طواف

آيات:

ـ وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ‌ [1]

{خانه‌ام را برای طواف کنندگان پاکیزه دار.}

ـ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيق‌ [2]

{و بر گرد آن خانه کهن طواف به جای آورند.}

روایات:

1- الخصال‌ فِيمَا أَوْصَى بِهِ النَّبِيُّ ص عَلِيّاً ع يَا عَلِيُّ إِنَّ عَبْدَ الْمُطَّلِبِ سَنَّ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خَمْسَ سُنَنٍ أَجْرَاهَا اللَّهُ لَهُ فِي الْإِسْلَامِ وَ سَاقَ الْحَدِيثَ إِلَى أَنْ قَالَ وَ لَمْ يَكُنْ لِلطَّوَافِ عَدَدٌ عِنْدَ قُرَيْشٍ فَسَنَّ فِيهِمْ عَبْدُ الْمُطَّلِبِ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ فَأَجْرَى اللَّهُ ذَلِكَ فِي الْإِسْلَامِ‌.[3]

رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: ای علی! همانا عبدالمطلب در زمان جاهلیت پنج سنت بنا نهاد که خداوند برای وی در اسلام جاری نمود... و حدیث بدین جا رسید که ایشان فرمود: طواف نزد قریش تعداد معینی نداشت تا اینكه عبد المطلب آن ‌را هفت دور قرار داد، و خداوند نیز آن را در اسلام جاری نمود.

2- الخصال أَبِي عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ أَخِيهِ عَلِيٍّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ وَ الْقَاسِمِ عَنِ الْكَاهِلِيِّ عَنْ أَبِي الْفَرَجِ قَالَ: سَأَلَ أَبَانٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَ كَانَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص طَوَافٌ يُعْرَفُ بِهِ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَطُوفُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ عَشَرَةَ أَسْبَاعٍ ثَلَاثَةً أَوَّلَ اللَّيْلِ وَ ثَلَاثَةً آخِرَ اللَّيْلِ وَ اثْنَيْنِ إِذَا أَصْبَحَ وَ اثْنَيْنِ بَعْدَ الظُّهْرِ وَ كَانَ فِيمَا بَيْنَ ذَلِكَ رَاحَتُهُ‌.[4]

از امام صادق علیه السلام سؤال شد: آیا رسول خدا طواف خاصی انجام می داد؟ فرمود: رسول خدا در شب و روز ده بار طواف هفت دور می‌کرد: سه بار اول را در ابتدای شب و سه بار دیگر را در انتهای شب و دو بار آن را زمان صبح و دوبار بعد از ظهر، و بین آن استراحت می‌کرد.

3- الخصال ابْنُ الْوَلِيدِ عَنِ ابْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: يُسْتَحَبُّ أَنْ تَطُوفَ ثَلَاثَمِائَةٍ وَ سِتِّينَ أُسْبُوعاً عَدَدَ أَيَّامِ السَّنَةِ فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَمَا قَدَرْتَ عَلَيْهِ مِنَ الطَّوَافِ‌.[5]

امام صادق علیه السلام فرمود: مستحب است که هر هفته 360 بار طواف هفت دور انجام دهی. اگر این مقدار نتوانستی، هر چقدر در توان داشتی طواف کن.

4- الخصال الْأَرْبَعُمِائَةِ، قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع‌ إِذَا أخرجتم [خَرَجْتُمْ‌] حُجَّاجاً إِلَى بَيْتِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَكْثِرُوا النَّظَرَ إِلَى بَيْتِ اللَّهِ فَإِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِائَةً وَ عِشْرِينَ رَحْمَةً عِنْدَ بَيْتِهِ الْحَرَامِ مِنْهَا سِتُّونَ لِلطَّائِفِينَ وَ أَرْبَعُونَ لِلْمُصَلِّينَ وَ عِشْرُونَ لِلنَّاظِرِينَ‌.[6]

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: زمانی که به عنوان حج گزار به سوی خانه خدا رفتید، به خانه خدا بسیار نگاه کنید، زیرا که برای خداوند عز و جل صد و بیست رحمت در خانه‌اش موجود است که شصت تای آن برای طواف کنندگان، چهل تای آن برای نمازگزاران و بیست تای آن برای نگاه کنندگان است.

