حکمت 255 نهج البلاغه : مشكل هم نشينى با قدرتمندان

حکمت 255 نهج البلاغه : مشكل هم نشينى با قدرتمندان

متن اصلی حکمت 255 نهج البلاغه

موضوع حکمت 255 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 255 نهج البلاغه

255 وَ قَالَ عليه السلام صَاحِبُ السُّلْطَانِ كَرَاكِبِ الْأَسَدِ يُغْبَطُ«» بِمَوْقِعِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَوْضِعِهِ

موضوع حکمت 255 نهج البلاغه

مشكل هم نشينى با قدرتمندان

(سياسى)

ترجمه مرحوم فیض

255- امام عليه السّلام (در باره نديم پادشاه) فرموده است 1- همنشين پادشاه مانند سوار بر شير است: مردم بمقام و مرتبه او آرزومندند و او به منزلت خود داناتر است (كه چه اندازه خطرناك مى باشد).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1214)

ترجمه مرحوم شهیدی

263 [و فرمود:] همنشين پادشاه همچون شير سوار است، حسرت سوارى او خورند و خود بهتر داند كه در چه كار است.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 409)

شرح ابن میثم

247- و قال عليه السّلام:

صَاحِبُ السُّلْطَانِ كَرَاكِبِ الْأَسَدِ- يُغْبَطُ بِمَوْقِعِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَوْضِعِهِ

المعنى

أى يتمنّى موقعه و هو يعلم أنّه في غاية من المخاطرة بالنفس و التغرير بها، و ذلك هو وحه الشبه براكب الأسد.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 378)

ترجمه شرح ابن میثم

247- امام (ع) فرمود:

صَاحِبُ السُّلْطَانِ كَرَاكِبِ الْأَسَدِ- يُغْبَطُ بِمَوْقِعِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَوْضِعِهِ

ترجمه

«همنشين پادشاه همچون كسى است كه بر شيرى سوار است، به مقام او مردم رشك مى برند، اما او خود به منزلت خويش آگاهتر است».

شرح

يعنى: با اين كه ديگران آرزوى موقعيّت او را دارند، امّا او خود مى داند كه در نهايت خطر نفسانى و فريب و مكر آن است، و همين است وجه تشبيه به كسى كه سوار بر شير مى باشد.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 641)

شرح مرحوم مغنیه

263- صاحب السّلطان كراكب الأسد يغبط بموقعه و هو أعلم بموضعه. راكب الأسد تهابه الناس، و تعجب من شجاعته، و هو أشد منهم هيبة و رعبا من غضب الأسد و الفتك به على حين غفلة.. و بالأمس القريب قرأت في الصحف ان أسد السّيرك قتل سائسه و مروّضه بعد صحبة طويلة.. و كم من محسود على ما هو شاك منه تماما كمن حسن منظره، و ساء مخبره.

و صاحب السلطان يأمر و ينهى، و يثيب و يعاقب، و يبالغ الناس في طاعته و إظهار التقدير و الاحترام له، و يغبطونه على سلطانه و سيطرته، و هو في خوف دائم على منصبه، و شغل شاغل بأعدائه و أصدقائه المرائين، و بالحذر من هول ما يدبرون و يكتمون.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 377)

شرح شیخ عباس قمی

150- صاحب السّلطان كراكب الأسد: يغبط بموقعه، و هو أعلم بموضعه.«» أي يتمنّى موقعه و هو يعلم أنّه في غاية من المخاطرة بالنفس و التعزير بها.

و قريب منه قولهم: صاحب السلطان كراكب الأسد يهابه الناس، و هو لمركوبه أهيب.«

( . شرح حکم نهج البلاغه، » ص127)

شرح منهاج البراعة خویی

(252) و قال عليه السّلام: صاحب السّلطان كراكب الأسد: يغبط بموقعه، و هو أعلم بموضعه.

