ویژگی های منافق در قرآن:
1. دروغ گویی: «انّ المنافقین لکاذبون»(2)
2. بی هدف و سرگردان: «لا الی هؤلاء و لا الی هؤلاء»(3) نا با این گروه و نه با آن گروهند.
3. عدم درک عمیق: «لکن المنافقین لا یفقهون»(4)
4. جمود و عدم انعطاف: «کانّهم خُشب مسنّده»(5)
5. نماز بی نشاط: «قاموا کُسالی»(6) با کسالت به نماز می ایستند.
6. تندگویی وتندخویی: «سلقوکم بالسنهٍ حداد»(7) زبان های تند وخشن را به شما می گشایند.
7. سوگند دروغ: «اتّخذوا أیمانهم جُنّه» سوگندهایشان را سپر توطئه هایشان قرار دادند.
8. انتقاد از رهبر معصوم: «یلمزک فی الصدقات»(8) در تقسیم زکات، نیش می زنند و تو را در تقسیم آن عادل نمی دانند.
9. تضعیف رزمندگان: «لا تنفروا فی الحَرّ»(9) می گویند: هوا گرم است، به جبهه نروید.
10. ایجاد مرکز توطئه به نام مسجد: «و الّذین اتّخذوا مسجداً ضرارا»(10) (در برابر مسجد پیامبر) مسجدی می سازند تا (با توطئه های شوم خود) به مسلمانان ضرر بزنند.
11. پیمان شکنی: «و منهم من عاهد اللّه لئن اتانا من فضله لنصدّقنّ و لنکوننّ من الصّالحین فلمّا اتاهم من فضله بخلوا»(11) بعضی از آنان با خداوند پیمان بستند که اگر از فضلش به ما داد حتماً صدقه می دهیم و از افراد صالح خواهیم بود، پس چون خداوند از فضلش به آنان عطا کرد، بخل ورزیدند و زکات مال خود را ندادند.
ص:243
1- 1592. غررالحکم.
2- 1593. منافقون، 1.
3- 1594. نساء، 143.
4- 1595. منافقون، 7.
5- 1596. منافقون، 4.
6- 1597. نساء، 142.
7- 1598. احزاب، 19.
8- 1599. توبه، 58.
9- 1600. توبه، 80.
10- 1601. توبه، 107.
11- 1602. توبه، 75 - 76.
12. تحقیر مسلمانان: «أ نؤمن کما آمن السفهاء» آیا همچون سفیهان ایمان بیاوریم؟
13. محاصره اقتصادی مسلمانان: «لاتنفقوا علی من عند رسول اللّه حتی ینفضّوا» به اطرافیان پیامبر چیزی ندهید تا از دور او پراکنده شوند.
14. فریب کاری و نیرنگ بازی: «یخادعون اللّه و الّذین آمنوا و ما یخدعون الاّ انفسهم»(1) می خواهند خدا و مؤمنان را فریب دهند، در حالی که جز خودشان را فریب نمی دهند.
15. بخل در انفاق: «لاینفقون الاّ و هم کارهون»(2) جز با کراهت انفاق نمی کنند.
16. امر به زشتی ها و نهی از خوبی ها: «یأمرون بالمنکر و ینهون عن المعروف»(3)
17. فراراز جهاد: «فرح المخلّفون بمقعدهم خلاف رسول اللّه و کرهوا ان یجاهدوا»(4) بازماندگان (از جنگ تبوک) از مخالفت با رسول خدا خوشحالند و از اینکه به جهاد بروند، ناراحت.
18. شایعه پراکنی: «و اذا جاءهم امر من الامن او الخوف اذاعوا به»(5) هرگاه خبری از آرامش یا ترس را دریافت کنند، (قبل از تحقیق یا مصلحت سنجی) آن را پخش می کنند.
در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، سخن از منافقان زیاد بود، ولی بعد از رحلت آن حضرت، مسئله مسکوت ماند. در اینجا چند سؤال است:
1. آیا زنده بودن حضرت سبب نفاق گروهی بود و بعد از رحلت، همه مؤمن واقعی شدند؟!
2. آیا منافقان در همان اقلیتی بودند که دور حضرت علی جمع شده بودند؟!! نظیر سلمان، ابوذر، مقداد و...، در حالی که هیچ کس این افراد را منافق ندانسته است، یا منافقان، اهداف خود را در نظر اکثریت یافته و ساکت شدند؟
منافقان، هم در دنیا دروغگویند: «انّ المنافقین لکاذبون»، هم در آخرت سوگندهایی می خورند که خداوند آنان را دروغگو می نامد: «یوم یبعثهم اللّه جمیعاً فیحلفون له کما یحلفون لکم و یحسبون انّهم علی شی ء ألا انّهم هم الکاذبون»(6)
پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: من از مؤمن و کافر نمی ترسم، ولی از منافق می ترسم.(7) از سوی دیگر
ص:244
1- 1603. بقره، 9.
2- 1604. توبه، 53.
3- 1605. توبه، 67.
4- 1606. توبه، 81.
5- 1607. نساء، 83.
6- 1608. مجادله، 18.
7- 1609. نهج البلاغه، نامه 27.
فرمود: من از فقر امت نمی ترسم از بی تدبیری آنان می ترسم.(1) آری اگر منافقانِ رِند با جاهلان بی تدبیر گره بخورند، جنگ صفین و واقعه کربلا پیش می آید.