1- الخصال الْأَرْبَعُمِائَةِ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لَا يَنَامُ الرَّجُلُ عَلَى الْمَحَجَّةِ وَ قَالَ لَا يَنَامُ الرَّجُلُ عَلَى وَجْهِهِ وَ مَنْ رَأَيْتُمُوهُ نَائِماً عَلَى وَجْهِهِ فَأَنْبِهُوهُ وَ لَا تَدَعُوهُ.[1]
امير مؤمنان علیه السّلام فرمود: كسى بر سر راه نخوابد، و فرمود: كسى به رو نخوابد و اگر چنين خوابيد، بيدارش كنيد و او را وانگذاريد.
2- الخصال وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع إِذَا أَرَادَ أَحَدُكُمُ النَّوْمَ فَلْيَضَعْ يَدَهُ الْيُمْنَى تَحْتَ خَدِّهِ الْأَيْمَنِ فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي أَ يَنْتَبِهُ مِنْ رَقْدَتِهِ أَمْ لَا. [2]
امير مؤمنان علیه السّلام فرمود: هر گاه كسى از شما بخواهد بخوابد، دست راستش را زير گونه راست نهد، چون نمی داند که بيدار مى‌شود يا نه.
3- علل الشرائع عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ قَالَ النَّبِيُّ ص إِذَا أَوَى أَحَدُكُمْ إِلَى فِرَاشِهِ فَلْيَمْسَحْهُ بِطَرَفِ إِزَارِهِ فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي مَا يَحْدُثُ عَلَيْهِ ثُمَّ لْيَقُلِ اللَّهُمَّ إِنْ أَمْسَكْتَ نَفْسِي فِي مَنَامِي فَاغْفِرْ لَهَا وَ إِنْ أَرْسَلْتَهَا فَاحْفَظْهَا بِمَا تَحْفَظُ بِهِ عِبَادَكَ الصَّالِحِينَ.[3]
پيغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: چون يكى از شما به بسترش رود، گوشه جامه‌اش را روى آن بكشد، زيرا نمي داند چه بر آن پدید شود. سپس گويد: بار خدايا! اگر جانم را در خواب نگذاشتى، آن را بيامرز و اگر آن را رها كردى، آن را حفظ كن، با هر چه که بنده‌هاى خوبت را حفظ كنى.
4- الخصال، عيون أخبار الرضا عليه السلام ع، علل الشرائع فِي خَبَرِ الشَّامِيِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع عَنِ النَّوْمِ عَلَى كَمْ وَجْهٍ هُوَ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع النَّوْمُ عَلَى أَرْبَعَةِ أَصْنَافٍ الْأَنْبِيَاءُ تَنَامُ عَلَى أَقْفِيَتِهَا مُسْتَلْقِيَةً وَ أَعْيُنُهَا لَا تَنَامُ مُتَوَقِّعَةً لِوَحْيِ رَبِّهَا عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمُؤْمِنُ يَنَامُ عَلَى يَمِينِهِ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ وَ الْمُلُوكُ وَ أَبْنَاؤُهَا عَلَى شَمَائِلِهَا لِيَسْتَمْرِءُوا مَا يَأْكُلُونَ وَ إِبْلِيسُ وَ إِخْوَانُهُ وَ كُلُّ مَجْنُونٍ وَ ذُو عَاهَةٍ يَنَامُونَ عَلَى وُجُوهِهِمْ مُنْبَطِحِينَ.[4]
مرد شامى است از امير مؤمنان علیه السّلام پرسيد: خواب چند قسم است؟ فرمود: چهار قسم است: پيغمبران بر پشت خوابند و چشمشان نخوابد و در انتظار وحى پروردگارشان عزوجل باشند؛ مؤمن بر پهلوى راست و رو به قبله بخوابد؛ شاهان و فرزندانشان بر پهلوى چپ می خوابند تا خوراكشان هضم شود؛ و ابليس و برادرانش و هر ديوانه و آفت‌زده، بر روی شکم بخوابند.
