اعوذ بالله من الشيطان الرجيم
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله ربّ العالمين و صلّی اللّه علي جميع الأنبياء و المرسلين سيّما خاتمهم و أفضلهم محمد و أهل بيته الأطيبين الأنجبين سيّما بقيّة الله في العالمين بهم نتولّي و من أعدائهم نتبرّءُ الي الله!
مقدم شما بزرگواران, علما, فضلا, عزيزان حوزوي و دانشگاهي, برادران و خواهران بزرگوار را گرامي مي داريم اعياد پربركت ماه وجود مبارك رسول گرامي(عليه و علي آله آلاف التحيّة و الثناء) را به حضور شما تهنيت عرض مي كنيم!
در بخش پاياني ماه پربركت شعبان هستيم فردا آخرين جمعه ماه پربركت شعبان است حديث معروفي را كه همه شما مستحضريد از وجود مبارك امام رضا نقل شده است كه البته اين هم شبيه سلسلةالذهب است تا به رسول خدا برسد وجود مبارك امام رضا مي فرمايد پدرم وجود مبارك امام كاظم از پدر بزرگوارش امام صادق از پدر بزرگوارش امام باقر از پدر بزرگوارش امام سجاد از پدر بزرگوارش امام حسين از پدر بزرگوارش اميرالمؤمنين(عليهم السلام) که جدّ بزرگوار ما وجود مبارك رسول گرامي(عليه آلاف التحيّة و الثناء) در بخش پاياني ماه پربركت شعبان سخنرانيای كرده است سخنراني هاي رسول گرامي نظير سخنراني هاي حضرت امير نيست خطبه هاي حضرت امير شبيه خطبه هاي خُطبا و گوينده هاست اما خطبه هاي رسول گرامي همه اش شبيه اصول كلي است كه فرمود: «اعطيت جوامع الكلم»[1] جمله جمله است كه هر كدام مبنا براي بسياري از قواعد خواهد بود اينكه فرمود: «اعطيت جوامع الكلم» يعني آنچه من مي گويم به منزله قانون اساسي است يك وقت كسي قانون اساسي مي نويسد يك وقت قانون اساسي را شرح مي دهد شرح قانون اساسي به صورت قلم فرسايي است اما قانون اساسي همه حدودش, ثغورش, نفي اش, اثباتش, موضوعش, محمولش, نسبتش, قيودش بايد محفوظ باشد غالباً كلمات رسول گرامي(عليه و علي آله آلاف التحيّة و الثناء) به مثابه قانون اساسي است لذا آن سخنراني هايي كه در بيان نوراني حضرت امير هست گاهي چند صفحه حضرت سخنراني مي كردند نظير خطبه قاصعه نظير خُطَب ديگر آن طور در فرمايشات رسول گرامي نيست اين از آن خطبه هاي نادري است كه از آن حضرت رسيده است سلسله سندش هم از وجود مبارك امام رضا(عليه السلام) است تا وجود مبارك پيامبر(عليهم آلاف التحيّة و الثناء). فرمود شما شنيده ايد كه گاهي نسيم مي وزد همان طوري كه شب و روز يكسان نيست سحر نسيم خاصّي دارد روزگار هم اين چنين است اين چنين نيست كه هر عصر و مصري يكسان باشد گاهي نسيمي مي وزد «إن لربّکم في ايام دهركم نفحات الا فتعرّضوا لها»[2] گاهي نسيمي مي وزد شما وقتي نسيم وزيد خود را در معرض آن نسيم قرار بدهيد اين يك اصل كلي است اين اصل كلي را خطبه نوراني آخر شعبان تفسير مي كند مي فرمايد شما شنيده ايد كه گاهي نسيم مي وزد, شنيده ايد وقتي نسيم مي وزد انسان بايد در معرض نسيم قرار بگيرد خود را نپوشاند و كنار نرود اينها را شنيده ايد آن نسيم در ماه مبارك رمضان مي خواهد بوزد اين پيش بيني هوا كه مي گويند يك توده هواي سرد يا گرم در آستانه آمدن است دو روز يا سه روز مي رسد اينها را ديده ايد وجود مبارك حضرت آن هواي غيبي را پيش بيني كرد كه فرمود يك نسيم خنك و سعادت بخشي میخواهد بوزد و آن ماه مبارك رمضان است آماده باشيد كه فرمود: «قد أقبل إليكم شَهر