5- ثواب الأعمال ابْنُ الْمُتَوَكِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِيِّ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنِ ابْنِ بَشِيرٍ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: دَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ قَدِمْتَ حَاجّاً قَالَ لَهُ نَعَمْ قَالَ وَ تَدْرِي مَا لِلْحَاجِّ مِنَ الثَّوَابِ قُلْتُ لَا أَدْرِي جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ مَنْ قَدِمَ حَاجّاً حَتَّى إِذَا دَخَلَ مَكَّةَ دَخَلَ مُتَوَاضِعاً فَإِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ قَصَّرَ خُطَاهُ مِنْ مَخَافَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَطَافَ بِالْبَيْتِ طَوَافاً وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ سَبْعِينَ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ حَطَّ عَنْهُ سَبْعِينَ أَلْفَ سَيِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ سَبْعِينَ أَلْفَ دَرَجَةٍ وَ شَفَّعَهُ فِي سَبْعِينَ أَلْفَ حَاجَةٍ وَ حَسَبَ لَهُ‌ عِتْقَ سَبْعِينَ أَلْفَ رَقَبَةٍ قِيمَةُ كُلِّ رَقَبَةٍ عَشَرَةُ آلَافِ دِرْهَمٍ‌.[7]

مردی نزد امام صادق علیه السلام رفت. امام خطاب به وی فرمود: به سفر حج آمدی؟ گفت: آری. امام علیه السلام پرسید: آیا ثواب حج گزار را می‌دانی؟ گفت: جانم به فدایتان، نمی‌دانم. فرمود: کسی که به حج رود، اگر با فروتنی داخل مکه شود، و زمان ورود به مسجدالحرام از ترس خداوند عز و جل گامهایش را کوتاه کند، و به گرد خانه طواف کند و دو رکعت نماز بخواند، خداوند برای وی هفتاد هزار حسنه می‌نویسد و هفتاد هزار گناه وی را می‌آمرزد و تا هفتاد هزار درجه وی را بالا می‌برد و در هفتاد هزار حاجت، وی را شفاعت می‌کند و برایش آزاد کردن هفتاد هزار برده را که هر یک ده هزار درهم قیمت دارند، می نویسد.

6- ثواب الأعمال ابْنُ الْمُتَوَكِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ سَهْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‌ يَا إِسْحَاقُ مَنْ طَافَ بِهَذَا الْبَيْتِ طَوَافاً وَاحِداً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَلْفَ سَيِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ دَرَجَةٍ وَ غَرَسَ لَهُ أَلْفَ شَجَرَةٍ فِي الْجَنَّةِ وَ كَتَبَ لَهُ ثَوَابَ عِتْقِ أَلْفِ نَسَمَةٍ حَتَّى إِذَا صَارَ إِلَى الْمُلْتَزَمِ فَتَحَ اللَّهُ لَهُ ثَمَانِيَةَ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ يُقَالُ لَهُ ادْخُلْ مِنْ أَيِّهَا شِئْتَ قَالَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ هَذَا كُلُّهُ لِمَنْ طَافَ قَالَ نَعَمْ أَ فَلَا أُخْبِرُكَ بِمَا هُوَ أَفْضَلُ مِنْ هَذَا قَالَ فَقُلْتُ بَلَى قَالَ مَنْ قَضَى لِأَخِيهِ الْمُؤْمِنِ حَاجَتَهُ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ طَوَافاً وَ طَوَافاً حَتَّى بَلَغَ عَشْراً. [8]

اسحاق بن عمار نقل کرده است که امام صادق علیه السلام فرمود: ای اسحاق! هر کس به گرد این خانه یک بار طواف کند، خداوند برایش هزار حسنه می‌نویسد و هزار گناه وی را محو می‌کند و تا هزار درجه وی را بالا برده و هزار درخت در بهشت برایش می‌کارد و برایش پاداش آزاد کردن هزار برده را می‌نویسد و تا زمانی که به ملتزم رسد، خداوند برایش هشت دروازه بهشت را می‌گشاید و به وی گفته می‌شود: از هر کدام که خواستی وارد شو. گفت: به امام گفتم: فدایت شوم تمامی این پاداش‌ها برای کسی است که طواف کند؟! فرمود: آری. آیا می‌خواهی به ثوابی والاتر از این تو را آگاه کنم؟ گفتم: آری. فرمود: هر کس که نیاز برادر مؤمن خویش را برآورده سازد، خداوند برایش طواف و طوافی دیگر می‌نویسد ...و تا ده طواف برشمرد.

