نگاهی به بایسته های پوشش در حریم خانواده و جامعه

نگاهی به بایسته های پوشش در حریم خانواده و جامعه

پوشش، بر مبنای طبیعت نخستین آدمی استوار است و افزون بر آن، در دین ها و فرهنگ های مختلف اجتماعی نیز به آن بسیار توجه شده است. اسلام به عنوان کامل ترین دین الهی، برای تأمین سعادت انسان، بر مسئله حجاب تأکید فراوان دارد و آن را در سعادت فردی و اجتماعی مؤثر می داند. رعایت پوشش در محیط خانه و خانواده، نقش مهمی را در شکل گیری باورهای فرد درباره پوشش ایفا می کند. مقصود از پوشش، تنها حجاب برای زن نیست، بلکه تمام اعضای خانواده باید پوشش مناسب و اسلامی داشته باشند و از این راه حرمت یکدیگر را پاس بدارند.

درحقیقت، حفظ شخصیت زن با رعایت حجاب امکان پذیر است. بر این اساس، بی حجابی به کاستن شخصیت واقعی زن باایمان می انجامد.

پیام متن:

1. پوشش و حجاب، تنها برای زنان واجب نیست، بلکه ضرورت آن برای همه اعضای خانواده احساس می شود.

2. حفظ شخصیت زن، با رعایت حجابی است که اسلام به آن سفارش می کند.

پوشش زن و مرد نامحرم

غریزه جنسی در زن و مرد، نیازی مهم و در خور توجه است و همان گونه که تمام نیازهای انسان باید از راه درست آن تأمین شود. این نیاز نیز باید از راه مشروع و سالم برآورده شود از سوی دیگر، لازمه زندگی اجتماعی آدمی، برخورد و ارتباط با اطرافیان است. اسلام، زنان و مردان را به زندگی اجتماعی تشویق و به رفع نیازهای یکدیگر فرا می خواند تا از این رهگذر، جامعه در مسیر تکاملی خویش قرار گیرد. اسلام این تکامل را در گرو حفظ حریم میان زن و مرد می داند و اجازه نمی دهد که نیاز جنسی انسان، به صورت آزاد و بدون ضابطه تأمین شود. از این رو، ازدواج و تشکیل خانواده را راهی سالم و مطمئن، معرفی و بر آن تأکید می کند. پوشش و حجاب زن و مرد، عامل مهمی در حفظ این حریم و مانعی جدی در برابر بی بند و باری، هوس بازی و به خطر افکندن سلامت اجتماعی است.

البته این حریم، تنها برای زن و مرد نامحرمی که از یکدیگر بیگانه اند، مطرح نیست، بلکه میان زن و مرد نامحرمی نیز که با یکدیگر رابطه نسبی یا سببی دارند، وجود دارد. همان حریمی که میان زن و مرد در محیط کار و فعالیت لازم است، میان یک زن با برادر همسرش یا میان یک مرد و خواهر زنش یا میان یک پسر با دخترخاله، دختر عمو و دختر دایی اش و برعکس وجود دارد. تصور اینکه در رابطه خویشاوندی، می توان حریم ها را برداشت و برای مثال، به راحتی گفت که پسرعمو و دخترعمو مانند خواهر و برادرند و با آنها می توان مثل یک محرم برخورد کرد، تصوری عامیانه و دور از واقع بینی است و اسلام نیز آن را تأیید نمی کند؛ زیرا بر اساس همان عاملی که شارع مقدس، پوشش را برای زن و مرد لازم دانسته است، در این مسئله نیز رعایت پوشش حقیقی لازم است. از این رو، همان حکم و وظیفه در این گونه موارد نیز جاری است.

پیام متن:

1. اجتماعی زیستن، لازمه زندگی بشر و موجب تکامل بوده و این تکامل، در گرو حفظ حریم میان زن و مرد است و پوشش، عامل مهمی در حفظ این حریم است.

2. رابطه زن و مرد حتی میان اقوام سببی و نسبی، باید بر اساس دستور شرعی انجام گیرد و هیچ گونه آزادی در این زمینه وجود ندارد.

رعایت اصول و ضوابط در پوشش

پوشیدن لباس، امری فطری است، ولی نوع لباس، نشانه شخصیت آدمی است. هر لباسی، حامل فرهنگی ویژه و نشان دهنده نگرش و شخصیت صاحب آن است.

اسلام افزون بر بیان مسئله پوشش و حدود آن، درباره نوع پوشش نیز دستورهایی داده است. در فقه اسلامی درباره نوع پوشش، بر رعایت برخی موارد تأکید شده است از جمله اینکه نوع و رنگ لباس نباید برای خودنمایی و شهرت و جلب توجه دیگران باشد. بهترین لباس، لباسی است که همه مردم از آن استفاده می کنند. از امام صادق علیه السلام روایت شده است: «لباسی که به عنوان شهرت و خودنمایی از آن استفاده می شود، مبغوض خداوند است».

