حکمت 94 نهج البلاغه : ضرورت عمل كردن به روايات

حکمت 94 نهج البلاغه : ضرورت عمل كردن به روايات

متن اصلی حکمت 94 نهج البلاغه

موضوع حکمت 94 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 94 نهج البلاغه

94 وَ قَالَ عليه السلام اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

موضوع حکمت 94 نهج البلاغه

ضرورت عمل كردن به روايات

(علمى، اجتماعى، تربيتى)

ترجمه مرحوم فیض

94- امام عليه السّلام (در باره انديشه در اخبار) فرموده است

1- چون خبرى شنيديد آنرا از روى تدبّر و انديشه در آن دريابيد نه از روى نقل لفظ آن، زيرا نقل كنندگان علم بسيارند و انديشه كنندگان در آن اندك.

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1130)

ترجمه مرحوم شهیدی

98 [و فرمود:] چون حديثى را شنيديد آن را فهم و رعايت كنيد، نه بشنويد و روايت كنيد كه راويان علم بسيارند و به كاربندان آن اندك در شمار.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 376)

شرح ابن میثم

89- و قال عليه السّلام:

اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ- فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

اللغة

عقل الرعاية: ضبطه بالفهم و رعاية العلم. و عقل الرواية: ضبط ألفاظها و سماعها دون تفهّم المعنى.

المعنى

و رغّب في ذلك بضمير صغراه قوله: فإنّ رواة العلم. إلى آخره. و تقديره كبراه: و كلّما كان كذلك فينبغي أن يعقل عقل رعاية لتكثر رعاته.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 290)

ترجمه شرح ابن میثم

89- امام (ع) فرمود:

اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ- فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ

لغات

عقل الرعاية: ضبط خبر به وسيله درك و فهم و رعايت علم و آگاهى عقل الرّواية: ضبط الفاظ و شنيدن يك خبر بدون درك معنى

ترجمه

«چون خبرى را شنيديد، آن را از روى فهم و آگاهى درك كنيد و به دريافت لفظ روايت بسنده نكنيد، زيرا نقل كنندگان دانش فراوانند، اما رعايت كنندگان اندكند».

شرح

امام (ع) در اين عبارت به وسيله يك قياس مضمرى شخص را به عمل مزبور ترغيب فرموده است كه مقدمه صغراى آن عبارت: فإنّ رواة العلم... و كبراى مقدّر آن نيز چنين است: و هر چه چنان باشد شايسته است تا از روى تدبير و انديشه درك شود، براى آن كه رعايت كنندگان دانش افزون شوند.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 491)

شرح مرحوم مغنیه

97- اعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية فإنّ رواة العلم كثير و رعاته قليل.

المعنى

الفرق بين الرعاية و الرواية كالفرق بين من بنى صرحا بعلمه و يده، و من رأى هذا الصرح بعينه، و أخبر عنه بلسانه.. على ان الإخبار عن الاعيان الخارجية لا يحتاج الى العلم و الدرس، و رواية العالم لها تماما كرواية الجاهل ما دام كل منهما ثقة في النقل، أما القيم الروحية كالخير فلا تعرفها و تدركها إلا عقول الراسخين في العلم (فإن رواة العلم كثير) و هم الذين ينقلون و يروون عن العلماء. و قال قائل من الرواة: «أنا أحفظ لأهل البيت ثلاثمئة ألف حديث». و هذا الراوي وحده يعادل عشرات الرواة، و مثله كثير (و رعاته قليل) أي العلماء بحق.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 274)

شرح شیخ عباس قمی

23 - اعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية، لا عقل دراية ، فإنّ رواة العلم كثير، و رعاته قليل. نهاهم عليه السّلام أن يقتصروا إذا سمعوا منه أو من غيره أطرافا من العلم و الحكمة، على أن يرووا ذلك رواية، كما يقرأ أكثر الناس القرآن دراسة و لا يدري من معانيه إلّا اليسير.

و أمرهم أن يعقلوا ما يسمعونه عقل رعاية أي معرفة و فهم.

ثمّ قال لهم: «إنّ رواة العلم كثير، و رعاته قليل»، أي من يراعيه و يتدبّره.

( شرح حکم نهج البلاغه شیخ عباس قمی، ص 44)

شرح منهاج البراعة خویی

الثالثة و التسعون من حكمه عليه السّلام

(93) و قال عليه السّلام أعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية، فإنّ رواة العلم كثير، و رعاته قليل.

اللغة

(رعى) يرعى رعيا و رعاية الأمر: نظر إلى ما ذا يصير.

الاعراب

عقل رعاية، مفعول مطلق نوعي لاعقلوا.

