بسم الله الرحمن الرحیم
چکیده
کسب صفات متعالی طبیعتا نیازمند تحمل برخی سختی ها است و هر چه قدر آن خصلت ارزشمند
تر و با اهمیت تر باشد رسیدن به آن سخت تر و دارای مشکلات زیاد تری خواهد بود . اما
توجه به آثار و منافع آن و مقایسه آن آثار با زحمت هایی که لازم است برای رسیدن به
آن تحمل گردد ، انسان را در پیمودن راهی که منتهی به آن صفت است راسخ تر کرده و در
وجودش انگیزه بیشتری برای رسیدنثار خوب و اگر آن صفت بد باشد آثاری که از آن دیده می
شود بد خواهد بود . توجه به این آثار خود یکی از عوامل مهمی است که موجب می شود انسان
در کسب و یا عدم کسب آن صفت اقدام نماید . به همین خاطر در و کسب آن ایجاد می نماید
.
از این رو در این نوشتار به آثار و منافعی که دست یابی به کرامت می تواند در پی خود
داشته باشد اشاره می شود .
واژگان کلیدی : اطاعت ، آرامش ، لغو ، انفاق ، روابط اجتماعی ، عفو
مقدمه
هر صفتی که انسان از آن برخوردار است دارای آثاری است . اگر خوب باشد آ این نوشتار
به آثار صفت متعالی کرامت اشاره می شود . این آثار با توجه به ابعاد وجودی انسان می
تواند به بخشهایی تقسیم شود .
الف : آثار فردی
ب : آثار اجتماعی
آثار فردی
از آنجا که کرامت مورد نظر قرآن تاثیر مستقیمی بر رفتارهای فردی دارد ، فلذا در این
بخش به این مسئله می پردازیم تا به صورتی ملموس تاثیر تخلّق به کرامت الهی را بر زندگی
افراد مشاهده نماییم .
1 - اطاعت از خدا
کسی که خود را شناخت و و از ارزشهای وجودی خود آگاه شد و بر اساس آنها حرکت زندگی خود
را پایه ریزی کرد ، قطعا از کسی که او را خلق کرده و تمام امور او را بر عهده گرفته
است بی چون و چرا اطاعت می کند . و فقط منتظر این است که ببیند چه عملی و چه رفتاری
مورد رضایت اوست تا آن را انجام دهد .
خدا در مورد فرشته ها می فرماید : وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ
بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ . لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ[1] . آنها گفتند: «خداوند رحمان فرزندى
براى خود انتخاب كرده است»! او منزه است (از اين عيب و نقص) آنها [فرشتگان ]
بندگان گرامی داشته شده اويند . هرگز در سخن بر او پيشى نمى گيرند و (پيوسته) به فرمان
او عمل مى كنند. » [2]
تحلیل محتوائی
در این آیۀ شریفۀ خدا در مقابل گفتار مشرکین و بت پرست ها که ملائکه را می پرستیدند
و آنها را فرزندان خدا می دانستند ، می فرماید که آنها فقط بندگانی هستند که مورد اکرام
الهی قرار گرفته اند . و خود آیه در ادامه به نحوه اکرام آنها اشاره کرده و می فرماید
: « آنها با این اکرام اینگونه شده اند که اصلا غیر خدا را نمی پرستند و فقط
منتظر فرامین الهی هستند . و در هیچ رفتار و گفتاری به میل و خواست خود عمل نکرده و
تنها به اراده الهی چشم دوخته اند . »
هر چند تمام موجودات دارای شعور خدا را عبادت می کنند و از این نظر هیچ برتری ملائکه
ندارند ، ولی آنچه در این آیۀ به عنوان برتری معرفی شده این است که این عبادت عطیّه
ای از جانب خداست . یعنی به خاطر قابلیتی که در وجودشان است و آنها را شایسته نموده
، مشمول این رحمت و عطیّه خاص قرار گرفته اند .
و این قاعده ای کلی است که اکرام الهی شامل بندگانی می شود که آنها خود را از نظر قابلیت
آماده نموده باشند . [3] و این اطاعت تنها به
این نیست که آنها همواره مشغول سجده و رکوع باشند ، بلکه تمام اعمال و افکار و رفتار
خود را با عطف به اراده الهی نظم می بخشند و شکوفائی حقیقی انسان نیز در چنین عبودیتی
میسّر می شود .