الله» ماه مبارك رمضان دارد مي آيد او به شما رو كرده است اين براي شما اقبالي است اين ماه, ماه خداست خب همه ماه ها ماه خداست؛ همه زمينها زمين خداست اما مي گويند سرزمين مكه سرزمين وحي است و حاجيان و معتمران وقتي وارد مي شوند مهمانان الهي اند اينها جزء ضيوف الرحمان اند اين مربوط به زمينِ مهماني است ماه مبارك رمضان زمان مهماني است فرمود شما مهمان خداي سبحان هستيد «قد أقبل إليكم شهر الله» و شما به مهماني خداي سبحان دعوت شديد «دُعيتم فيه إلي ضيافة الله».[3] مي بينيد در كتاب هاي فقهي, بحث هاي عرفاني و اينها يا نيست يا بسيار كم است اما اين مسئله آن قدر شفاف و روشن است که در كتاب هاي فقهي ما هم آمده بيان لطيفي را مرحوم صاحب جواهر در كتاب جواهر در بحث صوم دارد همان بيان را مرحوم آقا سيّد محمدكاظم يزدي در كتاب عروه در بخش صوم مستحب دارد آنكه صاحب جواهر در جواهر دارد و مرحوم آقا سيّد محمدكاظم در بحث روزه مستحبي دارد و آن, تعبيري است كه از اين گونه از خطبه ها استفاده شده فرمودند در فضيلت روزه همين بس كه انسان شبيه فرشته مي شود[4] فرشته كارش خوردن و نوشيدن و پاسخ به غرايز و امثال اينها نيست انسان در ماه مبارك رمضان دعوت شد كه فرشته بشود فرشته شدن ممكن است يعني خوردن و خوابيدن, مزاحم نيست كه انسان فرشته بشود اين بيان را خب يك فقيه دارد مي گويد, در رساله هاي عمليه ما مثل عروه آمده آنها رساله هاي عملي را عربي مي نوشتند در منطقه ما فارسي مي نويسند. حالا شما وقتي به ديوان سنايي مراجعه مي كنيد ـ سنايي قبل از مولوي و حافظ و سعدي بود ـ حرف سنايي اين است كه
تو فرشته شوي ار جهد كني از پي آنك٭٭٭ برگ توت است که گشتست به تدريج اطلس[5]
فرمود ما در عالَمي زندگي مي كنيم كه ساده ترين برگ اين برگ توت اين مثل برگ كاهو نيست كه غذا باشد اين نظير سبزي هاي خوراكي نيست اين برگي است غير مأكول اين برگ وقتي مكتب رفت نزد استاد رفت مي شود پرنيان, ابريشم مگر چيست, اگر اين برگ را بدهيد به استاد، اين را پرنيان درست مي كند ابريشم درست مي كند اين پرنيان و حرير و ابريشم اينها اسماي يك چيز است اينها چند چيز نيستند به قول هاتف اصفهاني
سه نگردد بريشم ار او را ٭٭٭پرنيان خواني و حرير و پرند[6]
بگويي پارچه پَرندي يا حريري يا پرنياني, سه نمي شود بالأخره همان ابريشم است حرف سنايي اين است كه خب ما در عالَمي زندگي مي كنيم که اگر اين برگ توت را بدهند به دست استاد، اگر برگ توت برود نزد معلّم, به مكتب برود مي شود ابريشم
تو فرشته شوي ار جهد كني از پي آنك٭٭٭ برگ توت است که گشتست به تدريج اطلس
خب وقتي يك برگ بي ارزش مي شود پرنيان پرارزش چرا ما فرشته نشويم مي شود فرشته شد و اين راه فرشتگي را اين بزرگان فقهي ما ذكر كردند اين تنها يك نكته اخلافي يا مثلاً عرفانيِ غير مستند نيست وقتي اين فقيه نامي مرحوم صاحب جواهر مي گويد در فضيلت روزه همين بس كه انسان شبيه فرشته مي شود مرحوم آقا سيّد محمدكاظم يزدي(رضوان الله عليه) در عروه میفرمايد در فضيلت روزه همين بس كه انسان شبيه فرشته مي شود خب ما چرا فرشته نشويم؟! بنابراين اين نسيم دارد مي وزد نوجوان هاي ما, جوان هاي ما حداكثر بهره را ببرند اين جوان ها به تعبير اديبان, تند و تيزند اما از تيرِ تيز كاري ساخته نيست هرگز به شكار نمي رسد و شكار