7- قصص الأنبياء عليهم السلام بِالْإِسْنَادِ إِلَى الصَّدُوقِ عَنِ ابْنِ الْمُتَوَكِّلِ عَنِ الْحِمْيَرِيِّ عَنِ ابْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: إِنَّ آدَمَ ع لَمَّا بَنَى الْكَعْبَةَ وَ طَافَ بِهَا وَ قَالَ اللَّهُمَّ إِنَّ لِكُلِّ عَامِلٍ أَجْراً- اللَّهُمَّ وَ إِنِّي قَدْ عَمِلْتُ فَقِيلَ لَهُ سَلْ يَا آدَمُ فَقَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي ذَنْبِي فَقِيلَ لَهُ قَدْ غُفِرَ لَكَ يَا آدَمُ فَقَالَ وَ لِذُرِّيَّتِي مِنْ بَعْدِي فَقِيلَ لَهُ يَا آدَمُ مَنْ بَاءَ مِنْهُمْ بِذَنْبِهِ هَاهُنَا كَمَا بُؤْتَ غَفَرْتُ لَهُ. [9]

امام باقر علیه السلام فرمود: زمانی که آدم کعبه را بنا نهاد و به گرد آن طواف کرد فرمود: خدایا! برای هر عاملی اجر و پاداشی است، خدایا من وظیفه خود را انجام دادم. به آدم گفته شد: ای آدم نیازت را بخواه. آدم عرضه داشت: خدایا! گناهم را ببخش. به آدم گفته شد: گناهانت بر تو بخشوده شد ای آدم. آدم گفت: و گناهان فرزندان پس از خودم؟ گفته شد: ای آدم، هر کس که به گناهان خویش در این‌جا همچون تو اقرار کند، آمرزیده می‌شود.

8- قصص الأنبياء عليهم السلام بِالْإِسْنَادِ عَنِ الصَّدُوقِ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ع قَالَ: إِنَّ آدَمَ ع لَمَّا طَافَ بِالْبَيْتِ فَانْتَهَى إِلَى الْمُلْتَزَمِ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ ع أَقِرَّ لِرَبِّكَ بِذُنُوبِكَ فِي هَذَا الْمَكَانِ فَوَقَفَ آدَمُ ع فَقَالَ يَا رَبِّ إِنَّ لِكُلِّ عَامِلٍ أَجْراً وَ لَقَدْ عَمِلْتُ فَمَا أَجْرِي فَأَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَيْهِ يَا آدَمُ مَنْ جَاءَ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ هَذَا الْمَكَانَ فَأَقَرَّ فِيهِ بِذُنُوبِهِ غَفَرْتُ لَهُ. [10]

امام صادق علیه السلام فرمود: زمانی که آدم به گرد کعبه طواف کرد و به ملتزم رسید، جبرئیل به او گفت: در این جا به گناهانت اقرار کن. آدم ایستاد و گفت: خدایا، برای هر عاملی پاداشی است و من به وظیفه‌ام عمل کردم، پاداش من چیست؟ خداوند به وی وحی نمود: ای آدم، هر کدام از فرزندان تو بدین جا بیاید و به گناهانش اعتراف کند، بخشوده می‌شود.

9- قصص الأنبياء عليهم السلام بِالْإِسْنَادِ إِلَى الصَّدُوقِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ الْحَضْرَمِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‌ إِنَ‌ إِسْمَاعِيلَ ع دَفَنَ أُمَّهُ فِي الْحِجْرِ وَ جَعَلَ لَهُ حَائِطاً لِئَلَّا يُوطَأَ قَبْرُهَا. [11]

امام صادق علیه السلام فرمود: اسماعیل مادر خویش را در حجر دفن نمود و به گرد وی دیواری کشید تا کسی بر قبر وی پا نگزارد.