المعنى

ينبّه عليه السّلام في هذا الكلام إلى ما يحيط بصاحب السلطان من المخاطر و الالام و ما يجول بباله من المخاوف و الأوهام، فينظر إليه الأغيار بالغبطة في المظاهر الفتانة و ظاهرة العيش الرّغيد، و هو يرى نفسه فى المضائق و السلاسل من حديد و كان يقال: إذا صحبت السّلطان فلتكن مداراتك له مداراة المرأة القبيحة لبعلها المبغض فانّها لا تدع التصنّع له على كلّ حال.

الترجمة

فرمود: همنشين پادشاه چون سوار بر شير درنده است، ديگران بمقامش رشك برند، و خودش داناتر است كه در چه وضعى قرار دارد.

  • همنشين پادشاه اندر خطر چون سوار پر هراس شير نر
  • مردمش در آرزوى جاه اوخود همى خواهد گريز از اين خطر

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 348)

شرح لاهیجی

(297) و قال عليه السّلام صاحب السّلطان كراكب الأسد يغبط بموقعه و هو اعلم بموضعه يعنى و گفت (- ع- ) كه مصاحب پادشاه مثل سوار بر شير است حسد برده مى شود بجايگاه و مرتبه او و حال آن كه او داناتر است بمكان و مرتبه خود يعنى باين كه در مكان خوف و خطر است

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 316)

شرح ابن ابی الحدید

269: صَاحِبُ السُّلْطَانِ كَرَاكِبِ الْأَسَدِ- يُغْبَطُ بِمَوْقِعِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَوْضِعِهِ نبذ مما قيل في السلطان قد جاء في صحبة السلطان أمثال حكمية مستحسنة- تناسب هذا المعنى- أو تجري مجراه في شرح حال السلطان نحو قولهم- صاحب السلطان كراكب الأسد يهابه الناس- و هو لمركوبه أهيب- . و كان يقال إذا صحبت السلطان- فلتكن مداراتك له- مداراة المرأة القبيحة لبعلها المبغض لها- فإنها لا تدع التصنع له على حال- . قيل للعتابي لم لا تقصد الأمير- قال لأني أراه يعطي واحدا لغير حسنة و لا يد- و يقتل آخر بلا سيئة و لا ذنب- و لست أدري أي الرجلين أكون- و لا أرجو منه مقدار ما أخاطر به- . و كان يقال- العاقل من طلب السلامة من عمل السلطان- لأنه إن عف جنى عليه العفاف عداوة الخاصة- و إن بسط يده جنى عليه البسط ألسنة الرعية- . و كان سعيد بن حميد يقول- عمل السلطان كالحمام الخارج يؤثر الدخول- و الداخل يؤثر الخروج- . ابن المقفع إقبال السلطان على أصحابه تعب- و إعراضه عنهم مذلة- . و قال آخر السلطان إن أرضيته أتعبك- و إن أغضبته أعطبك- . و كان يقال- إذا كنت مع السلطان فكن حذرا منه عند تقريبه- كاتما لسره إذا استسرك- و أمينا على ما ائتمنك- تشكر له و لا تكلفه الشكر لك- و تعلمه و كأنك تتعلم منه و تؤدبه و كأنه يؤدبك- بصيرا بهواه مؤثرا لمنفعته- ذليلا إن ضامك راضيا إن أعطاك- قانعا إن حرمك و إلا فابعد منه كل البعد- . و قيل لبعض من يخدم السلطان- لا تصحبهم فإن مثلهم مثل قدر التنور- كلما مسه الإنسان اسود منه فقال- إن كان خارج تلك القدر أسود فداخلها أبيض- . و كان يقال أفضل ما عوشر به الملوك- قلة الخلاف و تخفيف المئونة- . و كان يقال لا يقدر على صحبة السلطان- إلا من يستقل بما حملوه- و لا يلحف إذا سألهم- و لا يغتر بهم إذا رضوا عنه- و لا يتغير لهم إذا سخطوا عليه- و لا يطغى إذا سلطوه و لا يبطر إذا أكرموه- . و كان يقال إذا جعلك السلطان أخا فاجعله ربا- و إن زادك فزده- . و قال أبو حازم- للسلطان كحل يكحل به من يوليه- فلا يبصر حتى يعزل- . و كان يقال لا ينبغي لصاحب السلطان- أن يبتدئه بالمسألة عن حاله- فإن ذلك من كلام النوكى- و إذا أردت أن تقول كيف أصبح الأمير- فقل صبح الله الأمير بالكرامة- و إن أردت أن تقول كيف يجد الأمير نفسه- فقل وهب الله الأمير العافية و نحو هذا- فإن المسألة توجب الجواب- فإن لم يجبك اشتد عليك- و إن أجابك اشتد عليه- . و كان يقال- صحبة الملوك بغير أدب كركوب الفلاة بغير ماء- . و كان يقال ينبغي لمن صحب السلطان- أن يستعد للعذر عن ذنب لم يجنه- و أن يكون آنس ما يكون به- أوحش ما يكون منه- . و كان يقال- شدة الانقباض من السلطان تورث التهمة- و سهولة الانبساط إليه تورث الملالة- . و كان يقال اصحب السلطان بإعمال الحذر- و رفض الدالة و الاجتهاد في النصيحة- و ليكن رأس مالك عنده ثلاث- الرضا و الصبر و الصدق- . و اعلم أن لكل شي ء حدا- فما جاوزه كان سرفا- و ما قصر عنه كان عجزا- فلا تبلغ بك نصيحة السلطان- أن تعادي حاشيته و خاصته و أهله- فإن ذلك ليس من حقه عليك- و ليكن أقضى لحقه عنك- و أدعى لاستمرار السلامة لك- أن تستصلح أولئك جهدك- فإنك إذا فعلت ذلك شكرت نعمته- و أمنت سطوته و قللت عدوك عنده- و إذا جاريت عند السلطان كفؤا من أكفائك- فلتكن مجاراتك و مباراتك إياه بالحجة و إن عضهك- و بالرفق و إن خرف بك- و احذر أن يستحلك فتحمى- فإن الغضب يعمي عن الفرصة- و يقطع عن الحجة و يظهر عليك الخصم- و لا تتوردن على السلطان بالدالة و إن كان أخاك- و لا بالحجة و إن وثقت أنها لك- و لا بالنصيحة و إن كانت له دونك- فإن السلطان يعرض له ثلاث دون ثلاث- القدرة دون الكرم- و الحمية دون النصفة- و اللجاج دون الحظ