5- الخصال عَنْ مَاجِيلَوَيْهِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ الْيَقْطِينِيِّ عَنِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنِ ابْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ: لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثَةً الْآكِلَ زَادَهُ وَحْدَهُ وَ الرَّاكِبَ فِي الْفَلَاةِ وَحْدَهُ وَ النَّائِمَ فِي الْبَيْتِ وَحْدَهُ.[5]
امام كاظم علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله سه نفر را لعن كرده: آن که توشه خود را تنها خورد [و به همسفرانش ندهد]؛ آن سوارى كه در بیابان تنها رود؛ و آن کس که در خانه‌اى تنها بخوابد.
6- الخصال فِيمَا أَوْصَى بِهِ النَّبِيُّ ص عَلِيّاً ع يَا عَلِيُّ ثَلَاثَةٌ يُتَخَوَّفُ مِنْهُنَّ الْجُنُونُ التَّغَوُّطُ بَيْنَ الْقُبُورِ وَ الْمَشْيُ فِي خُفٍّ وَاحِدٍ وَ الرَّجُلُ يَنَامُ وَحْدَهُ.[6]
در وصيت پيغمبر صلی الله علیه و آله به على علیه السّلام آمده است: اى على! بر سه كس بيم ديوانگى است: آن که ميان گورها غائط کند؛ آن که با يك لنگه کفش راه رود؛ و مردى كه تنها بخوابد.
7- الخصال، الأمالي للصدوق بِالْإِسْنَادِ الْمُتَقَدِّمِ فِي بَابِ السَّهَرِ عَنِ النَّبِيِّ ص أَنَّ اللَّهَ كَرِهَ النَّوْمَ فِي سَطْحٍ لَيْسَ بِمُحَجَّرٍ وَ قَالَ مَنْ نَامَ عَلَى سَطْحٍ غَيْرِ مُحَجَّرٍ فَقَدْ بَرِئَتْ مِنْهُ الذِّمَّةُ وَ كَرِهَ أَنْ يَنَامَ الرَّجُلُ فِي بَيْتٍ وَحْدَهُ.[7]
پيغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: خدا خوابيدن روى بام بى‌ديواره را بد دارد، و فرمود: هر كه بر آن بخوابد در پناه نباشد، و پیغمبر بد داشت كسى در خانه تنها بخوابد.
8- الخصال عَنِ ابْنِ مُوسَى عَنِ ابْنِ زَكَرِيَّا عَنِ ابْنِ حَبِيبٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ هُدْبَةَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُبَارَكِ بْنِ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ لِلْحَسَنِ ابْنِهِ ع- يَا بُنَيَّ أَ لَا أُعَلِّمُكَ أَرْبَعَ خِصَالٍ تَسْتَغْنِي بِهَا عَنِ الطِّبِّ فَقَالَ بَلَى يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ لَا تَجْلِسْ عَلَى الطَّعَامِ إِلَّا وَ أَنْتَ جَائِعٌ وَ لَا تَقُمْ عَنِ الطَّعَامِ إِلَّا وَ أَنْتَ تَشْتَهِيهِ وَ جَوِّدِ الْمَضْغَ وَ إِذَا نِمْتَ فَاعْرِضْ نَفْسَكَ عَلَى الْخَلَاءِ فَإِذَا اسْتَعْمَلْتَ هَذِهِ اسْتَغْنَيْتَ عَنِ الطِّبِ.[8]
امير مؤمنان علیه السّلام به فرزندش حسن فرمود: پسر جانم! به تو چهار دستور بياموزم كه تو را از پزشك بى‌نياز كند؟ گفت: بله يا اميرالمؤمنين! فرمود: بر سر غذا منشين جز آنكه گرسنه باشى، از خوردن پس منشین جز آنكه هنوز خواهان آن هستی، غذا را خوب بِجُو، و چون خواهى بخوابى، دستشویی برو که اگر اينها را به كار بندى، از طبیب بى‌نياز گردى.
