آیات
- يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلاَّ أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلى طَعامٍ غَيْرَ ناظِرينَ إِناهُ وَ لكِنْ إِذا دُعيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَ لا مُسْتَأْنِسينَ لِحَديثٍ إِنَّ ذلِكُمْ كانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيي مِنْكُمْ وَ اللَّهُ لا يَسْتَحْيي مِنَ الْحَقِّ وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ وَ ما كانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذلِكُمْ كانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظيماً [1]
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! در خانه هاى پيامبر داخل نشويد مگر به شما براى صرف غذا اجازه داده شود، در حالى كه (قبل از موعد نياييد و) در انتظار وقت غذا ننشينيد امّا هنگامى كه دعوت شديد داخل شويد و وقتى غذا خورديد پراكنده شويد، و (بعد از صرف غذا) به بحث و صحبت ننشينيد اين عمل، پيامبر را ناراحت مى نمايد، ولى از شما شرم مى كند (و چيزى نمى گويد) امّا خداوند از (بيان) حق شرم ندارد! و هنگامى كه چيزى از وسايل زندگى را (بعنوان عاريت) از آنان [همسران پيامبر] مى خواهيد از پشت پرده بخواهيد اين كار براى پاكى دلهاى شما و آنها بهتر است! و شما حق نداريد رسول خدا را آزار دهيد، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسرى خود درآوريد كه اين كار نزد خدا بزرگ است!
- هَلْ أَتَئكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ الْمُكْرَمِينَ إِذْ دَخَلُواْ عَلَيْهِ فَقَالُواْ سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ فَرَاغَ إِلىَ أَهْلِهِ فَجَاءَ بِعِجْلٍ سَمِينٍ فَقَرَّبَهُ إِلَيهِْمْ قَالَ أَ لَا تَأْكلُُون [2]
آيا خبر مهمانهاى بزرگوار ابراهيم به تو رسيده است؟ در آن زمان كه بر او وارد شدند و گفتند: سلام بر تو! او گفت: سلام بر شما كه جمعيّتى ناشناخته ايد! سپس پنهانى به سوى خانواده خود رفت و گوساله فربه (و بريان شده اى را براى آنها) آورد، و نزديك آنها گذارد، (ولى با تعجّب ديد دست بسوى غذا نمى برند) گفت: آيا شما غذا نمى خوريد؟!
- وَ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُنا إِبْراهيمَ بِالْبُشْرى قالُوا سَلاماً قالَ سَلامٌ فَما لَبِثَ أَنْ جاءَ بِعِجْلٍ حَنيذٍ [3]
فرستادگان ما [فرشتگان ] براى ابراهيم بشارت آوردند گفتند: سلام! (او نيز) گفت: سلام! و طولى نكشيد كه گوساله بريانى (براى آنها) آورد
روایات
الکافی
1-عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ بِإِسْنَادِهِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم إِذَا دَخَلَ رَجُلٌ بَلْدَةً فَهُوَ ضَيْفٌ عَلَى مَنْ بِهَا مِنْ إِخْوَانِهِ وَ أَهْلِ دِينِهِ حَتَّى يَرْحَلَ عَنْهُمْ [4]
امام باقر علیه السلام فرمود: هنگامی که مردی وارد شهری شود بر برادران دینی خود در آن شهر مهمان است تا وقتی که از نزدشان برود.
2- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ الْفَارِسِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْبَصْرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم الضَّيْفُ يُلْطَفُ لَيْلَتَيْنِ فَإِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الثَّالِثَةِ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ يَأْكُلُ مَا أَدْرَكَ [5]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : ميهمان تا دو شب پذيرايى مى شود ؛ از شب سوم جزو اهل خانه به شمار مى آيد و هر چه رسيد مى خورد .
3- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ وَاصِلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم الضِّيَافَةُ أَوَّلَ يَوْمٍ وَ الثَّانِيَ وَ الثَّالِثَ وَ مَا بَعْدَ ذَلِكَ فَإِنَّهَا صَدَقَةٌ تُصُدِّقَ بِهَا عَلَيْهِ قَالَ ثُمَّ قَالَ صلي الله عليه وأله وسلم لَا يَنْزِلُ أَحَدُكُمْ عَلَى أَخِيهِ حَتَّى يُوثِمَهُ مَعَهُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَيْفَ يُوثِمُهُ قَالَ حَتَّى لَا يَكُونَ عِنْدَهُ مَا يُنْفِقُ عَلَيْهِ[6]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: پذیرایی از مهمان سه روز است. وبعد از آن صدقه ایست که به او می دهی. سپس فرمود: بر برادرتان آنگونه مهمان نشوید که او را به گناه بیندازید! سؤال شد: چگونه او را به گناه می اندازیم؟ فرمود: یعنی انقدر نزدش بمانید که دیگر چیزی برای پذیرایی از شما نداشته باشد!
4- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى عَنْ ذُبْيَانَ بْنِ حَكِيمٍ عَنْ مُوسَى النُّمَيْرِيِّ عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ قَالَ رَأَيْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام ضَيْفاً فَقَامَ يَوْماً فِي بَعْضِ الْحَوَائِجِ فَنَهَاهُ عَنْ ذَلِكَ وَ قَامَ بِنَفْسِهِ إِلَى تِلْكَ الْحَاجَةِ وَ قَالَ عليه السلام نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم عَنْ أَنْ يُسْتَخْدَمَ الضَّيْفُ [7]
ابن ابى يعفور گوید : در خانه امام صادق عليه السلام ميهمانى ديدم . روزى او براى انجام كارى برخاست . حضرت به او اجازه نداد و شخصاً آن كار را انجام داد و فرمود : رسول خدا صلى الله عليه و آله از به كار گرفتن ميهمان ، نهى فرموده است .
5- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ السَّيَّارِيِّ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَغْدَادِيِّ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ قَالَ نَزَلَ بِأَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عليه السلام ضَيْفٌ وَ كَانَ جَالِساً عِنْدَهُ يُحَدِّثُهُ فِي بَعْضِ اللَّيْلِ فَتَغَيَّرَ السِّرَاجُ فَمَدَّ الرَّجُلُ يَدَهُ لِيُصْلِحَهُ فَزَبَرَهُ أَبُو الْحَسَنِ عليه السلام ثُمَّ بَادَرَهُ بِنَفْسِهِ فَأَصْلَحَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ إِنَّا قَوْمٌ لَا نَسْتَخْدِمُ أَضْيَافَنَا [8]
ابو عبد اللَّه بغدادى از شخصى نقل كرد كه گفت مهمانى براى حضرت رضا عليه السّلام آمد آن جناب با او نشسته بود و صحبت ميكردند شب بود چراغ كم نور شد مهمان دست دراز كرد تا درستش كند ولى حضرت رضا عليه السّلام مانع شد و خود مشغول اصلاح چراغ گرديد تا درست شد آنگاه فرمود ما خانواده اى هستيم كه مهمان خود را بخدمت نمى گماريم.
6- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى عَنْ ذُبْيَانَ بْنِ حَكِيمٍ عَنْ مُوسَى بْنِ أُكَيْلٍ النُّمَيْرِيِّ عَنْ مَيْسَرَةَ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام إِنَّ مِنَ التَّضْعِيفِ تَرْكَ الْمُكَافَأَةِ وَ مِنَ الْجَفَاءِ اسْتِخْدَامَ الضَّيْفِ فَإِذَا نَزَلَ بِكُمُ الضَّيْفُ فَأَعِينُوهُ وَ إِذَا ارْتَحَلَ فَلَا تُعِينُوهُ فَإِنَّهُ مِنَ النَّذَالَةِ وَ زَوِّدُوهُ وَ طَيِّبُوا زَادَهُ فَإِنَّهُ مِنَ السَّخَاءِ [9]
7- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ الْفَارِسِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْبَصْرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم إِنَّ الضَّيْفَ إِذَا جَاءَ فَنَزَلَ بِالْقَوْمِ جَاءَ بِرِزْقِهِ مَعَهُ مِنَ السَّمَاءِ فَإِذَا أَكَلَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُمْ بِنُزُولِهِ عَلَيْهِمْ [10]
مهمان چون بيايد و بر گروهى وارد شود، روزى اش را هم با خويش از آسمان مى آورد، پس چون [چيزى ] بخورد، خداوند متعال به [موجب ] آمدنش به نزدشان، آنان را مى آمرزد.
8- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم مَا مِنْ ضَيْفٍ حَلَّ بِقَوْمٍ إِلَّا وَ رِزْقُهُ فِي حَجْرِهِ [11]
هيچ مهمانى نيست كه سوى گروهى آيد مگر آنكه روزى اش در دامن اوست.
9- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَيْسٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ ذَكَرَ أَصْحَابُنَا قَوْماً فَقُلْتُ وَ اللَّهِ مَا أَتَغَدَّى وَ لَا أَتَعَشَّى إِلَّا وَ مَعِي مِنْهُمُ اثْنَانِ أَوْ ثَلَاثَةٌ أَوْ أَقَلُّ أَوْ أَكْثَرُ فَقَالَ عليه السلام فَضْلُهُمْ عَلَيْكَ أَكْثَرُ مِنْ فَضْلِكَ عَلَيْهِمْ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ كَيْفَ ذَا وَ أَنَا أُطْعِمُهُمْ طَعَامِي وَ أُنْفِقُ عَلَيْهِمْ مِنْ مَالِي وَ يَخْدُمُهُمْ خَادِمِي فَقَالَ إِذَا دَخَلُوا عَلَيْكَ دَخَلُوا مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالرِّزْقِ الْكَثِيرِ وَ إِذَا خَرَجُوا خَرَجُوا بِالْمَغْفِرَةِ لک[12]
امام صادق علیه السلام به یکی از اصحابش فرمود: كردار تو با یارانت چگونه است ؟ گفتم: بخدا چاشت و شامى نخورم جز كه دو تا يا سه تا يا بيش و كم از آنها با من باشند. فرمود: تفضل آنها بر تو بيش از تفضل تو است بر آنها، گفتم: قربانت چطور با اينكه من از طعام خودم بآنها بخورانم و از مال خودم خرج آنها كنم و خدمتكارم بآنها خدمت كند؟ فرمود: چون نزد تو آيند روزى بسيارى با خود آورند و چون بيرون روند با آمرزش تو بيرون روند.
10- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ وَ جَمِيلٍ وَ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ مِمَّا عَلَّمَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم فَاطِمَةَ عليه السلام أَنْ قَالَ لَهَا يَا فَاطِمَةُ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ [13]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در سفارش به حضرت زهرا سلام الله علیها فرمود: هركه به خدا و روز واپسين ايمان دارد ، بايد ميهمانش را گرامى دارد .
11- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ مِمَّا عَلَّمَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم عَلِيّاً عليه السلام قَالَ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ [14]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در سفارش به امیر مومنان فرمود: هركه به خدا و روز واپسين ايمان دارد ، بايد ميهمانش را گرامی دارد.
12- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ الْفَارِسِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم إِنَّ مِنْ حَقِّ الضَّيْفِ أَنْ يُكْرَمَ وَ أَنْ يُعَدَّ لَهُ الْخِلَالُ [15]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: از حق مهمان است كه گرامى داشته شود و خلال برايش آماده گردد.
13- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم إِذَا أَكَلَ مَعَ الْقَوْمِ أَوَّلَ مَنْ يَضَعُ يَدَهُ مَعَ الْقَوْمِ وَ آخِرَ مَنْ يَرْفَعُهَا إِلَى أَنْ يَأْكُلَ الْقَوْمُ [16]
امام صادق علیه السلام فرمود: هرگاه رسول خدا با گروهی غذا می خورد اول از همه دست به غذا می برد و آخر از همه دست می کشید تا همه افراد بخورند.
14- عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ إِنَّ الزَّائِرَ إِذَا زَارَ الْمَزُورَ فَأَكَلَ مَعَهُ أَلْقَى عَنْهُ الْحِشْمَةَ وَ إِذَا يَأْكُلُ مَعَهُ يَنْقَبِضُ قَلِيلًا [17]
15- عَنْهُ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ حَفْصٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى عليه السلام أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم كَانَ إِذَا أَتَاهُ الضَّيْفُ أَكَلَ مَعَهُ وَ لَمْ يَرْفَعْ يَدَهُ مِنَ الْخِوَانِ حَتَّى يَرْفَعَ الضَّيْفُ يَدَهُ [18]
امام موسى بن جعفر عليهما السّلام فرمود: هنگامى كه براى رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله مهمان ميرسيد. حضرت با او غذا ميل ميفرمود، و تا مهمان از غذا خوردن دست نميكشيد رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله همچنان به خوردن ادامه ميداد.
16- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَيْسٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ الضَّيْفُ إِذَا سَرَقَ لَمْ يُقْطَعْ وَ إِنْ أَضَافَ الضَّيْفُ ضَيْفاً فَسَرَقَ قُطِعَ ضَيْفُ الضَّيْفِ [19]
امام باقر علیه السلام فرمود: ميهمان هر گاه مال ميزبان را سرقت كند دستش را قطع نمى كنند ولى اگر ميهمان, شخص ديگرى را به خانه ميزبان خود دعوت كند و آن شخص مالى را از آن خانه سرقت نمايد دست ميهمان ميهمان را قطع مى كنند.
بحارالأنوار
باب الحث على إجابة دعوة المؤمن و الحث على الأكل من طعام أخيه
1-ن، [عيون أخبار الرضا عليه السلام ] أَبِي عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ يَاسِرٍ الْخَادِمِ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عليه السلام قَالَ السَّخِيُّ يَأْكُلُ مِنْ طَعَامِ النَّاسِ لِيَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ وَ الْبَخِيلُ لَا يَأْكُلُ مِنْ طَعَامِ النَّاسِ لِئَلَّا يَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ[20]
امام رضا عليه السلام : شخص بخشنده از غذاى مردم مى خورد ، تا مردم از غذاى او بخورند ، اما شخص خسيس از غذاى مردم نمى خورد تا آنها نيز از غذاى او نخورند .
2-ل، [الخصال ] الْخَلِيلُ بْنُ أَحْمَدَ عَنْ أَبِي الْعَبَّاسِ الثَّقَفِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الصَّبَّاحِ عَنْ جَرِيرٍ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ الشَّيْبَانِيِّ عَنْ أَشْعَثَ بْنِ أَبِي الشَّعْثَاءِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ سُوَيْدٍ عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم بِسَبْعٍ إِلَى أَنْ قَالَ وَ إِجَابَةِ الدَّاعِي [21]
راوی گوید : رسول خدا صلی الله علیه و آله ما را بهفت چيز فرمان داد که یکی از آنها قبول دعوت دعوت كننده بود.
3-ب، [قرب الإسناد] أَبُو الْبَخْتَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم ثَلَاثَةٌ مِنَ الْجَفَاءِ أَنْ يَصْحَبَ الرَّجُلُ الرَّجُلَ فَلَا يَسْأَلَهُ عَنِ اسْمِهِ وَ كُنْيَتِهِ وَ أَنْ يُدْعَى الرَّجُلُ إِلَى طَعَامٍ فَلَا يُجِيبَ أَوْ يُجِيبَ فَلَا يَأْكُلَ وَ مُوَاقَعَةُ الرَّجُلِ أَهْلَهُ قَبْلَ الْمُلَاعَبَةِ [22]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود سه کار از جفاكاريست: اينكه كسى با كسى هم صحبت شود و نام و كنيه اش را نپرسد و اينكه كسى بخوراكى دعوت شود و نپذيرد يا بپذيرد و از آن نخورد، و جماع كسى با زنش پيش از بازى كردن با او.
4-سن، [المحاسن ] ابْنُ مِهْرَانَ عَنِ ابْنِ عَمِيرَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم يُجِيبُ الدَّعْوَةَ [23]
امام باقر علیه السلام فرمود: شيوه رسول خدا صلی الله علیه و آله این بود كه دعوت را پذيرا ميشد.
5- سن، [المحاسن ] ابْنُ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى عَنْ ابْنِ خُنَيْسٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ مِنَ الْحُقُوقِ الْوَاجِبَاتِ لِلْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ أَنْ يُجِيبَ دَعْوَتَهُ [24]
امام صادق عليه السلام : يكى از حقوق واجب مؤمن بر مؤمن اين است كه دعوت او را بپذيرد .
6- سن، [المحاسن ] ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي الْمِقْدَامِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ أُوصِي الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِي وَ الْغَائِبَ أَنْ يُجِيبَ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ وَ لَوْ عَلَى خَمْسَةِ أَمْيَالٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ [25]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : به حاضران و غايبان امّت خود سفارش مى كنم كه دعوت مسلمان را ـ گر چه از فاصله پنج ميل ـ بپذيرند ؛ زيرا اين كار جزو دين است.
7- سن، [المحاسن ] ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الْكَرْخِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم لَوْ أَنَّ مُؤْمِناً دَعَانِي إِلَى ذِرَاعِ شَاةٍ لَأَجَبْتُهُ وَ كَانَ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ أَبَى اللَّهُ لِي زِيَّ الْمُشْرِكِينَ وَ الْمُنَافِقِينَ وَ طَعَامَهُمْ[26]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اگر مؤمنى مرا براى صرف پاچه گوسفندى دعوت كند بپذيرم كه آن از دينداريست. خدا براى من نخواسته شيوه بت پرستان و منافقان و خوراكشان را.
8- سن، [المحاسن ] بَعْضُ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم مِنْ أَعْجَزِ الْعَجْزِ رَجُلٌ دَعَاهُ أَخُوهُ إِلَى طَعَامٍ فَتَرَكَهُ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ [27]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ناتوانی ترین ناتوانیها آن است كه مردی توسط برادر دینی اش به طعام دعوت شود و او بدون علت آن را وانهد.
9- دَعَوَاتُ الرَّاوَنْدِيِّ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم مَنْ لَمْ يُجِبِ الدَّعْوَةَ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُكْرَهُ إِجَابَةُ مَنْ يَشْهَدُ وَلِيمَتَهُ الْأَغْنِيَاءُ دُونَ الْفُقَرَاءِ [28]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر كه دعوت را [بدون علت] نپذيرد خدا و رسول را نافرمانی کرده است.
رسول خدا، قبول دعوت كسى را كه تنها توانگران بر سفره او حاضر شوند و نه مستمندان، بد می داشت.