10- تفسير العياشي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ‌ كُنْتُ مَعَ أَبِي فِي الْحِجْرِ فَبَيْنَا هُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي إِذْ أَتَاهُ رَجُلٌ فَجَلَسَ إِلَيْهِ فَلَمَّا انْصَرَفَ سَلَّمَ عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ إِنِّي أَسْأَلُكَ عَنْ ثَلَاثَةِ أَشْيَاءَ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا أَنْتَ وَ رَجُلٌ آخَرُ قَالَ مَا هِيَ قَالَ أَخْبِرْنِي أَيُّ شَيْ‌ءٍ كَانَ سَبَبَ الطَّوَافِ بِهَذَا الْبَيْتِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمَّا أَمَرَ الْمَلَائِكَةَ أَنْ يَسْجُدُوا لآِدَمَ رَدَّتِ الْمَلَائِكَةُ فَقَالَتْ‌ أَ تَجْعَلُ فِيها مَنْ يُفْسِدُ فِيها وَ يَسْفِكُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ قالَ إِنِّي أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ‌ فَغَضِبَ عَلَيْهِمْ ثُمَّ سَأَلُوهُ التَّوْبَةَ فَأَمَرَهُمْ أَنْ يَطُوفُوا بِالضُّرَاحِ وَ هُوَ الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ مَكَثُوا بِهِ يَطُوفُونَ بِهِ سَبْعَ سِنِينَ يَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ مِمَّا قَالُوا ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَ رَضِيَ عَنْهُمْ فَكَانَ هَذَا أَصْلَ الطَّوَافِ ثُمَّ جَعَلَ اللَّهُ الْبَيْتَ الْحَرَامَ حِذَاءَ الضُّرَاحِ تَوْبَةً لِمَنْ أَذْنَبَ مِنْ بَنِي آدَمَ وَ طَهُوراً لَهُمْ فَقَالَ صَدَقْتَ ثُمَّ ذَكَرَ الْمَسْأَلَتَيْنِ نَحْوَ الْحَدِيثِ الْأَوَّلَ ثُمَّ قَامَ الرَّجُلُ فَقُلْتُ مَنْ هَذَا الرَّجُلُ يَا أَبَهْ فَقَالَ يَا بُنَيَّ هَذَا الْخَضِرُ ع‌.[12]

امام صادق علیه السلام ‌فرمود: همراه با پدرم در حجر بودیم، زمانی که وی ایستاده بود و نماز می‌خواند، مردی به نزدش آمد و در کنار او نشست. زمانی که نماز وی پایان یافت، بر پدرم سلام کرد و گفت: من درباره سه چیز از تو سؤال دارم که تنها تو و شخصی دیگر آن را می‌داند. امام فرمود: چه چیز؟ آن شخص گفت: مرا آگاه ساز که به چه سبب طواف پیرامون کعبه لازم شده است؟ ایشان فرمود:زمانی که خداوند تبارک و تعالی به فرشتگان دستور داد که بر آدم سجده کنید، فرشتگان گفتند: «أَ تَجْعَلُ فِيها مَنْ يُفْسِدُ فِيها وَ يَسْفِكُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ قالَ إِنِّي أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُون»‌ [13]{آیا کسی را در آن می‌گماری که فساد انگیزد و خون‌ها بریزد حال آنکه ما با ستایش تو، تو را تنزیه می‌کنیم و به تقدیست می‌پردازیم. خداوند فرمود: من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید.} سپس بر آنان خشم گرفت و فرشتگان درخواست کردند که توبه کنند، پس خداوند به آنان فرمان داد که به گرد ضراح که همان بیت المعمور است طواف کنند و در آن مکث کنند؛ و هفت سال به گرد آن طواف می‌کردند و از خداوند به خاطر گفته خویش طلب آمرزش می‌کردند. سپس خداوند توبه آنان را پذیرفت و آنان را بخشود و این اصل طواف بود. سپس خداوند بیت الحرام را به موازات ضراح قرار داد، تا هر کس از بنی آدم که گناه کرده،‌ توبه کند و پاک شود. آن شخص گفت: راست گفتی. سپس دو سؤال را همچون سؤال اول ذکر کرد. آن‌گاه مرد برخاست. گفتم: ای پدر، این مرد کیست؟ فرمود: فرزندم این خضر است.

11- كِتَابُ الْإِمَامَةِ وَ التَّبْصِرَةِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الرَّزَّازِ عَنْ خَالِهِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ الْخَزَّازِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‌ زَيْنُ الْإِيمَانِ الْإِسْلَامُ كَمَا أَنَّ زَيْنَ الْكَعْبَةِ الطَّوَافُ. [14]

امام صادق علیه السلام از پدران خود نقل کرده‌اند که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: زینت ایمان، اسلام است، آن چنان که زینت کعبه طواف می‌باشد.