(1)
برای تولید یک محصول، لوازم و شرایطی مورد نیاز است، از جمله: تعیین اهداف، تأمین موادّ، طرح و برنامه، زمان بندی مراحل اجرا، خدمات پشتیبانی پس از تولید، تعمیر و اصلاح.
در آفرینش انسان همه این مراحل پیش بینی و اجرا شده است:
هدف: تکامل اختیاری و معنوی انسان. «و ما خلقت الجنّ و الانس الاّ لیعبدون»(2)
مواد اولیه: تراب و نطفه. «من ماء مهین»،
محلّ تولید: «فی قرار مکین»،
طرح و برنامه تولید: «نطفه، علقه، مضغه،...»،
زمان بندی: «الی قدر معلوم»،
برنامه ریزی درونی: «فالهمها فجورها و تقواها»(3)، همراه با کنترل بیرونی: «انّا هدیناه السبیل»(4) و «انّ علینا للهدی»(5).
خدمات پس از تولید: «نحن قسمنا بینهم معیشتهم»(6).
تعمیر و اصلاح: «یقبل التوبه»(7)، «انّه غفور رحیم»(8).
شاهکار خلقت آن است که خداوند آفرینش انسان را با آن همه پیچیدگی بر روی یک قطره آب طراحی کرده است که هیچ هنرمندی توان طرّاحی بر روی آن را ندارد. «نخلقکم من ماء مهین»
خداوند در آفرینش انسان، یک بار مدالِ «احسن الخالقین»(9) را به خود داده است و در
ص:356
1- 2312. ذیل آیات 20-24 سوره مرسلات.
2- 2313. ذاریات، 56.
3- 2314. شمس، 8 .
4- 2315. انسان، 3.
5- 2316. لیل، 12.
6- 2317. زخرف، 32.
7- 2318. توبه، 104.
8- 2319. انعام، 54.
9- 2320. مؤمنون، 14.
اینجا عنوان «نعم القادرون» را مطرح می کند. آری او بهترین خالق و بهترین قادر است.
عبارتِ «نعم القادرون» را دو گونه می توان معنا کرد:
الف. با توجّه به عبارتِ «الی قدر» و «فقدّرنا» که پیش از آن آمده، مراد از «قادرون» اندازه گیری باشد که خداوند بهترین اندازه گیری را در مورد انسان به کار برده است.
ب. با توجّه به آنکه بحث خلقت و مراحل آن است که نیاز به قدرت دارد، مراد از «قادرون» قدرت و توان باشد که خداوند کمال قدرت را در آفرینش انسان به کار برده است.