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 19، ص 149 - 151)

شرح نهج البلاغه منظوم

[254] و قال عليه السّلام:

صاحب السّلطان كراكب الأسد يغبط بموقعه، و هو أعلم بموضعه.

ترجمه

همنشين پادشاه همانند كسى است كه بر شير سوار است، مردم مقام او را آرزومند و او خود ميداند چه جاى خطرناكى را اشغال كرده است.

نظم

  • بسلطان هر كه همدم هست و يار استبود چون آنكه بر شيرى سوار است
  • سوار شير اگر او را جهاندخطرناكىّ جاى خويش داند
  • كه گر شيرش ز پشت خويش غلطاندز پيكر پوستش خواهد بدّراند
  • گمانش كرده آن بيننده خورسندمقامش را است از جان آرزومند
  • چنين است آنكه نزد شه وزير استبهر دم از سريرش بيم زير است
  • گهى شادان و شه با وى بهزل استگه از خشمش بحبس و زجر و عزل است
  • جهان بيشه است و شيرش جان شكار است اگر خواهى سلامت بر كنار است

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 42 و 43)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

آيين زمامداری در سيره ي حكومتی اميرالمومنين علی عليه السلام

آيين زمامداری در سيره ي حكومتی اميرالمومنين علی عليه السلام

فتوحات خلفای پیش از امیرمومنان علی علیه السلام سرزمینی وسیع و پهناور برای حکومت ایشان به ارث گذاشت (که شامل تمام کشورهای کنونی شبه جزیره، ایران، عراق، شامات کنونی، مصر و...) زمامداری موفقیت آمیز ایشان برآن سرزمین با ابزار و سایل و سطح فرهنگی آن زمان می تواند بهترین الگوی زمامداری برای ما شیعیان ایشان باشد.
برخورد با استهزاء گران از ديدگاه قرآن