10- نهج، [نهج البلاغة] مِنْ كِتَابٍ لَهُ عليه السلام إِلَى عُثْمَانَ بْنِ حُنَيْفٍ الْأَنْصَارِيِّ وَ هُوَ عَامِلُهُ عَلَى الْبَصْرَةِ وَ قَدْ بَلَغَهُ أَنَّهُ دُعِيَ إِلَى وَلِيمَةِ قَوْمٍ مِنْ أَهْلِهَا فَمَضَى إِلَيْهَا أَمَّا بَعْدُ يَا ابْنَ حُنَيْفٍ فَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ رَجُلًا مِنْ فِتْيَةِ أَهْلِ الْبَصْرَةِ دَعَاكَ إِلَى مَأْدُبَةٍ فَأَسْرَعْتَ إِلَيْهَا تُسْتَطَابُ لَكَ الْأَلْوَانُ وَ تُنْقَلُ إِلَيْكَ الْجِفَانُ وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّكَ تُجِيبُ إِلَى طَعَامِ قَوْمٍ عَائِلُهُمْ مَجْفُوٌّ وَ غَنِيُّهُمْ مَدْعُوٌّ فَانْظُرْ إِلَى مَا تَقْضَمُهُ مِنْ هَذَا الْمَقْضَمِ فَمَا اشْتَبَهَ عَلَيْكَ عِلْمُهُ فَالْفِظْهُ وَ مَا أَيْقَنْتَ بِطِيبِ وُجُوهِهِ فَنَلْ مِنْهُ إِلَى آخِرِ مَا مَرَّ [29]
و از نامه امیر مؤمنان است به عثمان پسر حنيف انصارى كه عامل او در بصره بود به امام خبر رسيد كه او را به مهمانى مردمى از بصره خوانده اند و او بدانجا رفته:
اما بعد، پسر حنيف! به من خبر رسيده است كه مردى از جوانان بصره تو را برخوانى خوانده است و تو بدانجا شتافته اى. خوردنيهاى نيكو برايت آورده اند و پى در پى كاسه ها پيشت نهاده. گمان نمى كردم تو مهمانى مردمى را بپذيرى كه نيازمندشان به جفا رانده است و بى نيازشان خوانده. بنگر- كجايى- و از آن سفره چه مى خايى. آنچه حلال از حرام ندانى بيرون انداز، و از آنچه دانى از حلال به دست آمده در كار خود ساز.
11- سن، [المحاسن ] أَبِي عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام وَ هُوَ يَقُولُ لِرَجُلٍ كَانَ يَأْكُلُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ يُعْرَفُ حُبُّ الرَّجُلِ أَخَاهُ بِكَثْرَةِ أَكْلِهِ عِنْدَهُ [30]
امام صادق علیه السلام به مردى كه داشت ميخورد فرمود: ندانى كه دوستى هر كس به برادرش باين شناخته شود كه نزد او بيشتر بخورد.
12- سن، [المحاسن ] أَبِي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ يُعْرَفُ حُبُّ الرَّجُلِ بِأَكْلِهِ مِنْ طَعَامِ أَخِيهِ [31]
امام صادق علیه السلام ميفرمود: دوستى مرد به خوردن او از طعام برادرش شناخته شود.
13- سن، [المحاسن ] ابْنُ فَضَّالٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ أَكَلْتُ مَعَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام شِوَاءً فَجَعَلَ يُلْقِي بَيْنَ يَدَيَّ ثُمَّ قَالَ إِنَّهُ يُقَالُ اعْتَبِرْ حُبَّ الرَّجُلِ بِأَكْلِهِ مِنْ طَعَامِ أَخِيهِ [32]
راوی گوید نزد امام صادق علیه السلام كباب می خوردم. آن حضرت غذا را جلوی من می گذاشت و فرمود: گفته اند: دوستى هر كس به خوردن او از طعام برادرش سنجيده شود.
14- سن، [المحاسن ] عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَيْمَانَ الصَّيْرَفِيِّ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فَقَدَّمَ إِلَيْنَا طَعَاماً فِيهِ شِوَاءٌ وَ أَشْيَاءَ بَعْدَهُ ثُمَّ جَاءَ بِقَصْعَةٍ مِنْ أَرُزٍّ فَأَكَلْتُ مَعَهُ فَقَالَ كُلْ قُلْتُ قَدْ أَكَلْتُ فَقَالَ كُلْ فَإِنَّهُ يُعْتَبَرُ حُبُّ الرَّجُلِ لِأَخِيهِ بِانْبِسَاطِهِ فِي طَعَامِهِ ثُمَّ أَحَازَ لِي حَوْزاً بِإِصْبَعِهِ مِنَ الْقَصْعَةِ وَ قَالَ لِي لَتَأْكُلَنَّ بَعْدَ مَا قَدْ أَكَلْتُهُ فَأَكَلْتُهُ [33]
عبد الله بن سليمان صيرفى گوید نزد امام صادق علیه السلام بودم که خوراكى براى ما آوردند كه در آن کباب بود و چيزهاى ديگر سپس كاسه اى برنج آوردند و با آن حضرت خوردم. فرمود: بخور! گفتم: خوردم. فرمود: بخور! كه دوستى مرد با برادرش سنجيده شود به گستردگى خوردن از طعام او وانگه با انگشت خود لقمه اى بر گرفت از كاسه برايم و فرمود: بايد دوباره بخورى ! و من آن را خوردم.
15- سن، [المحاسن ] مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِيرَةِ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فَدَعَا بِالْخِوَانِ فَأُتِيَ بِقَصْعَةٍ فِيهَا أَرُزٌّ فَأَكَلْتُ مِنْهَا حَتَّى امْتَلَأَتُ فَخَطَّهُ بِيَدِهِ فِي الْقَصْعَةِ ثُمَّ قَالَ أَقْسَمْتُ عَلَيْكَ لَمَّا أَكَلْتَ دُونَ الْخَطِّ [34]
راوی گوید نزد امام صادق علیه السلام رفتم. حضرت سفره خواست و برنج آوردند و از آن خوردم تا سير شدم پس آن حضرت خطى در كاسه كشيد و فرمود: ترا قسم كه بخورى تا پشت اين خط.
16- سن، [المحاسن ] ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ دَخَلْتُ مَعَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام وَ نَحْنُ جَمَاعَةٌ فَدَعَا بِالْغَدَاءِ فَتَغَدَّيْنَا وَ تَغَدَّى مَعَنَا وَ كُنْتُ أَحْدَثَ الْقَوْمِ سِنّاً فَجَعَلْتُ أَقْصُرُ وَ أَنَا آكُلُ فَقَالَ لِي كُلْ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ تُعْرَفُ مَوَدَّةُ الرَّجُلِ لِأَخِيهِ بِأَكْلِهِ مِنْ طَعَامِهِ [35]
هشام بن سالم گوید: به همراه عبد الله بن ابى يعفور نزد امام صادق علیه السلام رفتم و ما گروهى بوديم و چاشت خواست و چاشت خورديم و آن حضرت هم با ما خورد، من جوانتر از همه بودم و در خوردن كوتاهى ميكردم، بمن فرمود: بخور! نمی دانى كه شناخته شود دوستى مرد با برادرش به خوردن طعام او؟!
17- سن، [المحاسن ] إِسْمَاعِيلُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِي الْمَغْرَاءِ قَالَ حَدَّثَنِي خَالِي عَنْبَسَةُ بْنُ مُصْعَبٍ قَالَ أَتَيْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام وَ هُوَ يُرِيدُ الْخُرُوجَ إِلَى مَكَّةَ فَأَمَرَ بِسُفْرَتِهِ فَوُضِعَتْ بَيْنَ أَيْدِينَا فَقَالَ كُلُوا فَأَكَلْنَا وَ جَعَلْنَا نَقْصُرُ فِي الْأَكْلِ فَقَالَ كُلُوا فَأَكَلْنَا فَقَالَ أَبَيْتُمْ أَبَيْتُمْ إِنَّهُ كَانَ يُقَالُ اعْتَبِرْ حُبَّ الْقَوْمِ بِأَكْلِهِمْ قَالَ فَأَكَلْنَا وَ ذَهَبَتِ الْحِشْمَةُ [36]
راوی گوید نزد امام صادق علیه السلام رفتيم كه ميخواست به مكه رود، فرمود براى ما سفره گستردند و فرمود: بخوريد و خورديم و كوتاهى ميكرديم باز فرمود بخوريد و خورديم، فرمود نخواستيد، نخواستيد!. گفته اند: دوستى مردم را با خوراكشان بسنجيد. راوی گويد پس بى رودروايستى خورديم.
