حکمت 100 نهج البلاغه : همانا دنيا و آخرت دو دشمنند

حکمت 100 نهج البلاغه : همانا دنيا و آخرت دو دشمنند

متن اصلی حکمت 100 نهج البلاغه

موضوع حکمت 100 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 100 نهج البلاغه

100 وَ قَالَ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِنَّ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةَ عَدُوَّانِ مُتَفَاوِتَانِ وَ سَبِيلَانِ مُخْتَلِفَانِ فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَ تَوَلَّاهَا أَبْغَضَ الْآخِرَةَ وَ عَادَاهَا وَ هُمَا بِمَنْزِلَةِ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ مَاشٍ بَيْنَهُمَا كُلَّمَا قَرُبَ مِنْ وَاحِدٍ بَعُدَ مِنَ الْآخَرِ وَ هُمَا بَعْدُ ضَرَّتَانِ

موضوع حکمت 100 نهج البلاغه

همانا دنيا و آخرت دو دشمنند

ترجمه مرحوم فیض

100- امام عليه السّلام (در باره دنيا و آخرت) فرموده است

1- دنيا و آخرت دو دشمن ناجور و دو راه جدا (راه بهشت و راه دوزخ) هستند، پس كسيكه دنيا را دوست داشت و بآن دل بست آخرت را دشمن داشته و بآن دشمنى نموده (از آن چشم پوشيده) است، 2- و آن دو مانند خاور و باختر مى باشند كه رونده بين آنها هر چه به يكى نزديك شود از ديگرى دور گردد (دل بسته بدنيا هر چه بآن دل بندد همان اندازه از آخرت غافل ماند، و دل بسته بآخرت بدنيا بى رغبت باشد) و آنها پس از اين اختلافشان بدو زن مانند كه يك شوهر داشته باشند (كه هرگز با يكديگر سازگار نشوند، چون نزديكى و دوستى با هر يك مستلزم دورى و دشمنى با ديگرى است).

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1333)

ترجمه مرحوم شهیدی

همانا دنيا و آخرت دو دشمنند نافراهم، و دو راهند مخالف هم. آن كه دنيا را دوست داشت و مهر آن را در دل كاشت، آخرت را نه پسنديد و دشمن انگاشت، و دنيا و آخرت چون خاور و باختر است و آن كه ميان آن دو رود چون به يكى نزديك گردد از ديگرى دور شود. و چون دو زنند در نكاح يكى شوى- كه ناسازگارند و در گفتگوى- .

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 377)

شرح ابن میثم

95- و قال عليه السّلام:

إِنَّ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةَ عَدُوَّانِ مُتَفَاوِتَانِ- وَ سَبِيلَانِ مُخْتَلِفَانِ- فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَ تَوَلَّاهَا أَبْغَضَ الْآخِرَةَ وَ عَادَاهَا- وَ هُمَا بِمَنْزِلَةِ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ مَاشٍ بَيْنَهُمَا- كُلَّمَا قَرُبَ مِنْ وَاحِدٍ بَعُدَ مِنَ الْآخَرِ- وَ هُمَا بَعْدُ ضَرَّتَانِ

المعنى

استعار لفظ العدوّ لهما باعتبار ما بينهما من البعد لطالبهما، و ظاهر كونهما سبيلين مختلفين. و من لوازم ما بينهما من العداوة و الاختلاف كون المحبّ لإحديهما مبغضا للاخرى. ثمّ شبّههما بالمشرق و المغرب و وجه الشبه تباينهما و اختلاف جهتيهما، و شبّه الطالب لهما بالماشي بينهما و وجه الشبه قوله: كلّما قرب. إلى آخره فإنّ الطالب للدنيا بقدر توجّهه في طلبها يكون غفلته على الآخرة و انقطاعه عنها و كلّما أمعن في تحصيلها ازداد غفلة و بعدا عن الآخرة و بالعكس كالماشي إلى حد جهتى المشرق و المغرب. ثمّ شبهّهما بعد ذلك بالضرّتين و وجه الشبه أيضا أنّ لقرب من إحداهما يستلزم البعد عن الاخرى كالزوج ذي الضرّتين.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 292 و 293)

ترجمه شرح ابن میثم

95- امام (ع) فرمود:

