حکمت 376 نهج البلاغه : راه چگونه زیستن

حکمت 376 نهج البلاغه : راه چگونه زیستن

متن اصلی حکمت 376 نهج البلاغه

موضوع حکمت 376 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 376 نهج البلاغه

376 وَ قَالَ عليه السلام الرُّكُونُ إِلَى الدُّنْيَا مَعَ مَا تُعَايِنُ مِنْهَا جَهْلٌ وَ التَّقْصِيرُ فِي حُسْنِ الْعَمَلِ إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَيْهِ غَبَنٌ وَ الطُّمَأْنِينَةُ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ لَهُ عَجْزٌ

موضوع حکمت 376 نهج البلاغه

راه چگونه زيستن

(اخلاقى، تربيتى)

ترجمه مرحوم فیض

376- امام عليه السّلام (در اندرز) فرموده است 1- اعتماد و دلبستگى بدنيا با آنچه (فريب و بيوفائى كه) از آن بچشم مى بينى نادانى است، 2- و كوتاهى نمودن در نيكوكارى (طاعت و بندگى) وقتى كه به پاداش آن اطمينان دارى (ميدانى كه نتيجه اش بهشت و آسايش هميشگى است) زيانكارى است، 3- و اعتماد نمودن بهر كس پيش از آزمايش او (موجب) ناتوانى و درماندن (در كار) است (چون چنين كس نمى داند به كه اعتماد نمايد و نمى تواند جستجو كند كسيرا كه شايسته اعتماد او است).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1269)

ترجمه مرحوم شهیدی

384 [و فرمود:] نادانى بود به دنيا آرميدن و ناپايدارى آن را ديدن و كوتاهى در كار نيك با يقين به پاداش آن زيان است، و اطمينان به هر كس پيش از آزمودن او، كار مردم ناتوان.-

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 431)

شرح ابن میثم

365- و قال عليه السّلام ثلاث كلمات:

الرُّكُونُ إِلَى الدُّنْيَا مَعَ مَا تُعَايِنُ مِنْهَا جَهْلٌ- وَ التَّقْصِيرُ فِي حُسْنِ الْعَمَلِ- إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَيْهِ غَبْنٌ- وَ الطُّمَأْنِينَةُ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ لَهُ عَجْزٌ

إحداها: الركون إلى الدنيا مع ما تعاين منها جهل

أى بما ينبغي أن يركن إليه ممّا لا ينبغي.

الثانية: و التقصير في حسن العمل إذ اوثقت بالثواب عليه غبن

أى مستلزم للغبن و هو ترك ما يوفّق به من الثواب الكثير في مقابلة العمل اليسير له، و فيه إيماء إلى أنّ مبدء التقصير في حسن العمل عدم الوثوق بالثواب الموعود في الآخرة.

الثالثة: و الطمأنينة إلى كلّ أحد قبل الاختبار عجز

أى عن البحث عمّن ينبغي السكون إليه و عن وضعه موضعه. و نفّر عن الركون إلى الدنيا بما يلزمه من الجهل، و عن التقصير في حسن العمل بما يلزمه من الغبن، و من الطمأنينة إلى كلّ أحد بما يلزمها من العجز.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 434 و 435)

ترجمه شرح ابن میثم

365- امام (ع) فرموده است (سه كلمه)

الرُّكُونُ إِلَى الدُّنْيَا مَعَ مَا تُعَايِنُ مِنْهَا جَهْلٌ- وَ التَّقْصِيرُ فِي حُسْنِ الْعَمَلِ- إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَيْهِ غَبْنٌ- وَ الطُّمَأْنِينَةُ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ عَجْزٌ

ترجمه

«دلبستگى به دنيا به دليل آنچه از دنيا مى بينى نادانى و كوتاهى در كار خير با اين كه به پاداش آن اطمينان دارى، زيان كارى، و اعتماد كردن به هر كس پيش از آزمايش وى، درماندگى است.»

شرح

1- دلبستگى به دنيا با آنچه از دنيا مى بينى نادانى است، يعنى: به دليل آنچه كه سزاوار اعتماد است عوض آنچه كه نبايد اعتماد كرد.

2- كوتاهى در كار نيك با وجود اطمينان به پاداش آن، زيانكارى است، يعنى: مستلزم ضرر و زيان و ترك پاداش زياد در برابر عمل كم مى باشد در اين عبارت اشارتى است بر اين كه ريشه كوتاهى در كار نيك، اطمينان نداشتن به پاداشى است كه در آخرت وعده داده اند.