18- سن، [المحاسن ] الْوَشَّاءُ عَنْ يُونُسَ بْنِ رَبِيعٍ قَالَ دَعَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام بِطَعَامٍ فَأُتِيَ بِهَرِيسَةٍ فَقَالَ لَنَا ادْنُوا فَكُلُوا قَالَ فَأَقْبَلَ الْقَوْمُ يَقْصُرُونَ فَقَالَ كُلُوا إِنَّمَا تَسْتَبِينُ مَوَدَّةُ الرَّجُلِ لِأَخِيهِ فِي أَكْلِهِ قَالَ فَأَقْبَلْنَا نُصَعِّرُ أَنْفُسَنَا كَمَا يُصَعِّرُ الْإِبِلُ [37]
راوی گوید امام صادق علیه السلام خوراكى خواست و حليم آوردند بما فرمود: نزديك شويد و بخوريد گويد: آن گروه رو آوردند و كوتاهى ميكردند، فرمود: بخوريد همانا دوستى مرد براى برادرش در خوردن او روشن شود پس رو كرديم و باطراف سفره گشتيم بمانند شتر كه به اطراف آخور ميگردد.
19- سن، [المحاسن ] ابْنُ عِيسَى عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ الْمُلَقَّبِ بِزُحَلَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ أَكَلْنَا مَعَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فَأُتِينَا بِقَصْعَةٍ مِنْ أَرُزٍّ فَجَعَلْنَا نُعَذِّرُ فَقَالَ مَا صَنَعْتُمْ شَيْئاً إِنَّ أَشَدَّكُمْ حُبّاً لَنَا أَحْسَنُكُمْ أَكْلًا عِنْدَنَا قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ فَرَفَعْتُ [كسحت ] [كُسْحَةَ] مَا بِهِ فَأَكَلْتُ فَقَالَ الْآنَ ثُمَّ أَنْشَأَ يُحَدِّثُنَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم أُهْدِيَتْ لَهُ قَصْعَةُ أَرُزٍّ مِنْ نَاحِيَةِ الْأَنْصَارِ فَدَعَا سَلْمَانَ وَ الْمِقْدَادَ وَ أَبَا ذَرٍّ رَحِمَهُمُ اللَّهُ فَجَعَلُوا يُعَذِّرُونَ فِي الْأَكْلِ فَقَالَ مَا صَنَعْتُمْ شَيْئاً إِنَّ أَشَدَّكُمْ حُبّاً لَنَا أَحْسَنُكُمْ أَكْلًا عِنْدَنَا فَجَعَلُوا يَأْكُلُونَ جَيِّداً ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام رَحِمَهُمُ اللَّهُ وَ صَلَّى عَلَيْهِمْ [38]
راوی گوید با امام صادق علیه السلام غذا میخورديم که كاسه برنج آوردند و ما عذر خواستيم، فرمود: كارى نكرديد! هر یک از شما ما را بیشتر دوست بدارد نزد ما بهتر بخورد. و عبد الرحمن گفت هر چه در كاسه بود رفته شد پس فرمود: اكنون خوب شد و شروع كرد و بازگو ميكرد كه يك كاسه برنج از طرف انصار براى رسول خدا صلی الله علیه و آله هديه آوردند و آن حضرت سلمان و مقداد و ابو ذر را دعوت كرد و در خوردن دست دست ميكردند، فرمود: كارى نكرديد دوستدارتر شما ما را آنكه بهتر بخورد نزد ما و خوب ميخوردند، سپس فرمود خدا رحمت كند آنها را .
20- سن، [المحاسن ] يَاسِرٌ الْخَادِمُ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عليه السلام قَالَ الْخَيِّرُ يَأْكُلُ مِنْ طَعَامِ النَّاسِ لِيَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ [39]
امام رضا علیه السلام فرمود: خيرمند از خوراك مردم مى خورد تا از خوراكش بخورند.
باب آداب الضيف و صاحب المنزل و من ينبغي ضيافته
21- ن، [عيون أخبار الرضا عليه السلام ] مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْبَغْدَادِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَنْبَسَةَ عَنْ دَارِمٍ وَ نُعَيْمِ بْنِ صَالِحٍ الطَّبَرِيِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم قَالَ مِنْ حَقِّ الضَّيْفِ أَنْ تَمْشِيَ مَعَهُ فَتُخْرِجَهُ مِنْ حَرِيمِكَ إِلَى الْبَابِ [40]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: حق مهمانست كه او را از نزد خود بدرقه كنى تا دم در.
22- ب، [قرب الإسناد] هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ عليه السلام قَالَ إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمْ عَلَى أَخِيهِ فِي رَحْلِهِ فَلْيَقْعُدْ حَيْثُ يَأْمُرُ صَاحِبُ الرَّحْلِ فَإِنَّ صَاحِبَ الرَّحْلِ أَعْرَفُ بِعَوْرَةِ بَيْتِهِ مِنَ الدَّاخِلِ عَلَيْهِ [41]
امام باقر عليه السلام : هرگاه يكى از شما به منزل برادر خود وارد مى شود بايد هر جا كه صاحب خانه گفت همان جا بنشيند؛ چون صاحب خانه به موقعيّت خانه خود آشناتر از ميهمان است.
23- ل، [الخصال ] أَبِي عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ حُمْرَانَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ لِكُلِّ شَيْ ءٍ ثَمَرَةٌ وَ ثَمَرَةُ الْمَعْرُوفِ تَعْجِيلُ السراج [السَّرَاحِ ] [42]
امام باقر علیه السلام ميفرمود: هر چيز را بار و برى است و بار و برنيكى كردن شتاب در افروختن چراغ است.
24- ن، [عيون أخبار الرضا عليه السلام ] بِالْأَسَانِيدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عليه السلام قَالَ دَعَا رَجُلٌ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَقَالَ لَهُ قَدْ أَجَبْتُكَ عَلَى أَنْ تَضْمَنَ لِي ثَلَاثَ خِصَالٍ قَالَ وَ مَا هُنَّ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ لَا تُدْخِلْ عَلَيَّ شَيْئاً مِنْ خَارِجٍ وَ لَا تَدَّخِرْ عَلَيَّ شَيْئاً فِي الْبَيْتِ وَ لَا تُجْحِفْ بِالْعِيَالِ قَالَ ذَلِكَ لَكَ فَأَجَابَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ [43]
امام رضا عليه السلام : مردى امير المؤمنين عليه السلام را به ميهمانى دعوت كرد . حضرت فرمود : مى پذيرم به شرط اين كه سه قول به من بدهى . عرض كرد : چه قولى اى امير المؤمنين؟ فرمود : از بيرون چيزى براى من تهيه نكنى ، آن چه را در خانه دارى از من دريغ نكنى، و در حقّ زن و بچّه ات اجحاف ننمايى . عرض كرد : قبول مى كنم اى امير المؤمنين . پس على بن ابى طالب عليه السلام دعوت او را پذيرفت .
25- لي، [الأمالي للصدوق ] الْعَطَّارُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ أَوْ غَيْرِهِ قَالَ نَزَلَ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ عليه السلام قَوْمٌ مِنْ جُهَيْنَةَ فَأَضَافَهُمْ فَلَمَّا أَرَادُوا الرِّحْلَةَ زَوَّدَهُمْ وَ وَصَلَهُمْ وَ أَعْطَاهُمْ ثُمَّ قَالَ لِغِلْمَانِهِ تَنَحَّوْا لَا تُعِينُوهُمْ فَلَمَّا فَرَغُوا جَاءُوا لِيُوَدِّعُوهُ فَقَالُوا لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَقَدْ أَضَفْتَ فَأَحْسَنْتَ الضِّيَافَةَ وَ أَعْطَيْتَ فَأَجْزَلْتَ الْعَطِيَّةَ ثُمَّ أَمَرْتَ غِلْمَانَكَ أَنْ لَا يُعِينُونَا عَلَى الرِّحْلَةِ فَقَالَ عليه السلام إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لَا نُعِينُ أَضْيَافَنَا عَلَى الرِّحْلَةِ مِنْ عِنْدِنَا [44]
گروهی مهمان امام صادق علیه السلام شدند چون قصد كوچ كردند به آنها توشه و صله و عطا داد و به غلامانش فرمود كنار رويد و كمكى در بار و بنه آنها ندهيد چون بار بستند و آمدند وداع كنند گفتند يا ابن رسول اللَّه خوب مهمانى كردى و عطاى شايان دادى ولى به غلامانت دستور دادى ما را بر كوچ كمك نكنند؟ فرمود ما خاندانى هستيم كه در كوچيدن مهمان خود كمك ندهيم.
26- ل، [الخصال ] فِي وَصَايَا النَّبِيِّ صلي الله عليه وأله وسلم لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام يَا عَلِيُّ ثَمَانِيَةٌ إِنْ أُهِينُوا فَلَا يَلُومُوا إِلَّا أَنْفُسَهُمْ الذَّاهِبُ إِلَى مَائِدَةٍ لَمْ يُدْعَ إِلَيْهَا وَ الْمُتَأَمِّرُ عَلَى رَبِّ الْبَيْتِ الْخَبَرَ [45]
در سفارشهاى پيغمبر خدا به امیر مومنان علیهما السلام است كه اى على هشت كس اگر اهانت شوند جز خود را ملامت نكنند: آنكه بر سر خوانى رود كه دعوت نشده و آنكه فرمانفرمائى كند بر ميزبان صاحب خانه- تا آخر خبر.
27- ثو، [ثواب الأعمال ] أَبِي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ عَنِ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ إِلَى بَشِيرٍ الدَّهَّانِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ مَن دَهَّنَ مُسْلِماً كَرَامَةً لَهُ كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بِكُلِّ شَعْرَةٍ نُوراً يَوْمَ الْقِيَامَةِ [46]
امام صادق علیه السلام فرمود: هر كه براى احترام, به بدن مسلمانى روغن بزند خدای عز و جل بهر تار مویی نورى نويسد كه روز قيامت به او دهد.