إِنَّ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةَ عَدُوَّانِ مُتَفَاوِتَانِ- وَ سَبِيلَانِ مُخْتَلِفَانِ- فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَ تَوَلَّاهَا أَبْغَضَ الْآخِرَةَ وَ عَادَاهَا- وَ هُمَا بِمَنْزِلَةِ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ مَاشٍ بَيْنَهُمَا- كُلَّمَا قَرُبَ مِنْ وَاحِدٍ بَعُدَ مِنَ الْآخَرِ- وَ هُمَا بَعْدُ ضَرَّتَانِ

ترجمه

«دنيا و آخرت دو دشمن ناسازگارند، و دو راه مخالفند، بنا بر اين كسى كه دوستدار دنيا باشد و به آن دل ببندد، با آخرت دشمن و با آن در ستيز است، و آن دو مانند مشرق و مغربند، كسى كه ما بين آنها راه مى رود هر چه به يكى نزديك شود از ديگرى دور مى شود، و آن دو، پس از اين اختلافها به دو زن هوو مى مانند.»

شرح

كلمه: (العدوّ) دشمن را- از جهت فاصله اى كه ما بين دنيا و آخرت وجود دارد- براى آنها استعاره آورده است، و امّا اين كه دنيا و آخرت دو راه مخالفند، واضح و روشن است. و لازمه وجود دشمنى و اختلاف بين دنيا و آخرت آن است كه دوستدار يكى از آنها دشمن ديگرى باشد.

آن گاه امام (ع) دنيا و آخرت را به مشرق و مغرب تشبيه كرده است، وجه شبه مباينت آنها و اختلاف جهت آنهاست، و طالب دنيا را به كسى تشبيه كرده كه ما بين مشرق و مغرب در حركت است، وجه شبه عبارت: كلما قرب... است زيرا طالب دنيا به هر مقدار در طلب دنيا همّت گمارد به همان نسبت از آخرت غافل مى ماند و از آن دور مى افتد، و هر چه در كسب دنيا بيشتر بينديشد، غفلت و دورى اش از آخرت افزون مى گردد و بالعكس، همانند رهروى كه به يكى از دو جهت مشرق و مغرب حركت مى كند. و پس از آن، دنيا و آخرت را به دو هوو تشبيه كرده است وجه شبه نيز اين است كه هر چه به يكى از هووها نزديك شود، همچون مرد دو زنه از زن ديگر دور مى گردد.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 495 و 496)

شرح مرحوم مغنیه

إنّ الدّنيا و الآخرة عدوّان متفاوتان و سبيلان مختلفان، فمن أحبّ الدّنيا و تولّاها أبغض الآخرة و عاداها. و هما بمنزلة المشرق و المغرب و ماش بينهما، كلّما قرب من واحد بعد من الآخر، و هما بعد ضرّتان.

المعنى

(ان الدنيا و الآخرة عدوان إلخ).. المراد بالدنيا هنا دنيا الحرام كالعيش على حساب الآخرين، و التي تؤدي الى الحرام، كالكبرياء و السيطرة بغير الحق، أما دنيا الحلال و العيش بكدّ اليمين و عرق الجبين فهي خير محض، و من الآخرة في الصميم (فمن أحب الدنيا و تولاها أبغض الآخرة و عاداها). و كلمة «تولاها» تدل بوضوح أنه انصرف بكلّه الى الدنيا، و اتخذها دينا و معبودا، و ليس من شك ان من كان هذا شأنه كره الآخرة و العمل لها.

(و هما بمنزلة المشرق و المغرب) هذا دليل آخر على أن المراد بالدنيا دنيا البغي و الفساد، و الفجور و الضلال، و لو كان بين الدنيا و الآخرة هذا البعد و التضاد- ما كانت الدنيا مطية و وسيلة للآخرة (و ماش بينهما كلما قرب من واحد بعد من الآخر) كل ما جاوز الحد انقلب الى الضد، و كل من أسرف في الماديات ابتعد عن الروحيات، و من قرب من الرذائل بعد عن الفضائل.