9- الأمالي للصدوق فِي خَبَرِ الْمَنَاهِي عَنِ النَّبِيِّ ص قَالَ: لَا يَبِيتَنَّ أَحَدُكُمْ وَ يَدُهُ غَمِرَةٌ فَإِنْ فَعَلَ فَأَصَابَهُ لَمَمُ الشَّيْطَانِ فَلَا يَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ.[9]
از پيغمبر صلی الله علیه و آله نقل است كه فرمود: كسى از شما با دست آلوده نخوابد و اگر بخوابد و شيطان زده شود، جز خود را ملامت نكند.
10- عيون أخبار الرضا عليه السلام بِالْإِسْنَادِ إِلَى دَارِمٍ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اغْسِلُوا صِبْيَانَكُمْ مِنَ الْغَمَرِ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَشَمُّ الْغَمَرَ فَيَفْزَعُ الصَّبِيُّ فِي رُقَادِهِ وَ يَتَأَذَّى بِهِ الْكَاتِبَانِ.[10]
امام رضا از پدرانش علیهم السّلام، از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت می کند كه فرمود: كودكان خود را از آلودگى غذا بشویید كه شيطان آن را ببويد و كودك هراس كند و دو فرشته نويسنده اعمال از آن آزار كشند.
11- المحاسن عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَيْفٍ عَنْ أَخِيهِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُثَنَّى عَنْ رَجُلٍ مِنْ بَنِي نَوْفَلِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنَ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْبَائِتُ فِي الْبَيْتِ وَحْدَهُ وَ السَّائِرُ وَحْدَهُ شَيْطَانَانِ وَ الِاثْنَانِ لُمَةٌ وَ الثَّلَاثَةُ أُنْسٌ.[11]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آن که در خانه تنها بخوابد و آن که تنها سفر كند، دو شيطانند، و اگر دو تایی باشند هم آسيب باشند و اگر سه تایی باشند آرامش دارند.
12- المحاسن عَنْ أَبِيهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعِيصِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ السَّطْحِ يُنَامُ عَلَيْهِ بِغَيْرِ حُجْرَةٍ فَقَالَ نَهَى النَّبِيُّ ص عَنْهُ فَسَأَلْتُهُ عَنْ ثَلَاثَةِ حِيطَانٍ فَقَالَ لَا إِلَّا أَرْبَعٌ فَقُلْتُ كَمْ طُولُ الْحَائِطِ قَالَ أَقْصَرُهُ ذِرَاعٌ أَوْ شِبْرٌ. [12]
عيص گفت: از امام صادق علیه السّلام درباره خوابيدن بر بام بدون ديواره پرسيدم. فرمود: پيغمبر صلی الله علیه و آله از آن نهى كرده است. درباره بامی که از سه جانب دیوار دارد پرسیدم. فرمود: نه، مگر در چهار جانب. گفتم: بلندى ديوار چند باشد؟ فرمود: كوتاه‌ترینش نيم زرع يا يك وجب است.
13- المحاسن عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ عَنِ ابْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ كَانَ يَكْرَهُ الْبَيْتُوتَةَ لِلرَّجُلِ عَلَى سَطْحٍ وَحْدَهُ أَوْ عَلَى سَطْحٍ لَيْسَتْ عَلَيْهِ حُجْرَةٌ وَ الرَّجُلُ وَ الْمَرْأَةُ فِيهِ بِمَنْزِلَةٍ. [13]
امام صادق علیه السّلام بد داشت شب خوابيدن تنها در بام را يا بر بام بى‌ديواره را، و مرد و زن در این باره برابرند.