3- اعتماد به هر كس پيش از آزمودنش، از درماندگى است. يعنى درماندگى از كاوش در مورد كسى كه به او اعتماد ورزد، و اعتماد بجا داشته باشد.

امام (ع) از اعتماد به دنيا به دليل آن كه لازمه چنين اعتمادى نادانى است، و همچنين از كوتاهى در كار نيك به دليل اين كه لازمه آن زيانكارى است، و همين طور از اعتماد به هر كسى، به دليل اين كه لازمه آن درماندگى است، بر حذر داشته است.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 734 و 735)

شرح مرحوم مغنیه

383- الرّكون إلى الدّنيا مع ما تعاين منها جهل. و التّقصير في حسن العمل إذا وثقت بالثّواب عليه غبن. و الطّمأنينة إلى كلّ أحد قبل الاختبار عجز.

المعنى

المراد بالركون هنا العمل للدنيا دون الآخرة، و هذا عين الجهل، لأنه عمل يزول و يفنى، و إهمال لما يدوم و يبقى.. و من أيقن بالربح و أحجم عنه فهو من الخاسرين.. و من الجهل و الحمق أن تثق بإخوان العلانية، و أنت تجهل حقيقتهم.

و كل ذلك تقدم مرارا.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 444)

شرح شیخ عباس قمی

133- الرّكون إلى الدّنيا مع ما تعاين منها جهل، و التّقصير في حسن العمل إذا وثقت بالثّواب عليه غبن، و الطّمأنينة إلى كلّ أحد قبل الاختبار له عجز.«»لا ريب أنّ الطمأنينة إلى من لا يعرف و لم يختبر، عجز أي عجز في العقل و الرأي، فإنّ الوثوق مع التجربة فيه ما فيه، فكيف قبل التجربة قال الطغرائيّ:

«و حسن ظنّك بالأيّام معجزة»

«» قال الشاعر:«»

و كنت أرى أنّ التجارب عدّة فخانت ثقات الناس حين التجارب

( . شرح حکم نهج البلاغه، ص112 و 113)

شرح منهاج البراعة خویی

(369) و قال عليه السّلام: الرّكون إلى الدّنيا مع ما تعاين منها جهل و التّقصير في حسن العمل إذا وثقت بالثّواب عليه غبن، و الطّمأنينة إلى كلّ أحد قبل الاختبار [له ] عجز.

المعنى

بيّن عليه السّلام في هذا الكلا امورا ثلاثة يبنى اثنان منها على العلم و الثالث على عدم العلم.

فالأوّل العلم بحال الدّنيا و سرعة زوالها و تنقّلها من الصّحة إلى المرض، و من الشباب إلى الشيب، و من الحياة إلى الموت، و معاينة ما يتحمّل طلّابها من المشاقّ و المتاعب، فلا يوجب العبرة و يركن إليها الانسان.

و الثاني العلم و الوثوق بالثواب على الأعمال الصالحة من الصّلاة و الصّيام و الانفاق في سبيل اللَّه، و مع ذلك يرتكب التقصير في حسن العمل و كمالها بما يقدر عليه فانه يوجب الغبن و الخسار.

و الثالث الاطمينان بالغير مع الجهل بحاله و عدم اختباره في الامور الموجب لصيرورة الانسان عاجزا بعد الابتلاء به في أمر من اموره، و أفاد عليه السّلام أنّ العالم في الأوّلين صار جاهلا لعدم العمل بعلمه، و الجاهل في الثالث صار عاجزا لعدم عمله بمقتضى جهله من التثبت و الاختبار.

الترجمة

فرمود: اعتماد تو بدنيا با آنچه بچشم خود از آن مى بينى نادانيست، و كوتاهى كردن در حسن عمل آخرت در صورتى كه وثوق بدرك ثواب دارى غبن و ضررمنديست و اطمينان تو بهر كس پيش از آزمايش او مايه درماندگى است.