پیام
هر که دنبال عطایای ویژه الهی است با توکل به خدا در خود قابلیت آن را ایجاد نماید
.
نکات آیه
- برخی از بنده ها از اکرام الهی برخوردار می شوند برخی نه !
- فرشته ها بنده خدا و بنده مورد اکرام قرار گرفته او هستند .
- نشانه اکرام الهی این است که بنده گوش به فرمان باشد . نه از دستور پیشی بگیرد و نه
پاپس گذارد .
2 – آرامش
« ... من اگر از مرگ می ترسم به خاطر این است که مرگ را آخرین نقطه حیات می بینم
نه دریچه ای به سوی ابدیت . من اگر در زندگی تکیه گاهی ندارم ، به خاطر آن است که تکیه
گاه من منحصر به افراد بشری همانند خود من است . اگر در زندگی احساس پوچی و بی هدفی
می کنم و همه چیز را تکرار مکرر می بینم همه به خاطر این ست که جز به این زندگی مادی
نمی اندیشم و به غیر آن ایمان ندارم . و هر چه نگاه می کنم این زندگی مادی صرف را نیز
چیزی توخالی و سراب می بینم . آرامش روحی ما پیش از آنکه به ظواهر جسمی ما ارتباط داشته
باشد ، به طرز تفکر و چگونگی ایدئولوژی و برداشت ما از جهانی که در آن زندگی می کنیم
در ارتباط است . » [4]
انسانی که کرامت و جایگاه خود را یافته و فهمیده که : « از کجا آمده ام ، آمدنم
بهره چه بود به کجا می روم آخر ننمایی وطنم » چنین انسانی با آگاهی زندگی می
کند و با آگاهی می میرد و چنین انسانی است که در طول این مسیر همواره آرام و با طمئنینه
است . دیگر اضطرابی در زندگی سراغ او نرفته و حتی در بین دشمنان نیز آرام خواهد بود
. چنانکه امام خمینی ره خود نقل می کند زمانی که ماموران ساواک مرا گرفتند آنها می
ترسیدند ولی من در آرامش بودم
قرآن نیز در سوره فجر دوگونه انسان را معرفی می کند . می فرماید :
فَأَمَّا الْإِنْسانُ إِذا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ
رَبِّي أَكْرَمَنِ (15) وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ
عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهانَنِ (16) ... يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ
(27)ارْجِعي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً (28)فَادْخُلي في عِبادي (29وَ ادْخُلي
جَنَّتي (30 ) امّا انسان هنگامى كه پروردگارش او را براى آزمايش، اكرام مى كند و نعمت
مى بخشد (مغرور مى شود و) مى گويد: «پروردگارم مرا گرامى داشته است!» (15)
و امّا هنگامى كه براى امتحان، روزيش را بر او تنگ مى گيرد (مأيوس مى شود و) مى گويد:
«پروردگارم مرا خوار كرده است!» (16) ... تو اى روح آرام يافته! (27) به
سوى پروردگارت بازگرد در حالى كه هم تو از او خشنودى و هم او از تو خشنود است، (28)
پس در سلك بندگانم درآى، (29) و در بهشتم وارد شو! (30)
تحلیل محتوائی
انسانی که توجهی به نظام آفرینش نداشته و از امتحانهای زندگی و اینکه انسان در طول
زندگی و در همه حال در امتحان الهی قرار دارد ، غافل است . اگر خدا اکرامی به او کرده
و نعمتی ببخشد ، مغرور و سرمست گشته و فکر می کند نزد خدا ارزشی خاص دارد که به این
نعمت اکرام شده است در نتیجه هر کاری که بخواهد می تواند انجام دهد و به همین خاطر
طغیان و سرکشی می کند . و اگر مورد انعام الهی قرار نگیرد و در زندگی به سختی بی افتد
نتیجه می گیرد که خدا او را اکرام نکرده است و به او ظلم می کند و در نتیجه به جزع
و کفر رو می آورد . اینچنین شخصی همواره در دو حال افراط و تفریط بوده و هیچ گاه آرامش
ندارد . یا از فرح به طغیان و غفلت رو می آورد و یا از فرط ناراحتی رو به افراط آورده
و جزع و فزع کرده کفر می ورزد . غافل از اینکه همه اینها سنتی از سنتهای الهی یعنی
امتحان او است . آن هم نه به خاطر اینکه خود بداند ، که او منزه از این نقائص است .
