(3)
دستوراتی که اسلام برای نوع سخن و گوینده و چگونگی بیان او دارد، اشاره کنیم:
1. سخن باید واقعی و حقیقی باشد. «بِنَباءٍ یَقین»(4)
2. گفتار بایستی دل پسند باشد. «الطّیّب مِن القَول»(5)
3. سخن باید رسا و شفّاف باشد. «قَولاً بَلیغاً»(6)
4. گفتار باید نرم بیان شود. «قولاً لَینّاً»(7)
5. سخن باید بزرگوارانه بیان شود. «قَولاً کریماً»(8)
6. سخنی باشد که پذیرش و عمل آن آسان باشد. «قَولاً مَیسوراً»(9)
7. در گفتار هیچ گونه لغو و باطلی نباشد. «اِجتَنِبوا قَول الزّور»(10)، «عن اللَّغو مُعرضون»(11)
8. گفتار باید همراه با کردار باشد وگرنه قابل سرزنش است. «لِمَ تَقولون مالا تَفعلون»(12)
9. مستدل و محکم باشد. «قولاً سدیداً»(13)
10. پسندیده و به اندازه باشد. «قولاً معروفاً»(14)
ص:320
1- 2054. زمر، 23.
2- 2055. طه، 124.
3- 2056. ذیل آیه 3 سوره حجرات.
4- 2057. نمل، 22.
5- 2058. حج، 24.
6- 2059. نساء، 63.
7- 2060. طه، 44.
8- 2061. اسراء، 23.
9- 2062. اسراء، 28.
10- 2063. حج، 30.
11- 2064. مؤمنون، 3.
12- 2065. صف، 2.
13- 2066. نساء، آیه 9.
14- 2067. بقره، آیه 235 .
11. زیبا، نیکو و مطلوب باشد. «قولوا للناس حسناً»(1)
12. بهترین ها گفته شود. «یقولوا الّتی هی احسن»(2)
13. حتّی مجادلات وگفتگوهای انتقادی، به بهترین وجه باشد. «جادلهم بالّتی هی احسن»(3)