برخورد با استهزاء گران از ديدگاه قرآن

آياتي كه در قرآن از استهزا به ميان آورده بيشتر مربوط به حوزۀ عقيده و دين بوده كه در آن دشمنان، انبياي الهي، مومنان، وحي، آيات قرآن، احكام عبادي، معاد، پيامبران و حتي خداوند را به تمسخر گرفته و از استهزا به عنوان حربه اي براي رويارويي با دين الهي بهره مي جستند
تربيت توحيدی در سیره اهل بیت پیامبر (صلوات الله علیهم)

تربيت توحيدی در سیره اهل بیت پیامبر (صلوات الله علیهم)

سیرۀ پیامبر و اهل بیت صلوات الله علیهم در تربیت اعتقادی در زمینۀاصل توحید دارای مراحل سه گانۀ تبیین، توصیف و تثبیت بوده است.اولا:در مواجهه با اکثریت مردم اصل وجود خدا را مفروض گرفته اما در برابر عقاید انحرافی از دلایل روشن و قوی استفاده می کردند. ثانیا: در مقام معرفی خدا تاکید بر بیان صفات خدا می کردند با رعایت سطح فکری مخاطب. ثالثا: برای ارتقا و رشد ایمان فرد را به ارتباط با خدا و حفظ و تقویت ارتباط با خدا دعوت می کردند.
No image

تربيت فرزند در سيره معصومان (عليهم السلام)

بانگاهی هر چند اجمالی به آیات و روایاتی كه در مورد فرزند وارد شده، می توان به نگرش عمیق اسلام درباره فرزند و جایگاهش در اندیشه اسلامی پی برد. فرزندان نعمت های الهی نزد والدین اند، هم می توان آنها را بر انجام اعمال ناشایست و خلاف فطرت الهی شان به خاك ذلّت و پستی نشاند.

پر بازدیدترین ها

No image

دعا در سيره عبادي معصومين

دعاهایی كه از پیشوایان دین و امامان معصوم رسیده ودر دست است یكی از نفائس منابع علوم ومعارف و اخلاق اسلامی به شمار می روند برای اینكه ان بزرگواران با شناختی كه از خدا و مبادی عالیه و همچنین از انسان و نیازمندی هایش داشته اند از مكنونات دل ادمی در مقام دعا تعبیر كرده و از حقایق اعتقادی اخلاقی پرده برداشته اندو با تعلیم این دعاها و تشویق ایشان به خواندن این ادعیه خواسته اند تا آنان كه لیاقت فراگیری معارف الهی را دارند بدین وسیله با حقایق آشنا شوند و به غرض غایی از خلقت كه همان عبودیّت واقعی و معرفت اوست نایل آیند
No image

مهرورزی در سيره اميرالمؤمنين

چکیده بحث: نگاهي به زندگي 63 ساله اميرالمؤمنين علي عليه السلام اين مفهوم را در پي دارد که آنچه در رفتار و گفتار حضرت حکمفرما بوده از شدت عدالت نشأت مي گرفته است و در سايه اين عدالت مهرورزي هايي نسبت به همگان مثل دشمن، دوست، مسلمان، غير مسلمان، کودک، جوان، پير، يتيم، فقير و... صورت مي گرفته است به طوري که تعجب انسانها و در زمان اخير، مستشرقين را برانگيخته است و افراد زيادي به واسطه مهرورزي هاي حضرت مسلمان شدند.
No image

حلم و بردباری در سيره اخلاقي ائمه معصومين

تعریف و مفهوم حلم ، اهمیت وفضیلت حلم در آیینه آیات و روایات ، ویژگی های شخص حلیم ، حلم وکظم غیظ ، همراهی حلم با علم و عقل و آثار و ثمرات حلم در نتیجه بحثی مختصر از سیره ائمه معصومین علیهم السلام در این باب از جمله مباحثی است که در اندک مجالی بحث خواهد شد .
No image

حقوق شهروندی در حكومت علوی

مقاله حاضر با عنوان حرمت وکرامت انسان در حکومت امام علی(ع) عهده دار تبیین منزلت انسان در حکومت علوی است. بدین منظور ابتدا نگاهی به دیدگاه آن حضرت درباره حکومت می افکنیم.
Powered by TayaCMS