(3)
برای به انحراف کشاندن و بازداشتن مردم از راه حق، شیاطینِ جنّ و انس راه های مختلفی دارند که در قرآن مطرح شده است از جمله:
1. سوگند دروغ که در همین آیه مطرح است.
2. سرمایه گذاری های مادّی: «ینفقون اموالهم لیصدّوا عن سبیل اللّه»(4)
3. سرمایه گذاری فرهنگی و گسترش و اشاعه فساد: «من الناس من یشتری لهو الحدیث لیضلّ عن سبیل اللّه»(5)
4. بدعت و دین سازی: «و جعل للّه انداداً لیضلّ عن سبیله»(6)
5. زیبا جلوه دادن بدی ها و تزئین اعمال توسط شیطان: «زیّن لهم الشیطان اعمالهم فصدّهم عن السبیل»(7)
ص:395
1- 2611. ذیل آیات 79-83 سوره ص.
2- 2612. نهج البلاغه، خطبه 1.
3- 2613. ذیل آیات 16 و 19 سوره مجادله.
4- 2614. انفال، 36.
5- 2615. لقمان، 6.
6- 2616. زمر، 8.
7- 2617. نمل، 24.
6. گام به گام انسان را به سوی خود می کشاند. «خطوات الشیطان»(1)
7. گاهی مطلبی را القا می کند، نظیر آن که از دور سنگی پرتاب می کند. «القی الشیطان...»(2)
8. گاهی تماس می گیرد ولی نفوذی ندارد. «مستهم طائف من الشیطان»(3)
9. گاهی در دل نفوذ می کند. «یوسوس فی صدور الناس»(4)
10. گاهی در دل نفوذ می کند و همانجا می ماند. «فهو له قرین»(5)
11. گاهی انسان برادر شیطان می شود. «اخوان الشیاطین»(6)
12. گاهی مرید شیطان می شود و شیطان بر او تسلّط کامل می یابد. «استحوذ علیهم الشیطان»