(3)
در قیامت حساب و حسابرسی انواعی دارد:
حسابرسی سریع است. «و هو أسرع الحاسبین»(4) از حضرت امیر پرسیدند: چگونه خداوند به حساب همه خلق می رسد؟ فرمود: همان طور که همه را رزق می دهد.(5)
از تمام نعمت ها می پرسند. «لتسئلنّ یومئذٍ عن النعیم»(6)
از همه می پرسند حتّی از پیامبران. «فلنسئلنّ الّذین ارسل علیهم و لنسئلنّ المرسلین»(7)
حسابرسی بعضی آسان است. «حساباً یسیراً»(8)
حسابرسی بعضی سخت است. «یخافون سوء الحساب»(9)، «حساباً شدیداً»(10)
در حدیث می خوانیم: نوع حساب، به میزان داده ها و الطاف الهی بستگی دارد: «انّما یداق اللّه العباد فی الحساب یوم القیامه علی قدر ما اتاهم من العقول فی الدنیا»(11) همانا میزان دقّت در حسابرسی بندگان در روز قیامت به مقدار فهم و عقل آنان در دنیاست.
در روایت آمده است: کسانی که در داد و ستد با مردم، سخت گیر و تنگ نظرند، حساب سخت و شدیدی دارند.(12)
در روایات می خوانیم: اگر در دنیا خود را محاسبه کنید از خودتان حساب بکشید، خداوند در
ص:115
1- 692. اعراف، 50 .
2- 693. قصص، 62.
3- 694. ذیل آیات 31 تا 32 سوره الرّحمن.
4- 695. انعام، 62.
5- 696. نهج البلاغه، حکمت 300.
6- 697. تکاثر، 8.
7- 698. اعراف، 26.
8- 699. انشقاق، 8 .
9- 700. رعد، 21.
10- 701. طلاق، 8 .
11- 702. کافی، ج 1، ص 11.
12- 703. بحار، ج 7، ص 266.
قیامت بر شما آسان می گیرد.(1)
امام کاظم علیه السلام فرمود: از ما نیست کسی که در دنیا از خودش غافل باشد و به حساب کار خود رسیدگی نکند.(2)