28- سن، [المحاسن ] النَّوْفَلِيُّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم أَضِفْ بِطَعَامِكَ مَنْ تُحِبُّ فِي اللَّهِ [47]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : كسى را كه به خاطر خدا دوستش دارى ، به غذاى خود ميهمان كن .
29- سن، [المحاسن ] ابْنُ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنِ الْوَصَّافِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام لَأَنْ أُشْبِعَ أَخاً لِي فِي اللَّهِ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ أُشْبِعَ عَشَرَةَ مَسَاكِينَ [48]
امام باقر علیه السلام فرمود: اگر برادرم را سير كنم در راه خدا دوستتردارم از اينكه ده مسكين[از غیر برادرانم را ] را سير كنم.
30- سن، [المحاسن ] أَبِي عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام اعْمَلْ طَعَاماً وَ تَنَوَّقْ فِيهِ وَ ادْعُ عَلَيْهِ أَصْحَابَكَ [49]
امام صادق علیه السلام فرمود: خوراك خوبى بساز و يارانت را بدان بخوان.
31- سن، [المحاسن ] أَبِي عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ إِذَا أَتَاكَ أَخُوكَ فَأْتِهِ بِمَا عِنْدَكَ وَ إِذَا دَعَوْتَهُ فَتَكَلَّفْ لَهُ [50]
امام صادق عليه السلام : هرگاه برادرت، نا خوانده بر تو وارد شد ، همان غذايى كه در خانه دارى برايش بياور و هرگاه او را دعوت كردى در پذيرايى از او زحمت بكش .
32- سن، [المحاسن ] أَبِي عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ الْمُؤْمِنُ لَا يَحْتَشِمُ مِنْ أَخِيهِ وَ مَا أَدْرِي أَيُّهُمَا أَعْجَبُ الَّذِي يُكَلِّفُ أَخَاهُ إِذَا دَخَلَ عَلَيْهِ أَنْ يَتَكَلَّفَ لَهُ أَوِ الْمُتَكَلِّفُ لِأَخِيهِ [51]
امام صادق علیه السلام فرمود: مؤمن رو در بايستى از برادرش ندارد. و نمیدانم كدامیک از این دو عجیب ترند: کسی که نزد برادر خود رود و او را به رنج پذيرائى وادارد يا کسی که براى پذيرائى برادرش خود را به رنج افکند.
33- سن، [المحاسن ] بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَنِ ابْنِ عَمِيرَةَ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ عُمَرَ الثَّقَفِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَقِيلٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم قَالَ كَفَى بِالْمَرْءِ إِثْماً أَنْ يَسْتَقِلَّ مَا يُقَرِّبُ إِلَى إِخْوَانِهِ وَ كَفَى بِالْقَوْمِ إِثْماً أَنْ يَسْتَقِلُّوا مَا يُقَرِّبُهُ إِلَيْهِمْ أَخُوهُمْ [52]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مرد [ميزبان] را همين گناه بس كه غذايى را كه پيش برادران خود مى گذارد كم شمارد، و ميهمانان را همين گناه بس كه آنچه را برادرشان در برابرشان مى گذارد كم شمارند .
34- سن، [المحاسن ] نُوحٌ النَّيْسَابُورِيُّ عَنْ صَفْوَانَ قَالَ جَاءَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سِنَانٍ قَالَ هَلْ عِنْدَكَ شَيْ ءٌ قُلْتُ نَعَمْ بَعَثْتُ ابْنِي وَ أَعْطَيْتُهُ دِرْهَماً يَشْتَرِي بِهِ لَحْماً وَ بَيْضاً فَقَالَ أَيْنَ أَرْسَلْتَ ابْنَكَ فَخَبَّرْتُهُ فَقَالَ رُدَّهُ رُدَّهُ عِنْدَكَ خَلٌّ عِنْدَكَ زَيْتٌ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ فَهَاتِهِ فَإِنِّي سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَقُولُ هُلْكٌ لِامْرِئٍ احْتَقَرَ لِأَخِيهِ مَا حَضَرَهُ هُلْكٌ لِامْرِئٍ احْتَقَرَ مِنْ أَخِيهِ مَا قَدَّمَ إِلَيْهِ [53]
صفوان گوید عبد الله بن سنان نزدم آمد و گفت چيزى براى خوردن دارى؟ گفتم: آرى و پسرم را با يكدرهم فرستادم كه گوشت و تخم مرغ بخرد و بمن گفت: پسرت را كجا فرستادى؟ باو گزارش دادم گفت: او را برگردان، برگردان، سركه دارى؟ زيت دارى؟
همان را بياور كه شنيدم امام صادق علیه السلام ميفرمود: نابود كسى كه كم شمارد براى برادرش آنچه نزدش آورد، نابود كسى كه كم شمارد آنچه برادرش نزد او گزارد.
35- سن، [المحاسن ] النَّوْفَلِيُّ عَنِ السَّكُونِيِّ بِإِسْنَادِهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم مِنْ مَكْرُمَةِ الرَّجُلِ لِأَخِيهِ أَنْ يَقْبَلَ تُحْفَتَهُ وَ أَنْ يُتْحِفَهُ بِمَا عِنْدَهُ وَ لَا يَتَكَلَّفَ لَهُ شَيْئاً وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم لَا أُحِبُّ الْمُتَكَلِّفِينَ [54]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : از احترام مرد به برادرش اين است كه پيشكش او را بپذيرد و از همان چيزى كه نزد خود دارد به او پيشكشى دهد و براى پيشكش دادن چيزى به او، خود را به تكلّف و زحمت نيندازد.
و فرمود: متکلفان را دوست ندارم .
36- سن، [المحاسن ] عَلِيُّ بْنُ الْحَكَمِ عَنْ مُرَازِمِ بْنِ حَكِيمٍ عَمَّنْ رَفَعَهُ قَالَ إِنَّ الْحَارِثَ الْأَعْوَرَ أَتَى أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ أُحِبُّ أَنْ تُكْرِمَنِي بِأَنْ تَأْكُلَ عِنْدِي فَقَالَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام عَلَى أَنْ لَا تَتَكَلَّفَ شَيْئاً وَ دَخَلَ فَأَتَاهُ الْحَارِثُ بِكِسْرٍ فَجَعَلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام يَأْكُلُ فَقَالَ لَهُ الْحَارِثُ إِنَّ مَعِي دَرَاهِمَ وَ أَظْهَرَهَا فَإِذَا هِيَ فِي كُمِّهِ فَقَالَ إِنْ أَذِنْتَ لِي اشْتَرَيْتُ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام هَذِهِ مِمَّا فِي بَيْتِكَ [55]
حارث اعور نزد امير مؤمنان آمد و گفت: اى امير مؤمنان خدا مرا قربانت كند ميخواهم مرا محترم شمارى باينكه نزد من غذا بخورى آن حضرت فرمود: بشرط اينكه براى چيزى خود را در رنج نيندازى و به خانه او وارد شد و حارث تيكه نانى برايش آورد و امير المؤمنين از آن ميخورد حارث گفت: من پول دارم و آن را نشان داد و گفت: اگر اجازه فرمائيد چيزى بخرم، فرمود: همين در خانه تو بوده.
37- سن، [المحاسن ] أَبِي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنِ الْحَارِثِ الْأَعْوَرِ فَقَالَ أَتَانِي أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَقُلْتُ لَهُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ادْخُلْ مَنْزِلِي فَقَالَ عَلَى شَرْطِ أَنْ لَا تَدَّخِرَ عَنِّي شَيْئاً مِمَّا فِي بَيْتِكَ وَ لَا تَتَكَلَّفَ شَيْئاً مِمَّا وَرَاءَ بَابِكَ [56]
حارث اعور گوید : امير المؤمنين عليه السلام نزد من آمد . عرض كردم : يا امير المؤمنين به منزل من تشريف بياوريد . فرمود : به اين شرط مى آيم كه هر چه در خانه ات دارى از من دريغ نكنى و براى خريدن چيزى از بيرون، خود را به مشقّت نيندازى .
38- سن، [المحاسن ] النَّوْفَلِيُّ بِإِسْنَادِهِ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم إِذَا طَعِمَ عِنْدَ أَهْلِ بَيْتٍ قَالَ طَعِمَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمُونَ وَ أَكَلَ مَعَكُمُ الْأَبْرَارُ وَ صَلَّتْ عَلَيْكُمُ الْمَلَائِكَةُ الْأَخْيَارُ [57]
رسول خدا را شيوه آن بود كه چون نزد مردمى غذا ميخورد ميفرمود: روزه داران نزد شما افطار خورند و نيكان با شما همخوان باشند، و فرشته هاى خوب بر شما رحمت فرستند.
