55- از سخنان امام (ع) در اندرز شريح بن هانى هنگامى كه او را به سركردگى سپاه عازم شام گمارد.
اتَّقِ اللَّهَ فِي كُلِّ صَبَاحٍ وَ مَسَاءٍ- وَ خَفْ عَلَى نَفْسِكَ الدُّنْيَا الْغَرُورَ- وَ لَا تَأْمَنْهَا عَلَى حَالٍ- وَ اعْلَمْ أَنَّكَ إِنْ لَمْ تَرْدَعْ نَفْسَكَ عَنْ كَثِيرٍ مِمَّا تُحِبُّ- مَخَافَةَ مَكْرُوهِهِ- سَمَتْ بِكَ الْأَهْوَاءُ إِلَى كَثِيرٍ مِنَ الضَّرَرِ- فَكُنْ لِنَفْسِكَ مَانِعاً رَادِعاً- وَ لِنَزْوَتِكَ عِنْدَ الْحَفِيظَةِ وَاقِماً قَامِعاً
لغات
نزوة: جهش، يكباره جستن حفيظة: خشم واقم: كسى كه چيزى را به بدترين صورت ردّ مى كند، مى گويند: وقمه: يعنى او را با شدت و خشم باز پس زد.
وقم: خشم گرفتن و خوار ساختن قمع: نيز به معناى خشم گرفتن و خوار ساختن است.
ترجمه
«هر صبح و شام از خدا بترس و از دنياى فريبكار نسبت به جان خود برحذر باش، و هرگز از او ايمن مباش. و بدان كه اگر خود را از بسيارى چيزهايى كه دوست دارى، به دليل ناروائى آنها، باز ندارى، كششهاى نفسانى زيانهاى فراوانى به تو خواهد رساند. بنا بر اين جلو هواى نفست را بگير، و به هنگام خشم، دست ردّ بر سينه طغيان قوّه غضب بزن و آن را از خود دور كن».
شرح
بخشى از جريان فرستادن شريح بن هانى را به همراه زياد بن نضير به سركردگى سپاه دوازده هزار نفرى كه راهى شام بودند قبلا نقل كرديم.
امام (ع) او را به ترس دائم از خدا امر كرده است، و چون لازمه ترس از خدا، انجام اعمال نيك است، از اين رو به تفصيل آن اعمال پرداخته است، يعنى از دنياى فريبنده نسبت به خود، حذر كند، و نسبت فريبكارى را از آن جهت به دنيا داده است كه دنيا وسيله مادّى فريب است.
و ديگر اين كه نبايد به هيچ وجه از طرف دنيا آسوده خاطر باشد، زيرا كه لازمه آن غفلت از آخرت است.
آن گاه امام (ع) او را آگاه ساخته است بر اين كه اگر جلو نفس اماره بالسوء، را از غرق شدن در بسيارى از خواسته هاى خود نگيرد كه از پى آمدهاى نارواى آنها در هراس است و به سبب همانها در توقّفگاههاى الهى متوقّف مى شود، و با همان خواستها در صراط مستقيم بايد حركت كند، هواى نفس و تمايلات نفسانى او، كم كم رشد مى كند، تا بدانجا كه او را به ورطه هلاكت مى اندازد. سپس سفارش و نصيحت خود را با دستور به جلوگيرى و منع هواى نفس به هنگام جهش و برآشفتگى در حال خشم، مورد تأكيد قرار داده است. و قبلا معلوم شد كه آزاد گذاشتن هواى نفس سرچشمه همه بديهايى است كه در دنيا و آخرت عايد انسان مى شود.
( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج5، ص 319و320)
|