بلکه به خاطر اینکه انسان با قرار گرفتن در معرض این قوانین خود را بسازد . نه در ناز
و نعمت مغرور شود و نه در تنگی فزع داشته باشد . بلکه با آرامشی که از ایمان سرچشمه
می گیرد و کرامت حقیقی انسانی قرآن آن را اقتضاء می کند ، زندگی کرده و به دیگران نیز
انتقال دهد .
در طرف مقابل انسانی مطرح می شود که با اطمینانی سرچشمه گرفته از ایمان درونی زندگی
می کند ، نه مغرور از نعمت می شود و نه از سختی ها هراسیده و فزع کرده و کفر می گوید
. کسی است که از خدای خود در کمال رضایت قرار داشته و خدا نیز از او راضی است . و انسانی
که قرآن در صدد ساختن آن است اینچنین انسانی است . [5]
پیام
نه اکرام الهی انسان را مغرور نماید و نه امتحان خدا او را ناامید و بی تاب گرداند
چون هر دو بر اساس نظام امتحان عطاء می شوند .
نکات
- خدا انسان را به صورت های گوناگونی امتحان می کند .
- هم اکرام و افزایش روزی الهی امتحان است و هم تنگ گرفتن روزی امتحان است .
- یکی از نشانه های اکرام و بزرگ داشت الهی افزایش روزی است .
- البته این اکرام زمانی لباس حقیقت به خود می پوشد که همراه با شکر بنده باشد .
- در واقع خدا با این افزایش زمینه را برای شکر بنده فراهم می نماید تا با این شکر به
خدا نزدیک تر شود و درست به همین خاطر این افزایش نعمت را اکرام می نامد .
- انسانهایی هستند که در همه حال از خدای خود راضی هستند . چه روزی بدهد و چه ندهد ،
در همه حال شاکر خدا هستند . [6]
3 – دوری از بی فائده کاری
انسانی که خود را به صفت کرامت آراسته ساخت ، چنین شخصی نه تنها از گناه خود را دور
نگه می دارد ، بلکه از کارهای سبک و بازی های دنیائی نیز خود را دور نگه می دارد .
وَ الَّذينَ لا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِراما .[7] و كسانى اند كه در مجالس باطل شرکت نکرده
و چون بر لغو بگذرند با بزرگوارى مى گذرند .
تحلیل محتوائی
این آیه در ضمن آیاتی است که در آنها صفات بندگاهن الهی یاد می شود . یکی از صفات و
خصوصیات بندگان خدا این است که در مجالس باطل مثل مجالس غناء و مجالسی که در آن گناه
باشد شرکت نمی کنند . و هنگام عبور اگر به انسانهای بیهوده کار رسیدند با بزرگواری
از کنار آنها عبور کرده و به این وسیله دامان خود را از بیهوده کاری می رهانند . یعنی
آنکه خود را بنده خدا می خواهد کار بی فائده و بی غرض انجام نمی دهد . و نه تنها خود
انجام نمی دهد بلکه اگر به افرادی هم که مبتلاء هستند گذرش بی افتد طوری از آنها عبور
می کند که دامنش به بی فائدگی آنها آلوده نشود .[8]
در جاهایی که حقّ و ارزشی در آن نیست و یا ارزشی از ارزشهای الهی در آن لکّه دار شده
و به تمسخر گرفته می شود ، اینان در آن حاضر نمی شوند و حاضر نیستند دامن پاک و روح
صاف خود را با اینگونه ناپاکی ها بی آلایند . بندگان کریم الهی آنقدر خود را و آنچه
به آن اعتقاد دارند را با ارزش یافته اند که حاضر نیستند به هیچ قیمتی از آن کاسته
شود . از اینرو هرگاه اگر عبورشان از مجلسی افتاد که در آن جز کارها و یا حرفها و یا
رفتارهای بی فائده چیزی دیگر نبود ، آن مجلس را کریمانه و بزرگوارانه ترک می کنند .
و به خود اجازه نمی دهند تا همانند آنها مشغول بیهوده گی باشند .[9]
پیام
نه تنها نباید سراغ باطل رفت بلکه اگر باطل و کارهای بیهوده هم سراغ انسان آمد باید
کریمانه از آن عبور نمود .