39- سن، [المحاسن ] ابْنُ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ السَّمَّانِ أَنَّهُ حَمَلَ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام لُطْفاً فَأَكَلَ مَعَهُ مِنْهُ فَلَمَّا فَرَغَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ قَالَ لَهُ أَكَلَ طَعَامَكَ الْأَبْرَارُ وَ صَلَّتْ عَلَيْكَ الْمَلَائِكَةُ الْأَخْيَارُ [58]
راوی گوید: هديه اى براى امام صادق علیه السلام بردم و بهمراه آن حضرت از آن خوردم . چون فارغ شد فرمود: الحمد لله و آن حضرت باو فرمود:طعامت را نيكان خورند و فرشته هاى خوب بر تو رحمت خواهند.
40- سن، [المحاسن ] جَعْفَرٌ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم لِيَشْرَبْ سَاقِي الْقَوْمِ آخِرَهُمْ [59]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : آب دهنده گروه، بايد آخر از همه آب بنوشد .
41- سن، [المحاسن ] أَبِي عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَفْصٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فِي الرَّجُلِ يُقْسِمُ عَلَى الرَّجُلِ فِي الطَّعَامِ أَوْ نَحْوِهِ قَالَ لَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ ءٌ إِنَّمَا أَرَادَ إِكْرَامَهُ [60]
امام صادق علیه السلام در باره مردى كه ديگرى را بر خوراك يا جز آن سوگند ميدهد؟ فرمود: بر او چيزى نيست(اشکالی ندارد), ميخواهد او را احترام كند.
42- سن، [المحاسن ] إِبْرَاهِيمُ بْنُ هَاشِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ الْفَارِسِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْبَصْرِيِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم إِنَّ مِنْ حَقِّ الضَّيْفِ أَنْ يُعَدَّ لَهُ الْخِلَالُ [61]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود : حق مهمانست كه برايش خلال آماده كنند.
43- سر، [السرائر] مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِيِّ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ إِنَّ مِنَ الْحِشْمَةِ عِنْدَ الْأَخِ إِذَا أَكَلَ عَلَى خِوَانٍ عِنْدَ أَخِيهِ أَنْ يَرْفَعَ يَدَهُ قَبْلَ يَدَيْهِ وَ قَالَ لَا تَقُلْ لِأَخِيكَ إِذَا دَخَلَ عَلَيْكَ أَكَلْتَ الْيَوْمَ شَيْئاً وَ لَكِنْ قَرِّبْ إِلَيْهِ مَا عِنْدَكَ فَإِنَّ الْجَوَادَ كُلَّ الْجَوَادِ مَنْ بَذَلَ مَا عِنْدَهُ [62]
امام صادق علیه السلام فرمود: از آبرودارى است نزد برادر كه چون در سفره با او همخور شود پيش از او از خوردن دست بردارد، و فرمود: چون برادرت بر تو وارد شد به او مگو امروز چيزى خوردى و آنچه دارى نزد او بياور زيرا براستى بخشنده كامل كسى است كه آنچه دارد در بخشش گزارد.
44- مكا، [مكارم الأخلاق ] عَنِ الصَّادِقِ عليه السلام قَالَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا أَنْفَقَ عَلَى طَعَامٍ أَلْفَ دِرْهَمٍ وَ أَكَلَ مِنْهُ مُؤْمِنٌ لَمْ يُعَدَّ مُسْرِفاً [63]
امام صادق علیه السلام فرمود: اگر كسى هزار درهم براى خوراكى هزينه نهد و مؤمنى از آن بخورد اسراف نباشد.
45- دَعَوَاتُ الرَّاوَنْدِيِّ، قَالَ النَّبِيُّ صلي الله عليه وأله وسلم مَنْ أَطْعَمَ أَخَاهُ حَلَاوَةً أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُ مَرَارَةَ الْمَوْتِ
وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام قُوتُ الْأَجْسَادِ الطَّعَامُ وَ قُوتُ الْأَرْوَاحِ الْإِطْعَامُ
وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام عَلَيْكَ بِالْمَسَاكِينِ فَأَشْبِعْهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ وَ ما يُبْدِئُ الْباطِلُ وَ ما يُعِيدُ [64]
پيغمبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر كس به برادرش شيرينى خوراند خدا تلخى مرگ را از كامش ببرد
امام على عليه السلام : خوراك بدنها ، خوردن است و خوراك جانها ، خوراندن .
و فرمود: مستمندان را بپا و آنها را سير كن كه خداى تعالى ميفرمايد (48 سوره سبا) باطل را پديد نياورده و آن را باز نياورد.
باب العرض على أخيك
46- سن، [المحاسن ] عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيُّ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ سُلَيْمَانَ بْنِ مُقْبِلٍ الْمَدَائِنِيِّ عَنْ دَاوُدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَعْفَرِيِّ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم كَانَ فِي بَعْضِ مَغَازِيهِ فَمَرَّ بِهِ رَكْبٌ وَ هُوَ يُصَلِّي فَوَقَفُوا عَلَى أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم فَسَأَلُوهُمْ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم وَ دَعَوْا وَ أَثْنَوْا وَ قَالُوا لَوْ لَا أَنَّا عِجَالٌ لَانْتَظَرْنَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَقْرَءُوهُ السَّلَامَ وَ مَضَوْا فَانْفَتَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم مُغْضَباً ثُمَّ قَالَ لَهُمْ يَقِفُ عَلَيْكُمُ الرَّكْبُ وَ يَسْأَلُونَكُمْ عَنِّي وَ يُبَلِّغُونَنِي السَّلَامَ وَ لَا تَعْرِضُونَ عَلَيْهِمُ الْغَدَاءَ يَعِزُّ عَلَى قَوْمٍ فِيهِمْ خَلِيلِي جَعْفَرٌ أَنْ يَجُوزُوهُ حَتَّى يَتَغَدَّوْا عِنْدَهُ [65]
رسول خدا صلی الله علیه و آله در يك غزوه بود و نماز ميكرد كه كاروانى بآن حضرت گذر كردند و در برابر اصحاب آن حضرت ايستادند و از حال رسول خدا پرسيدند و بر آن حضرت دعا و ثنا كردند و گفتند: اگر شتابزده نبوديم بانتظار آن حضرت مى مانديم سلام ما را بآن حضرت برسانيد و رفتند. رسول خدا خشمناك از نماز برگشت و به آنها گفت: كاروان بر شما بايستد و از من بپرسد و بمن سلام برساند و شما بآنها تعارف چاشت نكنيد سخت است بر مردمى كه در ميان آنها دوستم جعفر باشد كه از او بگذرند تا نزد او چاشت نخورند.
47- سن، [المحاسن ] ابْنُ عِيسَى عَنْ عِدَّةٍ رَفَعُوا إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ إِذَا دَخَلَ عَلَيْكَ أَخُوكَ فَاعْرِضْ عَلَيْهِ الطَّعَامَ فَإِنْ لَمْ يَأْكُلْ فَاعْرِضْ عَلَيْهِ الْمَاءَ فَإِنْ لَمْ يَشْرَبْ فَاعْرِضْ عَلَيْهِ الْوَضُوءَ [66]
امام صادق عليه السلام : هرگاه برادرت به خانه تو وارد شد، به او غذا تعارف كن ، اگر نخورد به او آب تعارف كن ، اگر آب ننوشيد وسايل دست شستن را برايش ببر .
48- سن، [المحاسن ] ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْخَطَّابِ الْخِلَالِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ أَتَاهُ مَوْلًى لَهُ فَسَلَّمَ عَلَيْهِ وَ مَعَهُ ابْنُهُ إِسْمَاعِيلُ فَسَلَّمَ عَلَيْهِ وَ جَلَسَ فَلَمَّا انْصَرَفَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام انْصَرَفَ مَعَهُ الرَّجُلُ فَلَمَّا انْتَهَى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام إِلَى بَابِ دَارِهِ دَخَلَ وَ تَرَكَ الرَّجُلَ وَ قَالَ لَهُ ابْنُهُ إِسْمَاعِيلُ يَا أَبَهْ أَلَّا كُنْتَ عَرَضْتَ عَلَيْهِ الدُّخُولَ فَقَالَ لَمْ يَكُنْ مِنْ شَأْنِي إِدْخَالُهُ قَالَ فَهُوَ لَمْ يَكُنْ يَدْخُلُ قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَكْرَهُ أَنْ يَكْتُبَنِي اللَّهُ عَرَّاضاً [67]
يكى از دوستان امام صادق علیه السلام نزدش آمد و سلامش داد و به پسرش اسماعيل هم همراهش بود سلام داد و نشست و چون آن حضرت برگشت (گويا از مسجد) آن مرد هم با او برگشت و چون آن حضرت بدر خانه اش رسيد وارد شد و آن مرد را رها كرد و پسرش گفت: پدر جان باو تعارف نكردى كه وارد شود، فرمود: در خور من نبود كه او را وارد كنم، گفت او هم وارد نمیشد، فرمود: پسر جانم من بد دارم خدا مرا از آدمهای بسیار تعارفى بنويسد.
باب فضل إقراء الضيف و إكرامه
49- ل، [الخصال ] أَبِي عَنِ الْحِمْيَرِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَى عَنْ يَزِيدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ الْمَكَارِمُ عَشْرٌ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَكُونَ فِيكَ فَلْتَكُنْ أَحَدُهَا إِقْرَاءُ الضَّيْفِ الْخَبَرَ [68]
امام صادق علیه السلام فرمود: اخلاق پسندیده ده چیز است که اگر بتوانی در تو باشند چنین کن. یکی از آنها مهمان نوازی است.