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 473 و 474)

شرح لاهیجی

(419) و قال (- ع- ) الرّكون الى الدّنيا مع ما تعاين منها جهل و التّقصير فى حسن العمل اذا وثقت بالثّواب عليه غبن و الطّمأنينة الى كلّ احد قبل الاختيار عجز يعنى و گفت (- ع- ) كه ميل كردن بسوى دنيا با آن چيزى كه بچشم مى بينى تو از بى اعتبارى ان جهل و نادانى است و كوتاهى كردن در كردار نيك در وقتى كه يقين كردى تو بثواب بر ان كردار زيان كردنست و مطمئنّ شدن بهر كسى پيش از آزمودن آن كس باعث درمانده شدن در كارها است

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 327)

شرح ابن ابی الحدید

390:الرُّكُونُ إِلَى الدُّنْيَا مَعَ مَا تُعَايِنَ مِنْهَا جَهْلٌ- وَ التَّقْصِيرُ فِي حُسْنِ الْعَمَلِ- إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَيْهِ غَبْنٌ- وَ الطُّمَأْنِينَةُ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ لَهُ عَجْزٌ قد تقدم الكلام في الدنيا- و حمق من يركن إليها مع معاينة غدرها- و قلة وفائها و نقضها عهودها و قتلها عشاقها- . و لا ريب أن الغبن و أعظم الغبن- هو التقصير في الطاعة مع يقين الثواب عليها- و أما الطمأنينة إلى من لم يعرف و لم يختبر فإنها عجز- كما قال ع يعني عجزا في العقل و الرأي- فإن الوثوق مع التجربة فيه ما فيه- فكيف قبل التجربة- . و قال الشاعر-

و كنت أرى أن التجارب عدة فخانت ثقات الناس حين التجارب

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 19، ص 325)

شرح نهج البلاغه منظوم

[375] و قال عليه السّلام:

الرّكون إلى الدّنيا مع ما تعاين منها جهل، و التّقصير فى حسن العمل إذا وثقت بالثّواب عليه غبن و الطّمأنينة إلى كلّ أحد قبل الاختبار له عجز.

ترجمه

دلبستگى بدنيا با اين آشوبها و انقلاباتيكه در آن مى نگرى عين نادانى و كوتاهى در نيكوكارى با اطمينانى كه بپاداش آن دارى زيان محض است و اعتماد پيدا كردن بهر كس پيش از امتحان كردنش عجز و ناتوانى است (و انسان اوّل بايد اشخاص را بيازمايد آن گاه بر او اعتماد نمايد).

نظم

  • جهان كان نزد بخرد نيست مطلوببود دريائى از آسيب و آشوب
  • هر آن كس كاندر آن منزل گزيندباطمينان دل در آن نشيند
  • بزيب و زيور گيتى شود مستز زشتى از نكوكارى كشد دست
  • نينديشد ز آشوب و فسادشنمايد سخت بند اعتمادش
  • مخوانش عاقل او ديوانه باشدكه دلبند او بدين ويرانه باشد
  • بپاداش نكوكارى و گر مرديقينش بود و رو در كار ناورد
  • بدور از سود او اندر زيان استبرون با دست خالى از جهان است
  • و گر بر كس به پيش از آزمايششد اطمينان دل حاصل برايش
  • ز دور انديشى آن كس مانده عاجزز آسايش نه بيند روى هرگز
  • ببايد دوست اوّل آزمودنسپس از دوستى درها گشودن

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 164 و 165)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

No image

چگونه در مهمانی‌ها رفتار کنیم؟

رعایت آداب مهمانی می‌تواند روابط برادرانه میان مۆمنان را مستحکم‌تر ساخته و در رشد تعالی اجتماع تأثیر بسزایی داشته باشد.
No image

نقش ابراز علاقه و معاشرت درست در اسلام

نسان علاقه دارد كه مورد علاقه و محبت دیگران باشد. اگر آن‏ دوستداران، محبت‏خود را آشكار كنند، محبوب هم به محبان‏ علاقه‏ مند مى‏ شود و این محبت دو جانبه، زندگیها را از صفا و صمیمیت‏ بیشترى برخوردار مى‏سازد. ما اگر بدانیم كه خدا دوستمان دارد، ما هم‏خدا را بیشتر دوست‏خواهیم داشت. اگر بدانیم و بفهمیم كه رسول‏ خدا(ص) و اهل بیت(ع) به ما شیعیان عنایت و محبت دارند و این ‏علاقه را بارها نشان داده و اظهار كرده‏اند، محبت عترت در دل ما بیشترخواهد شد.
No image