چنانکه گذشت انسان کریم در گذر بر انسانهایی که بیهوده گو و بیهوده کار هستند دامن
از بیهوده برچیده و خود را از آن دور می سازد ، ولی از این بالاتر وَ إِذا خاطَبَهُمُ
الْجاهِلُونَ قالُوا سَلام .[10]
اگر انسان لئیم پیش دستی کرده و حرف پست به این بنده کریم الهی بزند و رعایت ادب را
ننماید ، اینان نه تنها جواب آن بدی را نمی دهند بلکه با گفتن « سلام »
از این صحنه کم ارزش عبوری کریمانه می کنند . [11]
اینهمه مقداری از آثار ارزشمند کرامت الهی است که از انسان متصف به آن سرچشمه گرفته
و وجود خود را آراسته از زیورهای بهشتی و عطر آگین از عطرهای بهشتی می نماید .
آثار اجتماعی
1 – انفاق
چنانکه از آیه : « فَأَمَّا الْإِنْسانُ إِذا مَا ابْتَلاهُ
رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَن »[12] در مطالب قبل استفاده شد یکی از نشانه های اکرام الهی
رزقی است که برای شکر به انسان عطاء می نماید . وقتی رزق دادن از اکرام الهی نشئت بگیرد
طبیعتا انفاق انسان نیز جز از کرامت او نشات نخواهد گرفت .
بنابراین یکی از آثار کرامت انسان توجه به انسانهای محتاج و ندار در جامعه خواهد بود
. جامعه ای که در آن انسانها خود را به صفت کرامت آراسته می کنند فقیر و ندار منفور
جامعه نبوده بلکه محترم بوده و دیگران خود را در قبال آنها وظیفه مند می بینند . اگر
داشتند حاجاتشان را بر آورده می سازند و اگر نداشتند ، آنها را با رویی خوش و کریمانه
بدرقه می کنند . البته این طرز برخورد از تربیت اسلامی و قرآنی ناشی می شود که انسانها
را کریم بار می آورد . و این در آیات قرآن به روشنی دیده می شود .
می فرماید : لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ ما تُنْفِقُوا
مِنْ شَيْ ءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَليم [13]
.« هرگز به خير و خوبى نمى رسيد تا از آنچه دوست داريد انفاق كنيد. »
.
با این بیان علاوه بر ترغیب به اصل انفاق ، از اینکه انفاق کردن کار لازمی است گذشته
و به بالاتر از آن یعنی انفاق از بهترین ها و از آنچه که دوست داریم ، تشویق می کند
. که اگر اینگونه نباشد به « بِرّ »
( دست و دل باز بودن در کارهای خیر ) نخواهند رسید . و از اینجا روشن می شود هدف این
آیه ، علاوه بر تشویق به انفاق ، رساندن انفاق کننده ها به بالاترین درجه یعنی دست
و دل بازی در این امر است تا با این اوصافی که پیدا می کنند هم خود صعود کنند و هم
از دست کسانی که محتاج هستند به راحتی بگیرند . [14]
و در آخر آیه نیز با تذکّر این معنا که خدا شاهد این اعمال خیر شما هست ، آنها را در
این امر بیشتر تشویق و ترغیب می کند .
در جای دیگری می فرماید : مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في سَبيلِ اللَّهِ
كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ في كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ
وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليم
[15] .« مثل كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى كنند مثل دانه
اى است كه هفت سنبل و در هر سنبل صد دانه مى آورد. »
پیام
در راه خدا آنچه می دهیم هدر نمی رود .
نکات
در راه خدا بودن یکی از شرایط ارزشی انفاق است
در راه خدا بودن شرط لازم تاثیرگذاری انفاق است .
انفاق در راه خدا نه تنها از بین نمی رود بلکه نمو هم کرده و آنچه داده می شود را چندین برابر نیز می نماید .
در آیه ای دیگر به آنچه لازم است از آن انفاق صورت گیرد اشاره می کند و می فرماید : «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّباتِ ما كَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنا لَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ لا تَيَمَّمُوا الْخَبيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بِآخِذيهِ إِلاَّ أَنْ تُغْمِضُوا فيهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَميد» ٌ [16] » اى كسانى كه ايمان آورده ايد از آنچه بدست آورده ايد و از آنچه ما از زمين برايتان بيرون كرده ايم پاكيزه اش را انفاق كنيد و پست آن را كه خودتان نمى گيريد، مگر از آن چشم بپوشيد، براى انفاق انتخاب مكنيد. »
پیام
انفاق کریمانه آن است که از آنچه پسندیده است انفاق شود .