14- المحاسن عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِي أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ وَ غَيْرِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي السَّطْحِ يُبَاتُ عَلَيْهِ غَيْرَ مُحَجَّرٍ فَقَالَ يُجْزِيهِ أَنْ يَكُونَ مِقْدَارُ ارْتِفَاعِ الْحَائِطِ ذِرَاعَيْنِ.[14]
امام صادق علیه السّلام درباره بام بدون دیواره كه شب بر آن بخوابند فرمود: بلندى ديواره تا دو ذراع بس است.
15- المحاسن عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَهْلِ بْنِ الْيَسَعِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ بَاتَ عَلَى سَطْحٍ غَيْرِ مُحَجَّرٍ فَأَصَابَهُ شَيْ‌ءٌ فَلَا يَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ.[15]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر كه در شب بر بام بى‌ديواره بخوابد و آزارى به او رسد، جز خود را ملامت نكند.
16- طب الأئمة عليهم السلام عَنْ جَعْفَرِ بْنِ حَنَانٍ الطَّائِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِرَجُلٍ مِنْ أَوْلِيَائِهِ وَ قَدْ سَأَلَهُ الرَّجُلُ فَقَالَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص إِنَّ لِي بُنَيَّةً وَ أَرَقُّ لَهَا وَ أَشْفَقُ عَلَيْهَا فَإِنَّهَا تَفْزَعُ كَثِيراً لَيْلًا وَ نَهَاراً فَإِنْ رَأَيْتَ أَنْ تَدْعُوَ اللَّهَ لَهَا بِالْوَاقِيَةِ قَالَ فَدَعَا لَهَا ثُمَّ قَالَ مُرْهَا بِالْفَصْدِ فَإِنَّهَا تَنْتَفِعُ بِذَلِكَ. [16]
امام صادق علیه السّلام در پاسخ يكى از دوستانش كه از او پرسيده بود: يا ابن رسول الله! من دختركى دارم كه بر او نگرانم، زيرا در شبانه روز بسيار هراس كند. اگر بشود برایش دعا کنید خدا از این مشکل حفظش کند. آن حضرت بر او دعا كرده و فرموده بود: او را به رگ زدن وادار كه از آن بهره برد.
17- طب الأئمة عليهم السلام أَبُو عُبَيْدَةَ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّصْرِ عَنِ مُيَسِّرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ رَجُلًا قَالَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّ لِي جَارِيَةً يَكْثُرُ فَزَعُهَا فِي الْمَنَامِ وَ رُبَّمَا اشْتَدَّ بِهَا الْحَالُ فَلَا تَهْدَأُ وَ يَأْخُذُهَا خَدَرٌ فِي عَضُدِهَا وَ قَدْ رَآهَا بَعْضُ مَنْ يُعَالِجُ فَقَالَ إِنَّ بِهَا مس [مَسّاً] مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ وَ لَيْسَ يُمْكِنُ عِلَاجُهَا فَقَالَ ع بَرِّدْهَا بِالْفَصْدِ وَ خُذْ لَهَا مَاءَ الشبيت [الشِّبِتِ] الْمَطْبُوخِ بِالْعَسَلِ وَ يُسْقَى ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ قَالَ فَفَعَلْتُ ذَلِكَ فَعُوفِيَتْ بِإِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. [17]
مردى به امام صادق علیه السّلام گفت: يا ابن رسول الله! دخترى دارم كه در خواب زیاد هراس كند و بسا بد حال شود و آرام نگيرد، و بازويش بى‌حركت شود. يك پزشك او را ديده و گفته که جن‌زده است و درمانى ندارد. فرمود: با رگ زدن او را خنك كن و آب شوید پخته را با عسل سه روز به او بنوشان. (راوى گويد:) چنين كردم و به اذن خدای عزّوجلّ خوب شد.