نمي كند مگر از كنار يك كمان منحني بگذرد و آن تربيتِ پير سالخورده است يك جوان تا استاد نبيند تا پيري او را هدايت نكند تا قد خميده اي او را رهبري نكند اين هرگز به مقصد نمي رسد «پير گردون نی ولي پير رشاد»[7] مي طلبد اين جوان يا اين نوجوان اگر اين معارف بلند پيران ديني ما را عنايت كنند كاملاً به مقصد مي رسند به صيد مي رسند شكار مي كنند آنچه را بايد به آن دسترسي پيدا كنند دسترسي پيدا مي كنند وگرنه تيرِ تيز خشك را اگر شما رها كنيد اين چقدر مي تواند به مقصد برسد؟! حضرت فرمود مهماني خدا به شما رو كرده شما كه نمي خواهيد بپوسيد شما مي خواهيد از پوست به در بياييد اين حرفي است كه ما هر روز بايد بگوييم نه اينكه ماهي يك بار يا هفته اي يك بار, هر روز بايد بگوييم; انسان, مرگ را مي ميراند نه اينکه بميرد. ما يك دشمن داريم به نام مرگ از مرگ سنگين تر ما دشمن ديگر نداريم آيا در مصاف با مرگ, ما پيروزيم يا مرگ، آنها كه با حس و تجربه معرفت شناسي شان را سامان مي بخشند و ديگر هيچ, خيال مي كنند مُردن يعني پوسيدن و انسان در مصاف با مرگ شكست مي خورد و مي ميرد اما آنها كه با معارف تجريدي و عقلي و قرآني تماس دارند مي دانند انسان در مصاف با مرگ, مرگ را مي ميراند اين لطيفه قرآن كريم است كه فرمود: ﴿كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ﴾[8] هر كسي مرگ را مي چشد نه اينكه مرگ, او را بچشد قرآن كه نفرمود «كلّ نفس يذوقها الموت» هر كسي را مرگ مي چشد, فرمود هر كسي مرگ را مي چشد خب روشن است هر ذائقي مذوق را هضم مي كند شما يك ليوان آبي را كه نوشيديد شما آن را هضم مي كنيد نه او شما را, ما مرگ را مي چشيم و هضم مي كنيم و چماله و مچاله مي كنيم و دور مي اندازيم هستيم كه هستيم وارد صحنه برزخ مي شويم ديگر مرگ نيست وارد ساهره قيامت مي شويم ديگر مرگ نيست وارد بهشت مي شويم ديگر مرگ نيست ماييم كه مرگ را مي ميرانيم ماييم كه ابدي هستيم خب اگر ماييم كه ابدي هستيم خودمان را دريابيم بايد ره توشه ابدي داشته باشيم براي تأمين اين ره توشه ابدي فرمودند كه زمان هاي مناسبي, زمين هاي مناسبي هست بهترين زمان كه خدا شما را دعوت ويژه كرده است ماه مبارك رمضان است اگر ـ ان شاءالله ـ توفيقي داده شد به استقبال اين ماه مبارك رمضان برويم سحرهای آن را دريابيم روزه هاي روزهای آن را دريابيم حالا آن بحث هاي كمك به نيازمندان يك مطلب است گذشت از لغزش هاي ديگران يك مطلب است صِله رَحِم يك مطلب است فضيلت افطار دادن يك مطلب است, گرسنه ها را سير كردن يك مطلب است, حقوق ديگران را به آنها تأديه كردن يک مطلب است فرمود اين ماه, ماهي است كه انسان به مهماني خداي سبحان دعوت مي شود خداي سبحان اسماي حُسناي خود را روزي مي كند چيزي را كه خدا عطا مي كند چيزي است كه ماندني باشد نه چيزي كه رفتني. در بحث هاي قبلي هم داشتيم كه وقتي کل خاورميانه در اختيار وجود مبارك حضرت امير(سلام الله عليه) بود و همه اموال ايران و روم رفته بود به حجاز, وجود مبارك حضرت امير حاكم مطلق اين سرمايه هاي سنگين دو امپراطوري بود آنچه هم در حجاز بود در اختيار حكومت حضرت امير بود، نيازمند آبرومندي به حضرت مراجعه كرد كه وضع مالي ام اين طور شد و حضرت تحقيق كرد و ديد او استحقاق كمك قابل توجّهي دارد به مسئول امور مالي فرمود هزار