اخلاق معاشرت اجتماعی، نمونه ای از سبک زندگی اسلامی

نمونه های بسیاری از سیره ی ائمه ی معصوم علیهم السلام درباره ی تشویق و تحریض مؤمنان به دوستی و برادری با هم، ایجاد پیوند برادری و دوستی بین آنها، اصلاح اختلافات و رفع کدورت ها گزارش شده است.
No image

اخلاق معاشرت و ارتباط با خویشاوندان در اسلام

سنّتِ «صله رحم»، از نیکوترین برنامه های دینی در حیطه معاشرت است. گرچه شکل نوین زندگی و مشغله های زندگیهای امروزی، گاهی فرصت این برنامه را از انسانها گرفته است، ولی حفظ ارزشهای دینی و سنّتهای سودمند و ریشه دار دینی، از عوامل تحکیم رابطه ها در خانواده ها است. بویژه در مناسبتهای ملّی، در اعیاد و وفیات و آغاز سال جدید، فرصت طبیعی و مناسبی برای عمل به این «سنّت دینی» است.
No image

تحلیل یافته‌های الگوی دینی رفتارها در خانواده و نقش رسانه ملی

آنچه از امور فطری در بحث تربیت مورد نظر است و مبنای تربیت مطرح می‌شود، امور فطری در زمینه خواست‌ها و گرایش‌هاست. البته باید توجه داشت آن دسته از خواست‌های فطری مبنای تربیت قرار می‌گیرد که ویژه انسان است و امتیاز او بر حیوان به شمار می‌آید، نه آن بخش از خواست‌ها و گرایش‌ها که میان هر دو مشترک است؛ زیرا در این بخش، انسان مانند حیوان برای شکوفاسازی نیازی به تربیت ندارد.

پر بازدیدترین ها

No image

سرپرستي خانواده(2)

در فقه اسلامی، همان‌گونه كه پدر بر فرزندان خود ولایت دارد و آنان در برخی موارد، باید مطیع او باشند و كاری را كه مورد اكراه اوست انجام ندهند، مادر نیز بر تمام فرزندان خود، چه دختر و چه پسر، ولایت دارد و فرزندان ذكور او هم نباید كاری كنند كه موجب ناراحتی او می‌شود و او از آن كراهت دارد و عنوان «عاق والدین»، كه در روایات به آن بسیار توجه شده، شامل پدر و مادر می‌شود.
No image

خانواده در قرآن

بديهى است كه آنچه بايد در اين سلسله بحث ها دنبال كنيم، نه نظر گاه سوسياليسم و كمونيسم است و نه نظرگاه سرمايه دارى، بلكه مى خواهيم ببينيم اسلام، مسأله اقتصاد را در خانواده چگونه حل كرده است آيا در اين كانونِ وحدت و صفا و صميميت و اشتراك در سرنوشت و جذب و انجذاب، مالكيت هاى فردى به طور كلى از بين مى رود، يا اين كه يكى از اعضا، در جنبه هاى اقتصادى، محور خانواده مى شود و همه اختيارات در تصرف و نقل و انتقال و داد و ستد به دست اوست، يا اين كه وضع ديگرى است.
No image

خانواده در انديشه مقام معظم رهبري

خانواده سالم، آرامش خانواده: نگرش اسلام به خانواده، نگرشي درست، نگرشي اصيل و يک نگاه همراه با اهتمام است که خانواده، اصل قرار داده شده و به هم زدن بنيان خانواده يا آشفته نمودن آن، جزء بدترين کارهاست. خانواده در اسلام، يعني محل سکونت دو انسان، محل آرامش رواني دو انسان، محل انس دو انسان با يکديگر، محل تکامل يک نفر به وسيله يک نفر ديگر. آنجايي که انسان در آن صفا مي يابد، راحتي رواني مي يابد؛ اين محيط، خانواده است. کانون خانواده در اسلام، اين قدر اهميت دارد. اسلام در بيان قرآن، در چند جا، اين آفرينش زن و مرد و در نهايت زوجيت آنها را، براي آرامش زن ومرد شناخته است.
No image

سرپرستي خانواده(3)

اصل ریاست مرد بر خانواده پذیرفته شده است، ولی محدوده این ریاست فقط مسائل مربوط به خانواده است و مرد قیّم و صاحب اختیار تام زن نیست. صحّت انتخاب مرد به عنوان سرپرست و مدیر خانواده برتری‌های جسمانی و عقل اقتصادی مرد است كه به او قدرت انفاق می‌دهد، ولی این ریاست مطلق نیست.
Powered by TayaCMS