18- دَعَوَاتُ الرَّاوَنْدِيِّ، رَوَى ابْنُ بَابَوَيْهِ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ الْوَكِيلِ الْقُمِّيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ ع فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنِّي مُغْتَمٌّ بِشَيْ‌ءٍ يُصِيبُنِي فِي نَفْسِي وَ قَدْ أَرَدْتُ أَنْ أَسْأَلَ أَبَاكَ فَلَمْ يَتَّفِقَ لِي ذَلِكَ فَقَالَ مَا هُوَ فَقُلْتُ يَا سَيِّدِي رُوِيَ لَنَا عَنْ آبَائِكَ ع أَنَّ نَوْمَ الْأَنْبِيَاءِ عَلَى أَقْفِيَتِهِمْ وَ نَوْمَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى أَيْمَانِهِمْ وَ نَوْمَ الْمُنَافِقِينَ عَلَى شَمَائِلِهِمْ وَ نَوْمَ الشَّيَاطِينِ عَلَى وُجُوهِهِمْ فَقَالَ كَذَلِكَ فَقُلْتُ يَا سَيِّدِي فَإِنِّي أَجْهَدُ أَنْ أَنَامَ عَلَى يَمِينِي فَلَا يُمْكِنُنِي وَ لَا يَأْخُذُنِي النَّوْمُ عَلَيْهَا فَسَكَتَ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ يَا أَحْمَدُ ادْنُ مِنِّي فَدَنَوْتُ مِنْهُ فَقَالَ يَا أَحْمَدُ أَدْخِلْ يَدَكَ تَحْتَ ثِيَابِكَ فَأَدْخَلْتُهَا فَأَخْرَجَ يَدَهُ مِنْ تَحْتِ ثِيَابِهِ وَ أَدْخَلَهَا تَحْتَ ثِيَابِي وَ مَسَحَ بِيَدِهِ الْيُمْنَى عَلَى جَانِبِيَ الْأَيْسَرِ وَ بِيَدِهِ الْيُسْرَى عَلَى جَانِبِيَ الْأَيْمَنِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَالَ أَحْمَدُ فَمَا أَقْدِرُ أَنْ أَنَامَ عَلَى يَسَارِي مُنْذُ فَعَلَ ع ذَلِكَ بِي.[18]
احمد بن اسحاق وكيل قمى (رضي الله عنه) گفت: نزد امام عسکری رفتم و گفتم: قربانت گردم! من در اندوهم از آنچه به من مي رسد و مي خواستم آن را از پدرت بپرسم و موفق نشدم. فرمود: چه باشد؟ گفتم: اى آقايم! از پدرانت به ما روايت رسيده كه خواب پيمبران بر پشت خوابيدن است و خواب مؤمنان بر پهلوى راست و خواب منافقان بر پهلوى چپ و خواب شياطين بر رو. فرمود: چنين است. گفتم: اى آقايم! من مي كوشم بر پهلوى راستم بخوابم و نمي شود و خوابم نمى برد. آن حضرت ساعتى خاموش ماند و آنگاه فرمود: اى احمد، نزديك من بيا! نزديكش شدم و فرمود: اى احمد! دستت را زير جامه‌ات ببر، و بردم. آن حضرت دستش را از زير جامه خود به در آورد و به زير لباس من بُرد و دست راستش را بر پهلوى چپم كشيد و دست چپش را تا سه بار بر پهلوى راستم کشید. احمد گفت: از آن روز ديگر بر پهلوى چپ نمي توانم بخوابم.
19- دَعَوَاتُ الرَّاوَنْدِيِّ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَوَيْتَ إِلَى فِرَاشِكَ فَانْظُرْ مَا سَلَكْتَ فِي بَطْنِكَ وَ مَا كَسَبْتَ فِي يَوْمِكَ وَ اذْكُرْ أَنَّكَ مَيِّتٌ وَ أَنَّ لَكَ مَعَاداً. [19]
امام صادق علیه السّلام فرمود: چون به بسترت جا كردى، بينديش در شكمت چه دارى، و آن روز چه به دست آوردى، و به ياد آور كه تو خواهى مُرد و تو را معادى خواهد بود.