روز عرفه، روز دعا و مسألت از خداوند متعال است و خداوند درهای مغفرت و رحمت خود را در این روز به روی بندگان باز می کند.
یکی از اعمالی که در این روز وارد شده است، زیارت امام حسین (ع) است. بطوری که در روایات وارد شده است، خداوند در این روز اول به زوار امام حسین (ع) نگاه می کند، پیش از کسی که در صحرای عرفات است.
در این مقاله به بررسی علت افضلیت مقام زوار امام حسین (ع) در این روز، حتی نسبت به حجاج بیت الله الحرام می پردازیم.
خدای متعال مخلوقات متفاوتی دارد.(1) یکی از مخلوقات خدای متعال زمان و نوعی دیگر از مخلوقات او مکان است.
چون خدای متعال خالق آن هاست حقایق مختلفی را در آن ها قرار داده است که برخی از آن ها را انبیا و امامان بزرگوار به ما گفته اند.
به عنوان مثال در زمین "مکان ها و سرزمین های مختلف" وجود دارد. گاهی یک قسمتی از این مکان ها را خداوند برای خودش برمی گزیند و به خود منسوب می کند. مانند "کعبه" که از آن رو خداوند این خانه را به خود منسوب کرده است، شرافت پیدا کرده و بیت الله نامیده می شود(2) و به واسطه نسبت پیدا کردن با خدای متعال ویژگی ها و شرایط خاصی پیدا می کند؛ مثلا با نگاه کردن به آن برای شخص حسنه نوشته و از سیئات او محو می کنند.(3)
پس خدای متعال بیتی را در دنیا اختیار کرده و به خود منسوب فرموده و برکات و ویژگی های خاصی برای آن جا قرار داده است.
از سوی دیگر خداوند متعال از بین "زمان های مختلف" برخی از آن ها را ممتاز و ویژه کرده است. مانند روز جمعه،(4) شب جمعه،(5) ده شب اول ماه ذی الحجه،(6) ماه های رجب، شعبان(7) و رمضان (8) و شب های قدر(9) که در قرآن و روایات، بدان اشاره شده است.
در روایاتی نقل شده است که خداوند در شب عرفه درهای مغفرت خویش را بر بندگان باز می کند(10) و در روز عرفه خداوند متعال گناهان توابین را می بخشد، هرچند به اندازه ریگ های بیابان و قطرات باران و تعداد روزهای عالم باشد.(11)
این روز، روز دعا و مسألت از خداوند متعال است(12) و خداوند این روز را روز با ارزش و پرشکوه قرار داده است.(13)
خداوند متعال در شب و روز پر برکت عرفه پیش از آن که به حجاج صحرای عرفات نگاه کند به زوار سیدالشهدا (ع) نظر می کند و نظر رحمت خود را پیش از همه، مشمول آنان می گرداند
پس دانستیم که خدای متعال که خالق همه چیز است زمان ها و مکان هایی را خاص گردانیده و به آن ها ویژگی خاصی عطا کرده است تا بندگان خود را در معرض آن ویژگی ها قرار داده و به میزان معرفت و بندگی خویش از آن ویژگی ها برخوردار و متنعم شوند.(14)
حال گاهی در عالم، ما در معرض این قرار می گیریم که هر دوی این مخلوقات خدای متعال منطبق بر هم می شوند؛ به عنوان مثال در ایام حج (دهه اول ماه ذی حجه) به حج مشرف می شویم و یا در شب های قدر در سرزمین کربلا قرار می گیریم و یا شب جمعه ای زائر آن جا می شویم؛ در چنین موقعیتی هم بهره زمانی فراهم است، هم بهره مکانی و هر دوی این ها در کنار هم می تواند مسبب برکات فراوانی شود.