(و هما بعد ضرتان) في بعض الحالات، و ذلك بأن يكون عمل الإنسان كله لدنياه، و لا يقدم شيئا لآخرته، أما إذا عمل لهذه و تلك فهما شقيقتان متحابتان لا ضرتان متباغضتان. قال رسول اللّه (ص): ليس خيركم من ترك الدنيا للآخرة، و لا الآخرة للدنيا، و لكن خيركم من أخذ من هذه لهذه

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 277 و 278)

شرح شیخ عباس قمی

24- إنّ الدّنيا و الآخرة عدوّان متفاوتان، و سبيلان مختلفان، فمن أحبّ الدّنيا و تولّاها أبغض الآخرة و عاداها، و هما بمنزلة المشرق و المغرب، و ماش نهما، كلّما قرب من واحد بعد من الآخر، و هما ضرّتان. هذا الكلام لا يحتاج إلى بيان، لأنّ عمل كلّ واحدة من الدّارين مضادّ لعمل الأخرى.

( شرح حکم نهج البلاغه شیخ عباس قمی، ص 44 و 45)

شرح منهاج البراعة خویی

التاسعة و التسعون من حكمه عليه السّلام

(99) و قال عليه السّلام: إنّ الدّنيا و الاخرة عدوّان متفاوتان، و سبيلان مختلفان، فمن أحبّ الدّنيا و تولّاها أبغض الاخرة و عاداها، و هما بمنزلة المشرق و المغرب، و ماش بينهما كلّما قرب من واحد بعد من الاخر و هما بعد ضرّتان.

اللغة

(ضرّة) المرأة: امرأة زوجها، و هما ضرّتان ج: ضرائر.

الاعراب

و ماش بينهما، مبتدأ و خبر رفع المبتدأ مقدّر لأنّه منقوص، و الخبر ظرف مستقر، و الجملة حاليّة، و هما مبتدأ و ضرّتان خبره، و بعد ظرف مبنى على الضم لحذف المضاف إليه المنوىّ أي بعد كلّ ذلك.

المعنى

الدّنيا مؤنث الأدنى أي الدار الّتي هي أقرب إليك من الاخرة، و هي ما حولك من كلّ ما تعيش فيه و يعيش معك، و تحواك و تهواه، من نفسك و شهواتك و مالك و ولدك و جارك و معاشريك، فهي بالنسبة إليك مختلطة و متجدّدة في كلّ حين، و منصرفة على الدّوام و منصرمة و فانية غدّارة فرّارة فتانة، و الاخرة دارك بعد موتك إلى الأبد، فيقول عليه السّلام: إنّ دنياك و آخرتك لا تجتمعان معك كرفيقين مؤالفين معاضدين، بل هما عدوّان متفاوتان، فمن أحبّ الدّنيا أبغض الاخرة، و من قرب إلى أحدهما بعد عن الاخر، و هما ضرّتان لا يمكن إرضاؤهما معا، فلا بدّ أن تختار إحداهما و تخلّي عن الاخرة.

الترجمة

فرمود: براستى دنيا و آخرت دو دشمن ناجور و دو راه مخالف يكديگرند هر كس دنيا را دوست دارد و دنبالش برود آخرت را دشمن داشته و با آن سر عداوت برداشته، و اين دو بمانند خاور و باخترند كه يكى ميان آنها در راه است و هر چه بيكى از آن ها نزديك شود از ديگرى دور شده، و آن دو بمانند دو هبو هستند.

دنيا و آخرت چه دو دشمن برابرند اندر خلاف هم بره خويش اندرند

  • دنيا طلب كه در پى آنست روز و شببا آخرت چه دشمن خونى است در غضب
  • اين دو چه مشرقند و چه مغرب كه راه ور نزديك اين چه شد از آن افتاده دورتر
  • با اين همه بدان دو هبويند كينه خواهدنبال آخرت رو و دنياى دون مخواه

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص153و154)

شرح لاهیجی

(125) و قال عليه السّلام انّ الدّنيا و الاخرة عدوّان متفاوتان و سبيلان مختلفان فمن احبّ الدّنيا و تولّيها ابغض الأخرة و عاداها و هما بمنزلة المشرق و المغرب و ماش بينهما كلّما قرب من واحد بعد من الاخر و هما بعد ضرّتان يعنى و گفت (- ع- ) بتحقيق كه دنيا و اخرت دو دشمن متفاوت اثار باشند با يكديگر يكى اثار شيطانست و يكى اثار رحمن و دو راه مختلف باشند يكى راه بهشتست و يكى راه دوزخ پس كسى كه دوست داشت دنيا را و دوستى كرد با آن دشمن داشت اخرت را و دشمنى كرد با آن و ان دو سرا بمنزله مشرق و مغربست كه رونده در ميان ايشان هر قدر كه نزديك مى شود بيكى دور مى شود از ان ديگر و هر دو بعد از تفاوت در اوصاف مذكوره مانند دو زن در عقد يك شوهر باشند يعنى هرگز با يكديگر سازگار نشوند