المعنى

الخبر، حكاية عن واقعة أو رواية لكلام عن الغير، و منه الأخبار المرويّة عن النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله و الصحابة و المعصومين كما هو مصطلح علماء الفقه و الحديث و كلّ خبر يحتمل الصدق و الكذب، و قد كثر في الأخبار الجعل و الافتراء حتّى في زمن النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله و حتّى بالنسبة إليه صلّى اللَّه عليه و آله حتّى قال: كثر عليّ الكذابة، فلا بدّ من نقد الخبر و عرضه قبل كلّ شي ء على مقياس عقليّ يعرف صدقه و كذبه و مغزاه و الرّعاية جاءت بمعنى مراقبة النجوم أيضا.

و بهذا المعنى يتضمّن قوله عليه السّلام مزيد التدبّر في صدق الحديث و الخبر كمن يترصّد النجوم طول السنة ليتعرّف حالاتها، فرواية الخبر سهل جدّا، و لكن فهمه و درايته صعب يحتاج إلى التأمّل و التدبّر سواء كان من حيث سنده و صحة صدوره، أو من حيث متنه و مفهومه، و قد روى في الكافي حديثا بهذا المعنى نذكره هنا في باب ما أمر النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله بالنصيحة لأئمّة المسلمين: عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد بن عيسى، عن أحمد بن محمّد بن أبي نصر عن أبان بن عثمان، عن ابن أبي يعفور، عن أبي عبد اللَّه عليه السّلام أنّ رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله خطب النّاس في مسجد الخيف فقال صلّى اللَّه عليه و آله: نضر اللَّه عبدا سمع مقالتى فوعاها و حفظها و بلّغها من لم يسمعها فربّ حامل فقه غير فقيه، و ربّ حامل فقه إلى من هو أفقه منه- إلخ.

الترجمة

خبرى كه شنيديد با عقل خود بسنجيد و بروايت آن ننگريد، زيرا راويان دانش بسيارند، و ناظران در آن اندك.

  • چون شنيدى خبرى از راوي ضوء انديشه در آن مى تابى
  • راوى علم و خبر بسيار استمرد انديشه در آن كميابست

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص145و146)

شرح لاهیجی

(119) و قال عليه السّلام اعقلوا الخبر اذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية فانّ روات العلم كثير و رعاته قليل يعنى و گفت (- ع- ) كه ياد گيريد حديثى را در وقتى كه مى شنويد ياد گرفتن از براى دانستن و تدبّر كردن نه دانستن از براى روايت و نقل كردن پس بتحقيق كه راويان و ناقلان علم بسيارند و مراعات كنندگان و تدبّر كنندگان علم اندكند

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 300)

شرح ابن ابی الحدید

94 : اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لَا عَقْلَ رِوَايَةٍ- فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ نهاهم ع عن أن يقتصروا إذا سمعوا منه- أو من غيره أطرافا من العلم و الحكمة- على أن يرووا ذلك رواية كما يفعله اليوم المحدثون- و كما يقرأ أكثر الناس القرآن دراسة- و لا يدري من معانيه إلا اليسير- . و أمرهم أن يعقلوا ما يسمعونه عقل رعاية- أي معرفة و فهم- . ثم قال لهم إن رواة العلم كثير و رعاته قليل- أي من يراعيه و يتدبره- و صدق ع

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 254)

شرح نهج البلاغه منظوم

[96] و قال عليه السّلام:

اعقلوا الخبر إذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية، فإنّ رواة العلم كثير، وّ رعاته قليل.

ترجمه

حديث را بهنگام شنفتن فراگيريد براى دانستن و تدبّر كردن، دانستن براى باز گفتن زيرا كه قرائت كنندگان علم بسيار، و رعايت كنندگانش اندك اند.

نظم

  • حديثى را اگر گاهى شنيديد بكوشش همچنان گوهر كشيديد
  • نه تنها بهر آن بايد شنفتنكه آن را گاه حاجت باز گفتن
  • بل آن را از ره علم و تدبّرفرا گيريد با عقل و تفكّر
  • كز آن آريد خود را در ره پندعمل زان علم را گرديده پابند
  • كه بسياراند مردان روايتكه ننمايند دانش را رعايت
  • درونشان مركز علم است و اخبارهويدا از برونشان نيست آثار
  • بظاهر مردمانى رهروانند بباطن سارقانى رهزنانند
  • بظاهر پايشان در علم تند استبباطن بندشان بر پاى و كند است

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص114و115)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