واحد به او بده, اين شخص كه مسئول امور مالي حضرت بود عرض كرد هزار واحد طلا يا نقره آن روز كه اوراق بهادار و سكه نبود آن روز همين شمش طلا و نقره را مي بردند كسي گوشت مي خواست نان مي خواست پارچه مي خواست يك مقدار شمش طلا داشت چند مثقال از او مي گرفتند و كالا مي خريدند بعد در زمان وجود مبارك امام باقر به راهنمايي آن حضرت(سلام الله عليه) عمر بن عبدالعزيز سكّه ضرب کرد البته ايران سكه داشت روم سكه داشت ولي در اسلام سكه از زمان وجود مبارك امام باقر طبق رهنمود آن حضرت بود وقتي مأمور امور مالي حضرت عرض كرد شما كه فرموديد هزار واحد به او بدهم هزار واحد طلا يا هزار واحد نقره؟ فرمود: «كلاهما عندي حجران فاعط الاعرابی انفعهما له»[9] فرمود هر دو نزد علي سنگ است يكي سنگ زرد است يكي سنگ سفيد, حضرت اغراق نفرمود خب طلا غير از سنگ چيز ديگري كه نيست فرمود: «كلاهما عندي حجران» با اينكه آن حكومت گسترده در اختيار حضرت بود, ما اگر واقعاً اين را باور كرديم و فهميديم كه يك دشمن داريم و آن مرگ است و در مصاف با مرگ, ما پيروزيم خب اگر ما پيروزيم ما مرگ را مي ميرانيم ما يك موجود ابدي هستيم يك ره توشه ابدي مي خواهيم همه زمان ها براي تأمين آن ره توشه ابدي خوب است مخصوصاً ماه مبارك رمضان. حضرت فرمود فضايل فراواني براي اين ماه هست نمازش چنين, روزه اش چنان, دعايش چنان, صدقه اش چنان, صِله رَحِم شان چنان, اينها را ذكر فرمود, بعد در آخر هم مقداري اشك ريخت. وجود مبارك حضرت امير عرض كرد چرا گريه مي كنيد؟ فرمود در همين ماه مبارك رمضان شما را شهيد مي كنند در مسجد در حال نماز شهيد مي كنند ديگر حضرت امير عرض نكرد كه مثلاً من چگونه صبر بكنم, عرض كرد يا رسول الله آن وقتي كه مرا شهيد مي كنند دينم سالم است يا نه؟ يعني با اين مكتب مي روم يا نه, با اين دين مي روم يا نه«في سلامة مِن ديني» فرمود آری.[10] غرض اين است كه ما به چنين ماهي داريم وارد مي شويم هر كدام ما حسابي با خدايمان بايد داشته باشيم ما بايد باور كنيم كه فرشته مي شويم اين حرف, حرف شاعرانه سنايي نيست اينها حكماي بزرگ اند مي بينيد اينها كساني اند كه علم و دانش و فضيلت و عقل و حكمت و فلسفه و اينها را دارا شدند بعد مي گويند اينها ابزاري است براي خود ما, ما وقتي مي خواهيم ديدِ جهاني داشته باشيم حق نداريم عقلمان را در برابر وحي قرار بدهيم عقل در برابر نقل است نه در برابر وحي, مي بينيد از آن حرف هاي بلند جناب سنايي اين است مي گويد:
مصطفي اندر جهان آن گه كسي گويد كه عقل٭٭٭ آفتاب اندر فلك آن گه كسي گويد سها[11]
با بودنِ پيامبر كسي در جهان اسمِ عقل را مي برد با بودن آفتاب كسي اسم ستاره سها را مي برد ستاره سها يك ستاره ضعيف است كه قبلاً براي اينكه معلوم بشود كه باصره شخصي چشم شخصي, ديدش درست است يا نه, اگر آن شخص مي توانست ستاره سها را ببيند مي گفتند قدرت ديدش مثلاً تا حدودي رضايت بخش است ستاره سها يك ستاره ضعيف و كم نور است حرف سنايي اين است كه انسان با داشتن آفتاب كه اسم ستاره سها را نمي برد با بودنِ پيامبر كه اسم عقل را نمي برند «مصطفي اندر جهان آن گه كسي گويد كه عقل» عقل چراغي است در برابر نقل نه عقل در برابر وحي, عقل مي گويد من وحي لازم دارم وحي براي من ضروري است راهنما مي خواهم من نمي دانم از كجا آمدم به كجا مي روم ره توشه ام چيست با چه كسي بايد سفر كنم با چه چيزي بايد سفر كنم من چه مي دانم, من را آوردند اينجا بعد هم مي برند اين را عقل كاملاً مي فهمد مي گويد نه مي دانم از كجا آمدم نه مي دانم به كجا مي روم, فقط مي دانم خبري هست اما به قول حافظ