50- ما، [الأمالي للشيخ الطوسي ] فِيمَا أَوْصَى بِهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام عِنْدَ الْوَفَاةِ أُوصِيكَ يَا بُنَيَّ بِالصَّلَاةِ عِنْدَ وَقْتِهَا إِلَى أَنْ قَالَ وَ إِكْرَامِ الضَّيْفِ [69]
امير مؤمنان در وصيت هنگام وفات فرمود: پسر جانم به تو وصيت كنم بخواندن نماز در وقتش تا فرمود: و به احترام گذاشتن به مهمان.
51- ما، [الأمالي للشيخ الطوسي ] بِإِسْنَادِ أَبِي قَتَادَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام لِدَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ يَا دَاوُدُ إِنَّ خِصَالَ الْمَكَارِمِ بَعْضُهَا مُقَيَّدٌ بِبَعْضٍ يَقْسِمُهَا اللَّهُ حَيْثُ شَاءَ تَكُونُ فِي الرَّجُلِ وَ لَا تَكُونُ فِي ابْنِهِ وَ تَكُونُ فِي الْعَبْدِ وَ لَا تَكُونُ فِي سَيِّدِهِ صِدْقُ الْحَدِيثِ وَ صِدْقُ الْبَأْسِ وَ إِعْطَاءُ السَّائِلِ وَ الْمُكَافَأَةُ بِالصَّنَائِعِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ وَ التَّوَدُّدُ إِلَى الْجَارِ وَ الصَّاحِبِ وَ قِرَى الضَّيْفِ وَ رَأْسُهُنَّ الْحَيَاءُ [70]
امام صادق عليه السلام : خصلت هاى نيك، يكى بسته به ديگرى است ، خداوند آنها را به هر كه خود خواهد مى دهد . ممكن است در مرد باشد، ولى در فرزندش نباشد ، در بنده باشد و در خواجه اش نباشد . [اين خويها عبارتند از :] راستگويى ، صداقت با مردم ، عطا كردن به درخواست كننده، جبران كردن خوبيها ، امانتدارى ، صله رحم ، دوستى و مهربانى با همسايه و يار ، ميهمان نوازى و در رأس همه اينها شرم .
52- ب، [قرب الإسناد] هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عليه السلام أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم مَرَّ بِقَبْرٍ يُحْفَرُ وَ قَدِ انْبَهَرَ الَّذِي يَحْفِرُهُ فَقَالَ لَهُ لِمَنْ تَحْفِرُ هَذَا الْقَبْرَ فَقَالَ لِفُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فَقَالَ وَ مَا لِلْأَرْضِ تَشَدَّدُ عَلَيْكَ إِنْ كَانَ مَا عَلِمْتُ لَسَهْلًا حَسَنَ الْخُلُقِ فَلَانَتِ الْأَرْضُ عَلَيْهِ حَتَّى كَانَ لَيَحْفِرُهَا بِكَفَّيْهِ ثُمَّ قَالَ لَقَدْ كَانَ يُحِبُّ إِقْرَاءَ الضَّيْفِ وَ لَا يُقْرِي الضَّيْفَ إِلَّا مُؤْمِنٌ تَقِيٌّ [71]
امام صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله گذر كرد به گورى كه كنده ميشد و آنكه ميكندش خسته و مانده شده بود؛ آن حضرت به او فرمود: براى كه اين گور را ميكنى؟ گفت: براى فلان بن فلان، فرمود: چرا زمین بر تو سخت آمده اگر آنكه دانى خوش بر خورد و خوشخو بود زمين برايش نرم ميشد تا بسا با مشت مى توانست آن را بكند، سپس فرمود: كه البته او دوست ميداشت پذيرائى مهمان را و پذيرائى نكند از مهمان جز مؤمن پرهيزكار.
53- ب، [قرب الإسناد] هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ عليه السلام أَنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِيَّ صلي الله عليه وأله وسلم فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي إِنِّي أُحْسِنُ الْوُضُوءَ وَ أُقِيمُ الصَّلَاةَ وَ أُوتِي الزَّكَاةَ فِي وَقْتِهَا وَ أُقْرِي الضَّيْفَ طَيِّبٌ بِهَا نَفْسِي مُحْتَسِبٌ بِذَلِكَ أَرْجُو مَا عِنْدَ اللَّهِ فَقَالَ بَخْ بَخْ بَخْ مَا لِجَهَنَّمَ عَلَيْكَ سَبِيلٌ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَرَّأَكَ مِنَ الشُّحِّ إِنْ كُنْتَ كَذَلِكَ ثُمَّ قَالَ نَهَى عَنِ التَّكَلُّفِ لِلضَّيْفِ بِمَا لَا يَقْدِرُ عَلَيْهِ إِلَّا بِمَشَقَّةٍ [72]
امام صادق علیه السلام فرمود: مردى نزد پيغمبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت يا رسول الله پدر و مادرم بقربانت من خوب وضوء سازم و نماز خوانم و زكات در وقت پردازم و با خوش دلى مهمان نوازم براى رضاى خدا باميد آنچه نزد خداست فرمودش: به به به دوزخ را بر تو راهى نيست راستى اگر چنين باشی خدا تو را از بخل رها كرده، سپس امام فرمود: رسول خدا نهى كرد از تکلف در پذيرائى مهمان بدانچه نتواند مگر به رنج.
54- ف، [تحف العقول ] فِي خَبَرٍ طَوِيلٍ عَنِ الصَّادِقِ عليه السلام قَالَ أَمَّا الْوُجُوهُ الْأَرْبَعَةُ الَّتِي يَلْزَمُهُ فِيهَا النَّفَقَةُ مِنْ وُجُوهِ اصْطِنَاعِ الْمَعْرُوفِ فَقَضَاءُ الدَّيْنِ وَ الْعَارِيَّةُ وَ الْقَرْضُ وَ إِقْرَاءُ الضَّيْفِ وَاجِبَاتٌ فِي السُّنَّةِ [73]
امام صادق علیه السلام فرمود: اما چهار نوع از كارهاى خوب كه بايد در آنجا هزينه کرد: ادای دین و عاريه دادن و وام دادن و پذيرائى مهمانست كه در سنت واجبند.
55- سن، [المحاسن ] عَلِيُّ بْنُ الْحَكَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ لَأَنْ آخُذَ خَمْسَةَ دَرَاهِمَ فَأَدْخُلَ إِلَى سُوقِكُمْ هَذِهِ فَأَبْتَاعَ بِهَا الطَّعَامَ ثُمَّ أَجْمَعَ بِهَا نَفَراً مِنَ الْمُسْلِمِينَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ أُعْتِقَ نَسَمَةً [74]
امام صادق علیه السلام فرمود: اگر پنج درهم بردارم و به بازار شما روم و خوراكى بخرم و چند مسلمان را نزد خود گرد آورم دوستتر دارم از اينكه بنده اى [از غیر برادران ایمانی] آزاد كنم.
56- سن، [المحاسن ] الْبَزَنْطِيُّ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ أَكْلَةٌ يَأْكُلُهَا أَخِيَ الْمُسْلِمُ عِنْدِي أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ عِتْقِ رَقَبَةٍ [75]
امام صادق علیه السلام فرمود: يك خوراكى كه برادر مسلمانم نزدم بخورد دوستتر دارم از آزاد كردن يك بنده [از غیر برادرانم].
57- سن، [المحاسن ] أَبِي عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُدْخِلُ بَيْتَهُ مُؤْمِنَيْنِ فَيُطْعِمُهُمَا شِبَعَهُمَا إِلَّا كَانَ أَفْضَلَ مِنْ عِتْقِ نَسَمَةٍ [76]
امام صادق علیه السلام فرمود: اینکه مؤمنى, دو مؤمن را به خانه اش ببرد و سير كند برتر از آزاد كردن بنده باشد.
58- مكا، [مكارم الأخلاق ] عَنِ الصَّادِقِ عليه السلام قَالَ الْمُنْجِيَاتُ إِطْعَامُ الطَّعَامِ وَ إِفْشَاءُ السَّلَامِ وَ الصَّلَاةُ بِاللَّيْلِ وَ النَّاسُ نِيَامٌ [77]
امام صادق عليه السلام : عوامل نجات بخش عبارتند از : اطعام كردن، سلام گفتن به همگان و نماز خواندن در شب هنگامى كه مردم خفته اند.
59- نَوَادِرُ الرَّاوَنْدِيِّ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم أَضِفْ بِطَعَامِكَ وَ شَرَابِكَ مَنْ تُحِبُّهُ فِي اللَّهِ تَعَالَى [78]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: كسى را كه در راه خدا دوست داری به خوراك و نوشیدنی ات مهمان كن.
60- دَعَوَاتُ الرَّاوَنْدِيِّ، قَالَ الصَّادِقُ عليه السلام قَالَ النَّبِيُّ صلي الله عليه وأله وسلم الْبَرَكَةُ أَسْرَعُ إِلَى مَنْ يُطْعِمُ الطَّعَامَ مِنَ السِّكِّينِ فِي السَّنَامِ [79]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بركت شتابانتر است بسوى كسى كه اطعام ميكند از كارد به كوهان شتر.