آيين زمامداری در سيره ي حكومتی اميرالمومنين علی عليه السلام

آيين زمامداری در سيره ي حكومتی اميرالمومنين علی عليه السلام

فتوحات خلفای پیش از امیرمومنان علی علیه السلام سرزمینی وسیع و پهناور برای حکومت ایشان به ارث گذاشت (که شامل تمام کشورهای کنونی شبه جزیره، ایران، عراق، شامات کنونی، مصر و...) زمامداری موفقیت آمیز ایشان برآن سرزمین با ابزار و سایل و سطح فرهنگی آن زمان می تواند بهترین الگوی زمامداری برای ما شیعیان ایشان باشد.
برخورد با استهزاء گران از ديدگاه قرآن

برخورد با استهزاء گران از ديدگاه قرآن

آياتي كه در قرآن از استهزا به ميان آورده بيشتر مربوط به حوزۀ عقيده و دين بوده كه در آن دشمنان، انبياي الهي، مومنان، وحي، آيات قرآن، احكام عبادي، معاد، پيامبران و حتي خداوند را به تمسخر گرفته و از استهزا به عنوان حربه اي براي رويارويي با دين الهي بهره مي جستند
تربيت توحيدی در سیره اهل بیت پیامبر (صلوات الله علیهم)

تربيت توحيدی در سیره اهل بیت پیامبر (صلوات الله علیهم)

سیرۀ پیامبر و اهل بیت صلوات الله علیهم در تربیت اعتقادی در زمینۀاصل توحید دارای مراحل سه گانۀ تبیین، توصیف و تثبیت بوده است.اولا:در مواجهه با اکثریت مردم اصل وجود خدا را مفروض گرفته اما در برابر عقاید انحرافی از دلایل روشن و قوی استفاده می کردند. ثانیا: در مقام معرفی خدا تاکید بر بیان صفات خدا می کردند با رعایت سطح فکری مخاطب. ثالثا: برای ارتقا و رشد ایمان فرد را به ارتباط با خدا و حفظ و تقویت ارتباط با خدا دعوت می کردند.
No image

تربيت فرزند در سيره معصومان (عليهم السلام)

بانگاهی هر چند اجمالی به آیات و روایاتی كه در مورد فرزند وارد شده، می توان به نگرش عمیق اسلام درباره فرزند و جایگاهش در اندیشه اسلامی پی برد. فرزندان نعمت های الهی نزد والدین اند، هم می توان آنها را بر انجام اعمال ناشایست و خلاف فطرت الهی شان به خاك ذلّت و پستی نشاند.

پر بازدیدترین ها

No image

دعا در سيره عبادي معصومين

دعاهایی كه از پیشوایان دین و امامان معصوم رسیده ودر دست است یكی از نفائس منابع علوم ومعارف و اخلاق اسلامی به شمار می روند برای اینكه ان بزرگواران با شناختی كه از خدا و مبادی عالیه و همچنین از انسان و نیازمندی هایش داشته اند از مكنونات دل ادمی در مقام دعا تعبیر كرده و از حقایق اعتقادی اخلاقی پرده برداشته اندو با تعلیم این دعاها و تشویق ایشان به خواندن این ادعیه خواسته اند تا آنان كه لیاقت فراگیری معارف الهی را دارند بدین وسیله با حقایق آشنا شوند و به غرض غایی از خلقت كه همان عبودیّت واقعی و معرفت اوست نایل آیند
No image

مهرورزی در سيره اميرالمؤمنين

چکیده بحث: نگاهي به زندگي 63 ساله اميرالمؤمنين علي عليه السلام اين مفهوم را در پي دارد که آنچه در رفتار و گفتار حضرت حکمفرما بوده از شدت عدالت نشأت مي گرفته است و در سايه اين عدالت مهرورزي هايي نسبت به همگان مثل دشمن، دوست، مسلمان، غير مسلمان، کودک، جوان، پير، يتيم، فقير و... صورت مي گرفته است به طوري که تعجب انسانها و در زمان اخير، مستشرقين را برانگيخته است و افراد زيادي به واسطه مهرورزي هاي حضرت مسلمان شدند.
No image

حلم و بردباری در سيره اخلاقي ائمه معصومين

تعریف و مفهوم حلم ، اهمیت وفضیلت حلم در آیینه آیات و روایات ، ویژگی های شخص حلیم ، حلم وکظم غیظ ، همراهی حلم با علم و عقل و آثار و ثمرات حلم در نتیجه بحثی مختصر از سیره ائمه معصومین علیهم السلام در این باب از جمله مباحثی است که در اندک مجالی بحث خواهد شد .
No image

حقوق شهروندی در حكومت علوی

مقاله حاضر با عنوان حرمت وکرامت انسان در حکومت امام علی(ع) عهده دار تبیین منزلت انسان در حکومت علوی است. بدین منظور ابتدا نگاهی به دیدگاه آن حضرت درباره حکومت می افکنیم.
Powered by TayaCMS