امام صادق
(علیه السلام) می فرمایند: سزاوار نیست در مجلسی که گناه می شود و از شما کاری بر
نمی‌آید حضور داشته باشید.
گناه
همه ما تاکنون در اجتماع افرادی
را دیده ایم که بی موالاتی می کنند و مرتکب گناه می شوند. خود شما در جمعی حضور
دارید و فردی یا افرادی مرتکب گناهی می شوند چه کار می کنید؟
به او تذکر می
دهید یا خودتان را به دردسر نمی اندازید؟ تلاش می کنید شرائط را تغییر دهید و فضای
گناه را از بین ببرید یا خیر منتظر می شوید شخص دیگری دست به کار شود؟ یا اصلا
مجلس را ترک می کنید؟
امام
صادق(علیه السلام) می فرمایند: سزاوار نیست در مجلسی که گناه می شود و از شما کاری
بر نمی آید حضور داشته باشید.
عَلِیُّ
بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی زِیَادٍ
النَّهْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
قَالَ: لَا یَنْبَغِی لِلْمُۆْمِنِ أَنْ یَجْلِسَ مَجْلِساً یُعْصَى اللَّهُ
فِیهِ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَى تَغْیِیرِهِ. (الكافی ج2 - 374 - باب مجالسة أهل المعاصی ... ص: 374)
امیر(علیه
السلام) در جایی دیگر فرمودند: «مُجَالَسَةُ أهْلِ الْهَوَی مَنْسَاةٌ
لِلإِیمَانِ ومَحْضَرَةٌ لِلّشَیطان» ؛ همنشینی با هوسرانان باعث از یاد رفتن
ایمان و حاضر شدن شیطان است. (نهج البلاغه، خطبه 86)
پس لازم است
تغییر ایجاد کنیم و اگر نتوانستیم آن جمع جای ما نیست.
مراقب
دوستانی که انتخاب می کنیم باشیم!
در قرآن
کریم از زبان افراد منحرف که گرفتار عذاب دوزخند، چنین بیان شده است: «کاش فلانی
را دوست _خود_ نگرفته بودم.» که این آیه هشداری جدّی است برای مردم، تا در دام
دوستان ناباب گرفتار نشوند.
اگر از
زندانی‌ها، معتادان و سیگاری‌ها بپرسند که عامل گرفتاری های شما چیست؟ در جواب از
دوستان ناباب شکایت می‌کنند و آنان را عامل بدبختی و گرفتاری خود می‌دانند.
به همین
دلیل رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «هر شخص پیرو دین، آیین و آداب و
رسوم دوست و همنشین خود می‌باشد.»
اثر شگفت انگیز معاشرت چه در
جهت مثبتش و چه در جهت منفیش، هرگز قابل انکار نیست چنانکه در خاندان انسان‌های
برگزیده نیز همیشه از همین عامل استفاده گردیده است.
از همنشینی
با احمق و کم‌عقل بپرهیز، زیرا که‌او می‌خواهد به تو سود رساند، اما بر اثر
حماقت به تو زیان می‌رساند. و مبادا با آن کس که‌قطع رحم می‌کند رفاقت
کنی، زیرا من او را در سه مورد از قرآن معلون‌ِخدا یافتم»
یکی از
سفارش هایی که لقمان به فرزندش می کند این است که: فرزندم! دو چیز را در دنیا
رعایت کن تا اهل آخرت شوی:
که یکی از آن دو چیز آن است که
همنشین خوب پیدا کن، تا تو را اهل آخرت کند. چون اگر همنشین شر پیدا کردی، نشستن
با او، تو را اهل جهنم می‌کند. یعنی اصلاً نفس او، اثرگذار خواهد بود.
کَانُواْ
لاَ یَتَنَاهَوْنَ عَن مُّنکَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ مَا کَانُواْ یَفْعَلُونَ (79)
تَرَى کَثِیرًا مِّنْهُمْ یَتَوَلَّوْنَ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَبِئْسَ مَا
قَدَّمَتْ لَهُمْ أَنفُسُهُمْ أَن سَخِطَ اللّهُ عَلَیْهِمْ و َفِی الْعَذَابِ
هُمْ خَالِدُونَ( 79-80 : مائده)
از کار
زشتی که مرتکب می‌شدند یکدیگر را بازنمی‌داشتند. راستی چه بدبود آنچه
می‌کردند. بسیاری از آنان را می‌بینی که با کسانی که کفر ورزیده‌اند دوستی
می‌کنند. راستی چه بد است آنچه برای خود پیش فرستادند که]در نتیجه[ خداوند
بر ایشان خشم گرفت، و پیوسته در عذاب می‌مانند. گرچه دوستی با مردم امری
فطری و درونی و روحی است و در حدیثی از رسول‌خدا (صلی الله علیه وآله)است
که «التَّوَدُّدُ اِلَی النّاس‌ِ نِصف‌ُ العَقل‌ِ» (دوستی با مردم نیمی از
خرد وخردمندی است)، اما حدود و ثغوری برای آن وضع شده است.