61- كِتَابُ الْإِمَامَةِ وَ التَّبْصِرَةِ، عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عَلِيٍّ الْعَلَوِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم الطَّعَامُ إِذَا جُمِعَ فِيهِ أَرْبَعُ خِصَالٍ فَقَدْ تَمَّ إِذَا كَانَ مِنْ حَلَالٍ وَ كَثُرَتِ الْأَيْدِي عَلَيْهِ وَ سُمِّيَ فِي أَوَّلِهِ وَ حُمِدَ فِي آخِرِهِ وَ قَالَ صلي الله عليه وأله وسلم طُوبَى لِمَنْ طَوَى وَ جَاعَ وَ صَبَرَ أُولَئِكَ الَّذِينَ يَشْبَعُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ [80]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود چون در خوراكى چهار خصلت جمع شود, كامل گردد: از حلال باشد، و دستهاى بسيارى بر آن باشند و در آغاز خوردنش نام خدا برند و در انجام سپاس او گويند.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خوشا به حال آن كه اندرون از طعام خالى دارد و گرسنگى بكشد و شكيبايى ورزد. اينان كسانى هستند كه در روز قيامت سير مى شوند.
باب أن الرجل إذا دخل بلدة فهو ضيف على إخوانه و حد الضيافة
62- ع، [علل الشرائع ] ابْنُ الْمُتَوَكِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِيِّ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ السَّيَّارِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيِّ عَنْ رَجُلٍ ذَكَرَهُ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ عليه السلام يَرْوِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم قَالَ إِذَا دَخَلَ الرَّجُلُ بَلْدَةً فَهُوَ ضَيْفٌ عَلَى مَنْ بِهَا مِنْ أَهْلِ دِينِهِ حَتَّى يَرْحَلَ عَنْهُمْ وَ لَا يَنْبَغِي لِلضَّيْفِ أَنْ يَصُومَ إِلَّا بِإِذْنِهِمْ لِئَلَّا يَعْمَلُوا لَهُ الشَّيْ ءَ فَيَفْسُدَ عَلَيْهِمْ وَ لَا يَنْبَغِي لَهُمْ أَنْ يَصُومُوا إِلَّا بِإِذْنِ ضَيْفِهِمْ لِئَلَّا يَحْتَشِمَهُمْ فَيَشْتَهِيَ الطَّعَامَ فَيَتْرُكَهُ لِمَكَانِهِمْ [81]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: چون كسى به شهرى وارد شد بر اهل ان شهر از همکیشان خود مهمان باشد تا وقتی که از نزد آنها برود. و شایسته نیست مهمان روزه گيرد مگر به اجازه ميزبان تا مبادا خوراكى برايش بسازند و بر آنها تباه گردد و نشايد آنها هم روزه بگیرند جز به اجازه آن مهمان تا مبادا میل به غذایی داشته باشد ولی از آنها رو دربایستی کند بخاطر آنها ترك كند.
63- ع، [علل الشرائع ] الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْكَرْخِيِّ عَنْ رَجُلٍ ذَكَرَهُ قَالَ بَلَغَنِي أَنَّ بَعْضَ أَهْلِ الْمَدِينَةِ يَرْوِي حَدِيثاً عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام فَأَتَيْتُ فَسَأَلْتُهُ عَنْهُ فَزَبَرَنِي وَ حَلَفَ لِي بِأَيْمَانٍ غَلِيظَةٍ لَا يُحَدِّثُ بِهِ أَحَداً فَقُلْتُ أَجَلْ اللَّهَ هَلْ سَمِعَهُ مَعَكَ أَحَدٌ غَيْرُكَ قَالَ نَعَمْ سَمِعَهُ رَجُلٌ يُقَالُ لَهُ الْفَضْلُ فَقَصَدْتُهُ حَتَّى إِذَا صِرْتُ إِلَى مَنْزِلِهِ اسْتَأْذَنْتُ عَلَيْهِ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَدِيثِ فَزَبَرَنِي وَ فَعَلَ بِي كَمَا فَعَلَ الْمَدِينِيُّ فَأَخْبَرْتُهُ بِسَفَرِي وَ مَا فَعَلَ بِيَ الْمَدِينِيُّ فَرَقَّ لِي وَ قَالَ نَعَمْ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ عليه السلام يَرْوِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم قَالَ إِذَا دَخَلَ رَجُلٌ بَلْدَةً فَهُوَ ضَيْفٌ عَلَى مَنْ بِهَا مِنْ أَهْلِ دِينِهِ حَتَّى يَرْحَلَ عَنْهُمْ وَ لَا يَنْبَغِي لِلضَّيْفِ أَنْ يَصُومَ إِلَّا بِإِذْنِهِمْ لِئَلَّا يَعْمَلُوا لَهُ الشَّيْ ءَ فَيَفْسُدَ عَلَيْهِمْ وَ لَا يَنْبَغِي لَهُمْ أَنْ يَصُومُوا إِلَّا بِإِذْنِهِ لِئَلَّا يَحْتَشِمَهُمْ فَيَتْرُكَ لِمَكَانِهِمْ ثُمَّ قَالَ لِي أَيْنَ نَزَلْتَ فَأَخْبَرْتُهُ فَلَمَّا كَانَ مِنَ الْغَدِ إِذَا هُوَ قَدْ بَكَّرَ عَلَيَّ وَ مَعَهُ خَادِمٌ لَهُ عَلَى رَأْسِهَا خِوَانٌ عَلَيْهَا مِنْ ضُرُوبِ الطَّعَامِ فَقُلْتُ مَا هَذَا رَحِمَكَ اللَّهُ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ أَ لَمْ أَرْوِ لَكَ الْحَدِيثَ بِالْأَمْسِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام ثُمَّ انْصَرَفَ [82]
راوی گوید: خبر دار شدم كه برخى از اهل مدينه حديثى را از حضرت ابى جعفر عليه السلام روايت نموده، نزد راوى رفتم پس سراغ آن حديث را از وى گرفتم، او مرا از آن بازداشت و نااميدم نمود و قسم هاى غليظ و سختى خورد كه براى احدى نخواهد گفت. به او گفتم: آيا اين حديث را ديگرى نيز با تو از امام عليه السلام شنيده است؟ گفت: آرى، مردى به نام فضل آن را شنيده. من به قصد او به طرف منزلش حركت كرده وقتى به خانه اش رسيدم اذن گرفته و داخل شدم و از وى راجع به حديث مزبور پرسيدم، او نيز مرا از آن بازداشت و نااميدم كرد و با من همان رفتار را نمود كه مرد مدائنى كرده بود، پس ماجراى سفر خود را به او گفته و از آنچه مرد مدائنى عمل كرده بود خبرش دادم پس به حالم رقّت كرد و گفت: آرى از حضرت ابا جعفر محمّد بن على عليهما السّلام شنيدم كه از پدر بزرگوارش، از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله و سلّم روايت نمود كه آن سرور فرمودند: هنگامى كه شخص به شهرى وارد مى شود تا زمانى كه از آن جا بيرون رود ميهمان هم دينان خود مى باشد و آنها ميزبانش هستند و بر ميهمان سزاوار نيست روزه بگيرد مگر با اذن ميزبانانش تا طعامى برايش تهيه نبينند و به واسطه مصرف نشدنش فاسد گردد چنانچه شايسته نيست ميزبانان بدون اذن ميهمان روزه بگيرند تا او حياء نكند و به خاطر موقعيّتى كه ميزبانان دارند از طعامى كه ميل دارد چشم بپوشد. سپس به من گفت: كجا فرود مى آيى؟ پس به او خبر دادم. به او گفتم و از منزلم خبرش دادم وقت صبح به نزدم آمد و خادمى كه بر سرش طبقى گذارده و انواع طعامها در آن بود وى را همراهى مى كرد، به او گفتم: رحمت خدا بر تو، اين چيست؟ گفت: سبحان اللَّه!! مگر ديروز از حضرت ابى جعفر عليه السلام حديث مزبور را نقل نكردم، اين بگفت و مراجعت نمود.
64- ل، [الخصال ] ابْنُ إِدْرِيسَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِيِّ عَنِ ابْنِ أَبِي عُثْمَانَ عَنْ وَاصِلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وأله وسلم الضِّيَافَةُ ثَلَاثَةٌ أَوَّلُ يَوْمٍ حَقٌّ وَ الثَّانِي وَ الثَّالِثُ جَائِزَةٌ وَ مَا بَعْدَ ذَلِكَ فَإِنَّهَا صَدَقَةٌ تُصُدِّقَ بِهَا عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ صلي الله عليه وأله وسلم لَا يَنْزِلَنَّ أَحَدُكُمْ عَلَى أَخِيهِ حَتَّى يُؤْثِمَهُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ كَيْفَ يُؤْثِمُهُ قَالَ حَتَّى لَا يَكُونَ عِنْدَهُ مَا يُنْفِقُ عَلَيْهِ [83]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: مهمانى تا سه روز است، روز يكم حق(واجب) است و روز دوم و سوم جایز و پس از آن صدقه است بر او. سپس فرمود: مبادا يكى از شما به برادرش مهمان شود تا او را بگناه كشد گفته شد يا رسول الله چگونه اش بگناه كشد؟ فرمود:يعنى تا آنكه چيزى نداشته باشد خرج او كند.