هرچند که خدای متعال برکات و ویژگی های متعدد و متفاوتی برای هر یک از زمان ها و مکان ها قرار داده است؛ اما ما در جایگاهی نیستیم که توانایی مقایسه میان آن ها را داشته باشیم مگر آن که وجود مقدس آنان که لسان الله هستند پرده از راز حقیقت آن ها بردارند که در برخی موارد پرده برداشته اند؛ مثلاً خداوند متعال بیست و چهار هزار سال قبل از این که زمین کعبه را خلق کند و آن را حرم قرار دهد زمین کربلا را آفرید و آن را حرم امن و مبارک گرداند.(15) همچنین فضیلت کعبه در قیاس با فضیلتی که به زمین کربلا، همچون قطره ای است نسبت به آب دریا که سوزنی را در آن فرو برند و آن قطره را با خود بردارد.(16)
و البته که بعید نیست چنین شأنی نه فقط برای سرزمین کربلا است؛ بلکه برای قبور تمام ائمه علیهم السلام نیز باشد. چنان چه در روایات آمده است ائمه بزرگوار (ع) خود را حقیقت و مصداق بالاتر حرم الله و بیت الله نامیده اند.(17)
امام صادق (ع) فرمودند: کسی که در روز عرفه قبر حضرت حسین بن علی (ع) را زیارت کند خداوند متعال ثواب هزار هزار (یک میلیون) حج که با حضرت قائم عج الله تعالی فرجه الشریف بجای آورند را برای وی منظور می فرماید و اجر هزار هزار عمره که با حضرت رسول خدا صلی الله علیه واله انجام گیرد را به وی داده و هم چنین ثواب آزاد نمودن هزار هزار عبد را به او اعطا کرده و اجر کسی که هزار هزار دو بار اسب را در راه خدا انفاق کرده است را به وی عنایت می فرماید و حق تعالی از وی به این عبارت نام می برد: "عبدی الصّدیق آمن بوعدی" و فرشتگان درباره اش چنین تعبیر می کنند: "فلان صدیق، زکاه الله من فوق عرشه." و در زمین "کروب" نامیده می شود. (18)
با توجه به آن چه که نقل شد دانستیم که خدای متعال که خالق همه چیز است برای برخی از اشیا مقام و منزلت خاصی قرار داده است هم چون برخی از مکان ها مانند مکه، بیت الله و کربلا و یا برخی زمان ها مانند دهه اول ذی حجه، ماه مبارک رمضان، شب های قدر و روز عرفه. که هر کدام از آن ها به نسبتی که خدای متعال تعیین کرده می توانند ما را به میزان معرفتمان از برکات خود بهره مند سازند و دانستیم که این قضیه از سوی ما مقایسه پذیر نیست مگر آن که خدای متعال تفاوت آن ها را از سوی ولی خود به ما برساند. از سوی دیگر گفته شد که در برخی مواقع ما همزمان هم در مکان خاصی قرار می گیریم و هم در زمان خاصی. که در آن صورت است که اسباب بهره مندی برای ما بیش از پیش فراهم می شود؛ مثلا در ماه رجب در بیت الله یا در شب های قدر در سرزمین کربلا. حال خدای متعال بر خودش قرار داده است که کسی را که در روز پر برکت عرفه در سرزمین کربلا زائر سیدالشهدا (ع) باشد پیش از کسی در صحرای عرفات باشد مورد عنایت خود قرار دهد؛ چرا که اگر بیت الله معظم و مجلل بوده است و خدای متعال آن را به خود منسوب کرده است؛ امام حسین (ع) نیز ثارالله و عبدالله است و اگر کعبه مطاف تمامی انبیا (ع) بوده از زمان حضرت آدم در روایات ما آمده است که هیچ پیامبری نبوده است مگر آنکه زیارت کرده است سرزمین کربلا را (19) و وجود مبارک آن حضرت حقیقت و باطن بیت الله است و اشرف از کعبه(20). از این رو این روایت معنا پیدا می کند که خداوند متعال در شب و روز پر برکت عرفه پیش از آن که به حجاج صحرای عرفات نگاه کند به زوار سیدالشهدا (ع) نظر می کند(21) و نظر رحمت خود را پیش از همه، مشمول آنان می گرداند(22).
باشد که خدای متعال از سر فضل و رحمت خود، زیارت با معرفت آن حضرت را از سر محبتشان در ایام و لیالی مخصوصه زیارت آن حضرت خصوصا شب و روز عرفه و حتی در همه روزها و شب های سال روزیمان کند که:
"هر وقتِ خوش که دست دهد مغتنم شمار."