نکات
- ایمان مشوق خوبی برای انفاق است .
- انسانهای مومن انفاق می نمایند .
- آنچه انفاق می شود باید طیب و پاک باشد .
2 – گسترش روابط اجتماعی
وقتی انسان کریم در فکر دیگران شد به طور طبیعی به این سمت کشیده می شود که با آنها ارتباط داشته باشد .
یکی از آیاتی که ترغیب به گسترش روابط در جامعه اسلامی می کند این آیه است که می فرماید : « يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ » [17] اى كسانى كه ايمان آورده ايد! (در برابر مشكلات و هوسها،) استقامت كنيد! و در برابر دشمنان (نيز)، پايدار باشيد و از مرزهاى خود، مراقبت كنيد و از خدا بپرهيزيد، شايد رستگار شويد!
تحلیل محتوائی
در این آیۀ شریفۀ مومنین را از آن جهت که دارای صفت ایمان و اعتقاد هستند ، امر نموده به شکیبائی و استقامت در برابر مشکلات و در انجام تکالیف و ایستادگی در برابر گناهان و ... . و صبری که ابتداء به آن امر می کند ، صبر فردی است و پس از آن ، دستور پایداری جمعی و اجتماعی را می دهد . اینگونه که گروهی از مومنین با دیدن تحمّل دیگران ، و با دلگرمی از تحمّل آنها ، خود را پایدارتر و مقاومتر نموده و اجتماعی شکیبا در برابر مشکلات را به وجود بی آورند . و در واقع از آنها می خواهد نیروی مقاومتی را که در تک تک افراد وجود دارد به هم پیوند دهند تا در مقابل شدائد مقاوت بیشتری داشته باشند . سپس دستور دیگری در رابطه با ایجاد این روابط به تمام مومنین می دهد تا اجتماع خود را آماده اینگونه پایداری های جمعی بکنند تا در سایه آن سعادت دنیا و آخرت را به دست بی آورند . [18]
پیام
صبر و گسترش آن و رابطه با دیگران از آثار ایمان است که خود از آثار یافتن کرامت انسانی است .
چنانکه در مورد « سلام » دادن ، و جواب آن که یکی از راههای گسترش روابط اجتماعی بر اساس محبّت است ، تاکید نموده و تارک آن را تهدید به عذاب جهنّم می کند . و الا اگر با این نگاه به آیه توجه نشود باید تعجب کرد که به خاطر یک سلام ندادن چرا وعده عذاب داده می شود ؟! در حالی که نگاه اجتماعی و عمومی و تاثیر آن در آن اجتماع عظیم وعده عذاب را قابل قبول می نماید .
می فرماید : « وَ إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ حَسيباً » [19] ( و چون به شما تحيّت و درودى گفته شد شما تحيّتى نيكوتر از آن يا همانند آن را بگوييد، كه بى ترديد خداوند حسابرس همه چيز است. ) و با این جمله که خدا حساب همه چیز را دارد هم تهدیدی نسبت به آنان که توجهی به این حکم ندارند می نماید و هم تشویقی نسبت به کسانی که این حکم را ارج می نهند دارد . و در ادامه می فرماید : « ... لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ لا رَيْبَ فيه ... . » [20] و این جمله حاکی از تهدید به کسانی است که این حکم را عمل نمی کنند . [21]
پیام
جواب ابراز محبّت را به بهترین وجه بدهیم .
نکات
- سلام اهمیت زیادی در مناسبات اجتماعی دارد .
- جواب سلام را بهتر از سلام دهنده بدهیم .
- عدم توجه به مناسبات اجتماعی از جمله جواب سلام عذاب الهی را در پی دارد .
- همدلی بر اساس یاد خدا ( سلام ) اهمیت زیادی دارد .
3 – عفو و گذشت در جامعه
در صدر اسلام برخی از مسمانها که توانائی پرداخت هزینه زندگی خود را نداشتند ، به وسیله توانگرها اداره می شدند . ولی از برخی از این مستمندان کارهای ناشایستی دیده شد که اثرات اجتماعی بدی نیز در جامعه مسلمانها گذاشت . به همین جهت آن مسمانهای توانگری که عهده دار هزینه آنها بودند به خاطر این گناهشان خواستند هزینه آنها را قطع نمایند . ولی آیه ای نازل شد و جلوی این امر را گرفت .