امر به معروف
در حدیثی از امام باقر علیه
السلام است که به مردی به نام صالح فرمودند: «یا صالِح‌ُ اِتَّبِع مَن
یُبکیک‌َ وَ هُوَ لَک‌َ ناصِح‌ٌوَ لاتَتَّبِـع مَن یُضحِکُک‌َ وَ هُوَ لَک‌َ
غاش‌ٌّ وَ سَتَرِدون‌َ عَلَی اللهِ جَمیعاً فَتَعلَمُون‌َ» ؛(کافی ج2 ص6388) ای
صالح، از کسی که تو را می‌گریاند و اندرزت می‌دهد پیروی کن و از آن که تو
را می‌خنداند و فریبت‌می‌دهد پیروی مکن و به زودی همگی شما بر خدا درآیید و
بدانید.
اهل
ایمان، به واسطة عمل به فرایض دینی و احکام الهی، اهل امر به معروف و
نهی از منکرند، اهل توصیه به حق و صبرند، و اهل خیرخواهی برای امور دین و
دنیای دیگران.از این رو امام(علیه السلام) در این حدیث شریف ملاکی کلی
ارائه داده‌اند و آن اینکه کسی که تو را اندرز می‌گوید و بر اساس حق و
حقیقت نواقص و کمبودهایت را گوشزد می‌کند شایستة‌دوستی و همنشینی است، نه
کسی که تو را در غفلت و خواب و بی‌خبری می‌خواهد.
همسو با
همین روایت است حدیثی که از امام صادق(علیه السلام) رسیده: «اَحَب‌ُّ
اِخوانی اِلَی‌َّ مَن‌اَهدی' اِلَی‌َّ عُیُوبی» (کافی ج2 ص 639)(محبوب‌ترین
برادرانم نزد من کسی است که عیوبم را به من هدیه‌دهد). این یک معیار
کلی است برای تعیین دوست و همنشین.
امام
باقر(علیه السلام) فرمودند: «پدرم علی بن الحسین به من فرمودند: ' ای پسرم،
در نظرداشته باش که با پنج کس همنشین نشوی و با آنها در راهی گفتگو و
رفاقت نکنی.` گفتم: 'پدرجان، آنها کیان‌اند؟ به من معرفی کنید : "
فرمودند:
زنهار، مبادا با دروغگو همنشین شوی، زیرا که او به منزلة سرابی است که دور
را در نظرت نزدیک و نزدیک را برایت دور جلوه می‌دهد.
در حدیثی
از امام باقر علیه السلام است که به مردی به نام صالح فرمودند: «یا صالِح‌ُ
اِتَّبِع مَن یُبکیک‌َ وَ هُوَ لَک‌َ ناصِح‌ٌوَ لاتَتَّبِـع مَن یُضحِکُک‌َ وَ
هُوَ لَک‌َ غاش‌ٌّ وَ سَتَرِدون‌َ عَلَی اللهِ جَمیعاً فَتَعلَمُون‌َ» (ای
صالح، ازکسی که تو را می‌گریاند و اندرزت می‌دهد پیروی کن و از آن که تو
را می‌خنداند و فریبت‌می‌دهد پیروی مکن و به زودی همگی شما بر خدا درآیید و
بدانید)
زنهار از
همنشینی با فاسق و گناهکار]ی که از گناه باکی ندارد[، زیرا او تو را به
لقمه‌ای غذایا کمتر از آن بفروشد.
از همنشینی
با شخص بخیل هم بپرهیز، زیرا که او مال خود را درشرایط سخت‌ِ نیازمندی‌ات
از تو دریغ می‌کند.
از همنشینی
با احمق و کم‌عقل بپرهیز، زیرا که‌او می‌خواهد به تو سود رساند، اما بر اثر
حماقت به تو زیان می‌رساند. و مبادا با آن کس که‌قطع رحم می‌کند رفاقت
کنی، زیرا من او را در سه مورد از قرآن معلون ِخدا یافتم.»
«ابوهاشم جعفری، از شاگردان و
اصحاب برجسته اهل بیت:، می‌گوید: ' امام رضا(علیه السلام) به من فرمودند:
چرا تو را در نزد عبدالرحمن بن یعقوب دیدم؟` گفتم: ' او دایی من
است.`حضرت فرمودند: ' او درباره خدا حرف سنگین و بزرگی می‌زند. خدا راتجسم
می‌کند، در حالی که خدا توصیف جسمانی نمی‌شود. یا با او باش و ما را ترک‌گوی
یا با ما باش و از او جدا شود.
`ابوهاشم می‌گوید: 'به امام
عرض کردم: او هر چه می‌خواهد بگوید. به من که ربطی پیدا نمی‌کند و زیانی
نمی‌رساند. من به گفتار او عقیده ندارم.`امام فرمودند: ' آیا نمی‌ترسی بلا و
عذابی که بر او فرود آید به تو نیز اصابت کند؟
آیا سرگذشت
آن شخصی را که از یاران موسی(علیه السلام) بود، اما پدرش از اصحاب فرعون
بود را نشنیده‌ای؟ آنجا که وقتی لشکر فرعون به کنار دریا رسید، آن پسر از
لشکر موسی(علیه السلام) جدا شد و نزد پدر رفت تا او را نصیحت کند و از
فرعونیان جدا سازد... در آن حال ناگهان عذاب الهی رسید و لشکر فرعون غرِ
شدند. آن پدر و پسر هم که در کنار لشکر فرعون بودند غرِق شدند. خبر به گوش
موسی(علیه السلام) رسید. فرمود: آن پسر در رحمت خداست،ولی وقتی که عذاب
فرا رسد از آن که نزدیک گنهکار است دفاعی نمی‌شود.»