پاورقی
- خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَینَهُما. سوره فرقان آیه59
- رُوِی عَنِ الصَّادِقِ (ع) أَنَّهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اخْتَارَ مِنْ کلِ شَی ءٍ شَیئاً وَ اخْتَارَ مِنَ الْأَرْضِ مَوْضِعَ الْکعْبَه. من لا یحضره الفقیه جلد2، صفحه243
- رُوِی أَنَّ مَنْ نَظَرَ إِلَی الْکعْبَه لَمْ یزَلْ تُکتَبُ لَهُ حَسَنَه وَ تُمْحَی عَنْهُ سَیئَه حَتَّی یصْرِفَ بِبَصَرِهِ عَنْهَا. همان، 205
- قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) إِنَّ اللَّهَ اخْتَارَ مِنْ کلِ شَی ءٍ شَیئاً فَاخْتَارَ مِنَ الْأَیامِ یوْمَ الْجُمُعَه. الکافی (ط - الإسلامیه)، ج 3، ص413
- قَالَ ص إِنَّ اللَّهَ تَبَارَک وَ تَعَالَی ینْزِلُ مَلَکاً إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیا کلَّ لَیلَه فِی الثُّلُثِ الْأَخِیرِ وَ لَیلَه الْجُمُعَه فِی أَوَّلِ اللَّیلِ فَیأْمُرُهُ فَینَادِی هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَأُعْطِیهُ هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَأَتُوبَ عَلَیهِ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَه. الأمالی (للصدوق)، النص، ص411
- وَ لَیالٍ عَشْرٍ" قال: عشر ذی الحجه. تفسیر نور الثقلین، ج 5، ص571
- وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اخْتَارَ مِنَ الشُّهُورِ شَهْرَ رَجَبٍ، وَ شَعْبَانَ، وَ شَهْرَ رَمَضَانَ. التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری (ع)، ص663
- سَیدُ الشُّهُورِ رَمَضَان. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج 61، ص30
- لَیلَه الْقَدْرِ خَیرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر. سوره قدر، آیه3
- إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ- لَا تُغْلَقُ تِلْک اللَّیلَه لِأَصْوَاتِ الْمُؤْمِنِینَ لَهُمْ دَوِی کدَوِی النَّحْلِ یقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَا رَبُّکمْ وَ أَنْتُمْ عِبَادِی أَدَّیتُمْ حَقِّی وَ حَقٌّ عَلَی أَنْ أَسْتَجِیبَ لَکمْ فَیحُطُّ تِلْک اللَّیلَه عَمَّنْ أَرَادَ أَنْ یحَطَّ عَنْهُ ذُنُوبُهُ وَ یغْفِرُ لِمَنْ أَرَاد أَنْ یغْفَرَ لَه. من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص212
- یوْمُ عَرَفَه یوْمٌ یبَاهِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الْمَلَائِکه فَلَوْ حَضَرْتَ ذَلِک الْیوْمَ بِرَمْلِ عَالِجٍ وَ قَطْرِ السَّمَاءِ وَ أَیامِ الْعَالَمِ ذُنُوباً فَإِنَّهُ تُبَتُّ ذَلِک الْیوْمَ. الکافی (ط - الإسلامیه)، ج 4، ص261
- الکافی جلد4،صفحه 145
- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْک السُّبُلِ یوْمَ عَرَفَه یوْمٌ عَظِیمٌ قَدْرُهُ جَلِیلٌ أَمْرُهُ مَیمُون. إقبال الأعمال (ط - القدیمه)، ج 1، ص397
- أَنَّ قِیمَه کلِّ امْرِئٍ وَ قَدْرَهُ مَعْرِفَتُه. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج 1، ص106
- کامل الزیارات ص268
- همان ص267
- بحارالانوار جلد 26، صفحه250
- کامل الزیارات، النص، ص172
- اشک روان بر امیر کاروان، ص380
- همان، ص377
- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یوْمَ عَرَفَه ینْظُرُ إِلَی زُوَّارِ قَبْرِ الْحُسَینِ ع فَیغْفِرُ لَهُمْ ذُنُوبَهُمْ وَ یقْضِی لَهُمْ حَوَائِجَهُمْ قَبْلَ أَنْ ینْظُرَ إِلَی أَهْلِ الْمَوْقِفِ بِعَرَفَه. عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، ج 4، ص83
- عن اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یبْدَأُ بِالنَّظَرِ إِلَی زُوَّارِ قَبْرِ الْحُسَینِ بْنِ عَلِی ع عَشِیه عَرَفَه قَالَ قُلْتُ قَبْلَ نَظَرِهِ إِلَی أَهْلِ الْمَوْقِفِ قَالَ نَعَم. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، النص، ص