می فرماید : « وَ لا يَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ أَنْ يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبى وَ الْمَساكينَ وَ الْمُهاجِرينَ في سَبيلِ اللَّهِ وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ . » [22] ( و صاحبان برترى مالى و وسعت معاش از شما، از اينكه به خويشاوندان و فقيران و مهاجران در راه خدا بخشش نمايند، كوتاهى نكنند و بر ترك آن سوگند نخورند و بايد (از بدزبانى و بد خلقى آنان) عفو كنند و درگذرند، آيا دوست نداريد كه خدا شما را ببخشايد؟ و خداوند بسيار آمرزنده و مهربان است. [23] )
و با این جمله که آیا شما دوست ندارید تا خدا از گناه شما در گذرد ؟ که قطعا همه دوست دارند . می خواهد بفهماند گذشت از عیوب و گناهان همدیگر یکی از شرایط عفو و گذشت الهی از گناهان ما است . و این در واقع ترغیب و تشویق به گسترش فرهنگ گذشت در جامعه است .
چنانکه در مورد زن و شوهری که قبل از نزدیکی ، از هم طلاق می گیرند ( که در این صورت تنها نصف مهریه بر عهده مرد خواهد بود ) دستور به عفو و گذشت می دهد . در جایی که بغضها و کینه ها می تواند شعله ور گردد و در حال طبیعی جای هیچ گذشتی نیست دستور به عفو و گذشت می دهد .
می فرماید : «وَ إِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَ قَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَريضَةً فَنِصْفُ ما فَرَضْتُمْ إِلاَّ أَنْ يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَا الَّذي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكاحِ وَ أَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوى وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصير» .[24]« و اگر آنان را پيش از آنكه نزديكى كنيد طلاق داديد در حالى كه مهرى معين كرده ايد پس نصف آنچه تعيين كرده ايد (بر عهده شماست) مگر آنكه (آن را) خود آنها گذشت كنند يا آن كس كه عقد ازدواج به دست اوست (ولىّ يا وكيل مطلق) گذشت كند. و گذشت شما (كه همه مهر را بدهيد) به تقوى نزديكتر است، و احسان و فزونبخشى را در ميان خودتان فراموش نكنيد، كه خداوند به آنچه مى كنيد بيناست . » [25]
پیام
عفو و گذشت را در جامعه گسترش بدهیم .
نکات
- اداء حقوق را همیشه باید مدّ نظر قرار داد .
- وظیفه ما اداء حقّ دیگران است ولی ذی حقّ نیز می تواند از این حقّ خود بگذرد .
- تشویق به عفو و گذشت با این جمله که کار نزدیک به تقوی است نشان این است که این عفو و گذشت همراه نیت خدائی سزاوار است .
نتیجه
کرامت همانند بسیاری از صفات متعالی دارای آثار و نتائجی است که توجه به این آثار می تواند مشوق خوبی برای تلاش برای رسیدن به آن صفت باشد .
منابع برای مطالعه بیشتر
امامی ، محمّد جعفر ، بهترین راه غلبه بر : نگرانیها و ناامیدیها ، مقدمه از آیه الله مکارم شیرازی ، انتشارات نسل جوان .
جوادي آملي ، عبد الله ، كرامت در قرآن ، رجاء .
جوادی آملی ، عبد الله ، فطرت در قرآن ، نشر اسراء- قم .
جوادی آملی ، عبد الله ، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی ، نشر اسراء .
خاتمه
- تشویق و کمک فرزندان برای عمل به آثار کرامتی که ذکر شد می تواند عامل با ارزشی برای دستیابی کودک به این صفت باشد .
- عادت دادن کودک به عفو و گذشت روح فرزند را می تواند بزرگ نماید .
- توجه به خدا در کراها و صرف توجه دادن فرزندان در این زمینه که با فطرت خداجوی آنها مطابقت کامل دارد می تواند دل آنها را در آینده آگاهانه تر با خدا آشنا نماید .
- گسترش این آثار در جامعه و توجه به فیلمها و برنامه های اجتماعی می تواند در گسترش و تعمیق این صفت در اجتماع موثر واقع شود .