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 301)

شرح ابن ابی الحدید

100: إِنَّ الدُّنْيَا وَ الآْخِرَةَ عَدُوَّانِ مُتَفَاوِتَانِ- وَ سَبِيلَانِ مُخْتَلِفَانِ- فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَ تَوَلَّاهَا أَبْغَضَ الآْخِرَةَ وَ عَادَاهَا- وَ هُمَا بِمَنْزِلَةِ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ مَاشٍ بَيْنَهُمَا- كُلَّمَا قَرُبَ مِنْ وَاحِدٍ بَعُدَ مِنَ الآْخَرِ- وَ هُمَا بَعْدُ ضَرَّتَانِ هذا الفصل بين في نفسه لا يحتاج إلى شرح- و ذلك لأن عمل كل واحد من الدارين مضاد لعمل الأخرى- فعمل هذه الاكتساب و الاضطراب في الرزق- و الاهتمام بأمر المعاش و الولد و الزوجة- و ما ناسب ذلك- و عمل هذه قطع العلائق و رفض الشهوات- و الانتصاب للعبادة- و صرف الوجه عن كل ما يصد عن ذكر الله تعالى- و معلوم أن هذين العملين متضادان- فلا جرم كانت الدنيا و الآخرة ضرتين لا يجتمعان

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 264)

شرح نهج البلاغه منظوم

[102] و قال عليه السّلام:

إنّ الدّنيا و الأخرة عدوّان متفاوتان، و سبيلان مختلفان، فمن احبّ الدّنيا و تولّاها أبغض الأخرة و عاداها، و هما بمنزلة المشرق و المغرب، و ماش بينهما كلّما قرب من وّاحد بعد من الآخر، و هما بعد ضرّتان.

ترجمه

دنيا و آخرت دو دشمن متفاوت، و دو راه مختلف اند، هر آنكه دل بجهان در بست و آنرا خواست، با آخرت كينه ورزيد، و با آن دشمنى كرد، و يا اين دو همچون مشرق و مغرب اند و آن كس كه بين اين دو برفتار است، هر چه بيكى نزديك بديگرى دور مى گردد، و يا خواهى بكوى آن دو چون دو زن اند كه در كابين يك شوهر باشند (و بينشان سازشى پديدار نخواهد شد).

نظم

  • جهان كان جاى نيرنگ و غرور استبعقبا دشمن و از آن بدور است
  • دو راهند وز همشان اختلاف استكجا با يكديگرشان ائتلاف است
  • يكى نور است و ديگر هست ظلمت يكى زحمت يكى روح است و رحمت
  • يكى آب است و آن ديگر سراب استيكى شب هست و ديگر آفتاب است
  • بسان شرق و غرب از هم مجانببدورند و نباشندى مصاحب
  • يكى شوهر اگر دارد دو تا زنبهم چون آن دو زن خصم اندو دشمن
  • بدانكه اين دو تا با هم چنين اندبهم همواره اندر جنگ و كين اند
  • كشد اين يك تو را در بند شيطانبرد اين يك تو را در راه يزدان
  • ز عيسى بر حواريّين مثالى است كه در اين مورد از امثال عالى است
  • كه انسان گر بگردون ديده انداختز چشم انداز خود هر چيز بشناخت
  • در آن موقع نيارد خاك را ديد برايش اين دو يكدم نيست باديد
  • دو چشمت يك زمان گر سوى بالا استهر آنچه زير پاهايت نه پيدا است
  • بدستت گر بگيرى يكسر تير سر ديگر ز تير آمد زمين گير
  • خنك آن كو ز تقواى بر ميان بندزد و اين كنده را از پاى بركند
  • تعادل را بساطى نيك گسترد ز دنيا جانب عقبا سفر كرد

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص120-122)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

 

جدیدترین ها در این موضوع

دین و دنیایت را به خدا می سپارم

دین و دنیایت را به خدا می سپارم

بگذار وقایع گذشته، دلیل و راهنمای تو در وقایع آینده و نیامده باشد که امور، همیشه به هم شبیه اند. از مردمی نباش که موعظه سودی به حالشان ندارد
دعا و نیایش در نهج البلاغه

