن بعض الصحابة و العلماء القول بالاعتماد على الفراسة. و لا أعرف أحدا من علماء الإمامية أخذ بها في إثبات الحق لقوله تعالى: إِنَّ الظَّنَّ لا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً- 36 يونس فأي ظن لا يدل على اعتباره دليل قاطع من الشرع فهو و الوهم سواء.

أما قول النبي و علي عن فراسة المؤمن فهو بعيد عن موضوع إثبات الحق، و المراد به مجرد ثبوت الوصف للمؤمن و كفى.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 401)

شرح شیخ عباس قمی

63- اتّقوا ظنون المؤمنين، فإنّ اللّه«» جعل الحقّ على ألسنتهم.«» كان يقال: ظنّ المؤمن كهانة.«» و ذلك لأنّه لا يتخطّأ لصفاء نفسه، و كمال استعدادها للفكر الصحيح كما قال صلّى اللّه عليه و آله: «اتّقوا فراسة المؤمن فإنّه ينظر بنور اللّه».

( . شرح حکم نهج البلاغه، «»ص65)

شرح منهاج البراعة خویی

(298) و قال عليه السّلام: اتّقوا ظنون المؤمنين، فإنّ اللَّه تعالى جعل الحقّ على ألسنتهم.

المعنى

قد حذّر عليه السّلام في هذا الكلام من الورود في مورد يجلب سوء ظنّ أهل الايمان حتّى يصحّ لهم إظهاره باللّسان، فانه إذا بلغ الأمر إلى هذا الحدّ لا يمكن دفعه لوجهين: 1- أنّ المؤمن ينظر بنور اللَّه و قد أمر النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله بالحذر عن فراسته، فيصيب ظنّه الحقّ.

2- أنّه لا ينطق إلّا باذن من اللَّه و لا يرتكب الغيبة و البهتان، لأنهما ينافي العمل بموجب الايمان، فلا بدّ من الحذر عن إظهار ما يوجب سوء الظنّ للمؤمنين.

الترجمة

فرمود: بپرهيزيد از گمان مردم با إيمان، زيرا خداوند حق و حقيقت را، بزبان آنان روان كرده است.

  • مكن مؤمنان را بخود بدگمان كه حق از خداشان روان بر زبان

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 397 و 398)

شرح لاهیجی

(345) و قال (- ع- ) اتّقوا ظنون المؤمنين فانّ اللّه تعالى جعل الحقّ على ألسنتهم يعنى و گفت (- ع- ) كه بپرهيزيد از گمان و حدس مؤمنان پس بتحقيق كه خداى تعالى گردانيده است حقّ را و راستگوئى را مسلّط بر زبانهاى ايشان پس دروغ را راهى بر زبانهاى ايشان نيست بتقريب قوّه قدسيّه ايشان

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 320)

شرح ابن ابی الحدید

315: اتَّقُوا ظُنُونَ الْمُؤْمِنِينَ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ الْحَقَّ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ كان يقال ظن المؤمن كهانة- و هو أثر جاء عن بعض السلف- قال أوس بن حجر-

الألمعي الذي يظن بك الظن كأن قد رأى و قد سمعا

- و قال أبو الطيب-

ذكي تظنيه طليعة عينه يرى قلبه في يومه ما يرى غدا

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 19، ص 215)

شرح نهج البلاغه منظوم

[300] و قال عليه السّلام:

إتّقوا ظنون المؤمنين، فانّ اللّه جعل الحقّ على ألسنتهم.

ترجمه

پندارهاى مؤمنين را پاس داريد (و آنها را در نيك و بد بكار بنديد) زيرا كه خداوند راستى را در زبانهاى آنها قرار داده است.

نظم

  • بكارى مؤمنى را گر گمان استبپرهيزيد كه مطلب همان است
  • بچيزى مؤمنى گر پيش بين استبدانيد آن نظر نيك و متين است
  • چو نور حق بقلب وى بتاب استهر آن كارى كه مى گويد صواب است
  • درخشد مهر ايمان چون ز جانشخدا حق كرده جارى بر زبانش
  • پيمبر لعل گوهر بار بگشود ستايش كرد مؤمن را و فرمود
  • كه مؤمن هست مردى باكياستبپرهيزيد او را در فراست
  • چو او بيننده با نور الهى است سوى حقّ و درستيهاش راهى است
  • همه دستور وى با جان پذيردهر آن راهى كه او پيمود گيريد

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 86)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

خانه وسیع

خانه وسیع

علاء عرض كرد: عبائى (ناچيز) پوشيده و از دنيا كناره گرفته است . على عليه السلام فرمود: او را نزد من بياور، وقتى كه عاصم به حضور على عليه السلام آمد، حضرت به او فرمود: (اى دشمنك جان خود، شيطان در تو راه يافته و تو صيد او شده اى آيا به خانواده ات رحم نمى كنى ؟ تو خيال مى كنى خداوند خداوند كه طيبات (زندگى خوب ) رابر تو حلال كرده ، دوست ندارد كه از آنها بهره مند شوى ؟!
سرکشي ابليس