كس ندانست كه منزلگه مقصود كجاست٭٭٭آن قدر هست كه بانگ جرسي مي آيد[12]
قبلاً كه قافله حركت مي كردند زنگِ گردن شترها به گوش عده اي مي رسيد جَرَس يعني زنگ, حرف حافظ اين است كه ما نمي دانيم اينها از كجا آمدند و به كجا دارند مي روند ولي صداي زنگ قافله به گوش ما مي رسد
كس ندانست كه منزلگه مقصود كجاست٭٭٭آن قدر هست كه بانگ جرسي مي آيد
يك عدّه گوش شان را بستند صداي زنگ گردنِ شتر قافله را نمي شنوند اين «بلند بگو لا اله الاّ الله» كه مي گويند همين است اين را نمي شنوند ولي يك عده مي شنوند, حداكثر اين است كه ما مي شنويم كه اين قافله دارد مي رود اما كجا مي رود كه معلوم نيست عقل مي فهمد كه نمي فهمد بهترين و مُتقن ترين دليل وحي و نبوّت را حكما اقامه كردند كه ما حتماً پيامبر مي خواهيم حرف سنايي اين است كه با بودِ وجود مبارك رسول گرامي(عليه و علي آله آلاف التحيّة و الثناء) در جهان كسي حق ندارد اسم عقل را ببرد
مصطفي اندر جهان آن گه كسي گويد كه عقل٭٭٭ آفتاب اندر فلك آن گه كسي گويد سها
بنابراين نقش عقلِ ما اين است که ما بفهميم كه نمي فهميم (يك) بفهميم كه راهنما مي خواهيم (دو) آن راهنما به ما گفته است كه شما در مصاف با مرگ پيروزيد و شما مرگ را مي ميرانيد و شما ابدي مي شويد, فكر كالاي ابد باشيد كالاي ابد را همه زمانها مي شود تهيه كرد مخصوصاً در ماه مبارك رمضان در هر سرزميني مي شود تهيه كرد مخصوصاً در سرزمين وحي كه انسان در آنجا مهمان ذات اقدس الهي است.
من مجدداً مقدم شما علماي بزرگوار, عزيزان حوزوي و دانشگاهی, برادران و خواهران را گرامي مي دارم و از خداي سبحان مسئلت مي كنم آنچه خير و صلاح و فلاح همه ما و ملت و مملكت ماست به ما ارزاني بدارد و امر فرج وليّ ما را تسريع بفرمايد! پروردگارا! نظام ما, رهبر ما, مراجع ما, ملت و مملكت ما را در سايه وليّ ات حفظ بفرما! روح مطهر امام راحل, شهداي انقلاب و جنگ, شهداي هفتم تير بالاٴخص آيت الله شهيد بهشتي را با شهداي صدر اسلام محشور بفرما! مشكلات مملكت خصوصاً در بخش اقتصاد، مسكن و ازدواج جوان ها را حل بفرما! بيداري اسلامي خاورميانه را به مقصد نهايي برسان! فرزندان ما را تا روز قيامت از بهترين شيعيان اهل بيت عصمت و طهارت قرار بده! بين ما و دودمان پيغمبر و آل پيغمبر(عليهم الصلاة و عليهم السلام) جدايي نينداز!
«غفر الله لنا و لكم و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته»
[1] . من لا يحضره الفقيه، ج1، ص241.
[2] . بحارالانوار، ج68، ص221.
[3] . عيون اخبار الرضا، ج 1، ص 295.
[4] . جواهر الکلام، ج 16، ص 182؛ العروة الوثقی(سيد محمد کاظم يزدی)، ج 2، ص 241.
[5] . ديوان سنايي، قصيده 90.
[6] . ديوان هاتف اصفهانی، ترجيع بند.
[7] . مثنوی معنوی، دفتر ششم، بخش 116.
[8] . سورهٴ آل عمران، آيهٴ 185؛ سورهٴ انبياء، آيهٴ 35؛ سورهٴ عنکبوت، آيهٴ 57.
[9] . المناقب، ج 2، ص 118.
[10] . عيون اخبار الرضا،ج 1، ص297.
[11] . ديوان سنايي, قصيده 5.
[12] . ديوان حافظ، اشعار منتسب، شماره 11.