دعا و نیایش در نهج البلاغه

دعا وسیله ای است که تمام خلایق، خصوصاً انسانها از آن بیگانه نیستند و همیشه بدان توجه دارند و با زبان حال و قال از آن استفاده می کنند هر چند که واژه ای به نام دعا در میانشان مطرح نباشد چون هر کلمه و کلامی که از استمداد و ایجاد رابطه به خدا حکایت نماید دعاست
نیایش زیبا از نهج البلاغه

نیایش زیبا از نهج البلاغه

خدایا! امید به تو بستم تا راهنما باشى به اندوخته هاى آمرزش و گنجینه هاى بخشایش ! خدایا! این بنده توست که در پیشگاهت برپاست ، یگانه ات مى خواند و یگانگى خاص تو راست . جز تو کسى را نمى بیند که سزاى این ستایش هاست . مرا به درگاه تو نیازى است که آن نیاز را جز فضل تو به بى نیازى نرساند، و آن درویشى را جز عطا و بخشش تو به توانگرى مبدل نگرداند. خدایا! خشنودى خود را بهره ما فرما، هم در این حال که داریم ، و بى نیازمان گردان از اینکه جز به سوى تو دست برداریم ، که تو بر هر چیز توانایى.
خدایا! چهارپايان ما تشنه اند!

خدایا! چهارپايان ما تشنه اند!

و ابرهاى باران دار به ما پشت كرده، و تو اميد هر غمزده اى، و برآورنده حاجت هر حاجتمندی. در اين زمان كه مردم ما نااميدند، و ابرها باران نداده اند، و چرندگان از بين رفته اند، از تو مى خواهيم كه ما را به اعمال زشتمان مؤاخذه نكنى، و به گناهانمان نگيرى. الهى! با ابر
خدايا! تو براى عاشقانت بهترين مونسى

خدايا! تو براى عاشقانت بهترين مونسى

و دلهايشان به جانب تو در غم و اندوه. اگر تنهايى آنان را به وحشت اندازد ياد تو مونسشان شود، و اگر مصائب به آنان هجوم آرد به تو پناه جويند، زيرا مى دانند زمام

پر بازدیدترین ها

دین و دنیایت را به خدا می سپارم

دین و دنیایت را به خدا می سپارم

بگذار وقایع گذشته، دلیل و راهنمای تو در وقایع آینده و نیامده باشد که امور، همیشه به هم شبیه اند. از مردمی نباش که موعظه سودی به حالشان ندارد
خدایا! چهارپايان ما تشنه اند!

خدایا! چهارپايان ما تشنه اند!

و ابرهاى باران دار به ما پشت كرده، و تو اميد هر غمزده اى، و برآورنده حاجت هر حاجتمندی. در اين زمان كه مردم ما نااميدند، و ابرها باران نداده اند، و چرندگان از بين رفته اند، از تو مى خواهيم كه ما را به اعمال زشتمان مؤاخذه نكنى، و به گناهانمان نگيرى. الهى! با ابر
عبادت و نیایش در نهج البلاغه

عبادت و نیایش در نهج البلاغه

ریشه همه آثار معنوی اخلاقی و اجتماعی که در عبادت است، در یاد حق و غیر او را از یاد بردن می‌باشد. ذکر خدا و یاد خدا که هدف عبادت است، دل را جلا می‌دهد و صفا می‌بخشد و آن را آماده تجلیات الهی قرار می‌دهد. امام علی علیه‌السلام در به اره یاد حق یا همان روح عبادت میفرماید: < خداوند یاد خود را صیقل دل‌ها قرار داده است. دل‌ها به این وسیله از پس کری، شنوا و از پس نابینایی، بینا و از پس سرکشی و عناد رام می‌ گردند
دعا در نهج البلاغه

دعا در نهج البلاغه

(به فرزندش امام حسن عليه السلام فرمود): در سؤال (حاجت) از پروردگارت اخلاص داشته باش؛ زيرا بخشش و محروم ساختن در دست اوست.
خدايا! تو براى عاشقانت بهترين مونسى

خدايا! تو براى عاشقانت بهترين مونسى

و دلهايشان به جانب تو در غم و اندوه. اگر تنهايى آنان را به وحشت اندازد ياد تو مونسشان شود، و اگر مصائب به آنان هجوم آرد به تو پناه جويند، زيرا مى دانند زمام
Powered by TayaCMS