سرکشي ابليس

ولي سرانجام ابليس (پدر شيطانها) او را فريب داد، و بر او حسادت ورزيد، چرا که ابليس از اينکه حضرت آدم در بهشت در جايگاه هميشگي و همنشين نيکان است، ناراحت بود، وسوسه هاي او باعث شد که آدم(ع) يقين خود را به شک و وسوسه او از دست داد، و تصميم محکم خويش را باسخنان بي اساس او مبادله کرد.
No image

یاد جانسوز علی (ع) از یاران شهید

سپس با صدای بلند فریاد زد: «الجهاد الجهاد عباد الله، الا و انّی معسکر فی یومی هذا، فمن اراد الرّواح الی الله فلیخرج؛ بندگان خدا، جهاد! جهاد! ... همگان بدانید که من امروز لشکر به سوی جبهه، حرکت می دهم، هر آن کس که هوای کوچ به سوی خدا را دارد، از خانه بیرون آید و با ما حرکت کند».
انتقاد شدید به حامیان باطل

انتقاد شدید به حامیان باطل

امام علی (علیه السلام) به این ترتیب به همه کوته فکران و جاهلان، هشدار داد که فریب شیّادان را نخورند، بنده شکم و پول نباشند، و از ستمگران و مفسدین، تقلید ننمایند، و گرنه همچون مردم بصره، صید شیادان قدّاره بند می شوند و دنیا و آخرتشان تباه می گردد.
اعلام آماده باش

اعلام آماده باش

در روز موعود، افراد پاکدل و مؤمنان واقعی در محل حاضر شدند، ولی تعداد آنها کمتر از سیصد نفر بود، وقتی که تعداد این جمعیت را به علی (علیه السلام) گزارش دادند، آن حضرت فرمود: اگر عده این افراد به هزار نفر می رسید، درباره آنها رأی و حکمی داشتم ولی اکنون فرمانی در این باره نخواهم داد.

پر بازدیدترین ها

قاطعیت، برای اجرای عدالت

قاطعیت، برای اجرای عدالت

بنابر این، با این دوگانگی نمی توانم، با شما باشم، سپس فرمود:« ای مردم مرا در راه اصلاح و سامان یافتن جامعه خودتان كمك كنید، و ایم الله لانصفن المظلوم من ظالمه و لاقودن الظالم بخزامته، حتی اورده منهل الحق وان كان كارها؛ سوگند به خدا داد مظلوم را از ستمگر می گیرم، و افسار ستمگر را می كشم، تا او را به آبشخور حق، وارد سازم، هر چند ناخوشایند او باشد»
 مالک اشتر، فرمانده فرماندهان!

مالک اشتر، فرمانده فرماندهان!

این است سیمای درخشان مالک اشتر در پیشگاه علی (علیه السلام) که حتی او را از هر جهت به جای خود معرفی می کند (با توجه به این که او در مصر نمی توانست در همه جزئیات به علی (علیه السلام) مراجعه کند زیرا فاصله مصر و عراق، بسیار است) و به راستی عجیب است آیا شخصی را (غیر از امامان) سراغ دارید که امام معصوم، این گونه به او در همه جهات اطمینان داشته باشد؟!
No image

یاد جانسوز علی (ع) از یاران شهید

سپس با صدای بلند فریاد زد: «الجهاد الجهاد عباد الله، الا و انّی معسکر فی یومی هذا، فمن اراد الرّواح الی الله فلیخرج؛ بندگان خدا، جهاد! جهاد! ... همگان بدانید که من امروز لشکر به سوی جبهه، حرکت می دهم، هر آن کس که هوای کوچ به سوی خدا را دارد، از خانه بیرون آید و با ما حرکت کند».
کشته شدن پایه گذار فرقه خوارج

کشته شدن پایه گذار فرقه خوارج

آن گاه سوار بر مرکب شد و از میان کشته های دشمن گذشت و فرمود: لقد صرعکم من غرّکم: «آن کس که شما را مغرور ساخت، این چنین شما را به خاک هلاکت افکند» از آن حضرت سوال شد: چه کسی آن ها را مغرور کرد؟
سرکشي ابليس

سرکشي ابليس

ولي سرانجام ابليس (پدر شيطانها) او را فريب داد، و بر او حسادت ورزيد، چرا که ابليس از اينکه حضرت آدم در بهشت در جايگاه هميشگي و همنشين نيکان است، ناراحت بود، وسوسه هاي او باعث شد که آدم(ع) يقين خود را به شک و وسوسه او از دست داد، و تصميم محکم خويش را باسخنان بي اساس او مبادله کرد.
Powered by TayaCMS