در روایتی دیگر معیار کلی ارائه شده است بر این مبنا که بهترین لباس در هر زمان، لباسی است که عموم مردم در آن زمان می پوشند. خود را از مردم جدا کردن و لباسی انگشت نما پوشیدن و خود را از دیگران برتر پنداشتن، نوعی فخرفروشی به شمار می آید. لباس نباید برای فخرفروشی و تحقیر کردن دیگران باشد. رسول گرامی اسلام می فرماید:

ما من أحد يلبس ثوبا ليباهي به فينظر النّاس إليه إلا لم‌ ينظر اللّه‌ إليه‌ حتّى‌ ينزعه‌.(نهج الفصاحه ص704)

کسی که لباس را برای فخرفروشی به دیگران می پوشد، خداوند تا زمانی که این لباس را برتن دارد، به او نظر نمی کند.

پیام متن:

1. لباس را نباید برای خودنمایی، شهرت و فخرفروشی برتن کرد.

2. نوع لباس، بیان کننده فرهنگ و شخصیت آدمی است.

محدودیت های پوشش

لباس نباید مظهر تقلید از فرهنگ بیگانگان و نشانه وابستگی انسان باشد. مسلمان باید در همه جنبه های زندگی اش، استقلال، عزت و کرامت خود را حفظ کند. امام صادق علیه السلام از اجداد گرامی اش نقل می کند:

خداوند به یکی از پیامبرانش وحی کرد که به قومت بگو لباس دشمن را بر تن نکنند؛ غذایی همانند غذاهای دشمن نخورند و خود را به شکل دشمن درنیاورند.

در واقع، در هر زمانی، چشم به فرهنگ بیگانگان دوختن و خود را هیچ انگاشتن، مایه پستی و بدبختی خواهد بود. این امر درباره پوشش نیز حاکم است؛ زیرا لباس نشان دهنده نوع فرهنگ و حامل پیام ویژه ای است. از سوی دیگر، نوع لباس زن نباید مردگونه و لباس مرد نباید مانند لباس زنان باشد. زن و مرد هر یک هماهنگ با خلقت و مسئولیت خویش، لباسی متناسب دارند. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید:

کانَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله یَزجُرُ الرَّجُلَ أنْ یَتَشَبَّهَ بِالنِّساءِ و یَنْهَی الْمَرْأَةَ اَنْ تَتَشَبَّهَ بِالرِّجالِ فی لِباسِها.(وسایل الشیعه،ج5،ص25)

رسول اکرم صلی الله علیه و آله همواره مردان را از شبیه شدن به زنان و زنان را از شبیه شدن به مردان در پوشیدن لباس نهی می کرد.

پیام متن:

1. پیروی از فرهنگ بیگانگان در نوع پوشش، نشانه وابستگی انسان مسلمان و سبب پستی و بی هویتی اوست.

2. شبیه شدن زن و مرد به یکدیگر در پوشش، از نبایدهای پوشش دینی است.

پوشش در حریم خانواده

پدر و مادر در زمینه های مختلف خانوادگی از جمله مسئله پوشش، بر روی شخصیت اعضای خانواده تأثیر مهمی می گذارند. در خانواده ای که پدر پوشش مناسب را رعایت نمی کند، ناخواسته روشی نادرست را به اعضای خانواده می آموزد. در نتیجه، ممکن است دختر یا پسر خانواده نیز چون پدر رفتار کنند. همچنین در خانواده ای که مادر همواره لباس های نامناسب ظاهر می شود، افزون بر آنکه این گونه پوشش را به دخترش می آموزد، بسا که ناخواسته پسرش را نیز به انحراف اخلاقی می کشاند؛ زیرا فرزند او در هر مرحله سنی که باشد، تحت تأثیر تحریک های ویرانگر ویژه آن دوره سنی قرار می گیرد. گرچه رابطه عاطفی میان اعضای خانواده، عاملی مهم در رعایت حریم میان آنهاست، تربیت اسلامی و سلامت روحی و روانی زن و مرد به ویژه دختر و پسر جوان، اقتضا می کند که حریم انسان ها به طور کامل رعایت شود.

بارها برخی از نوجوانان و جوانان، در خانواده هایی که به پوشش مناسب اهمیت نمی دهند، از دیدن صحنه های ناپسند اسلامی شرم می کنند و گاهی می کوشند نارضایتی خود را از این امر بیان دارند. بنا براین، حفظ حریم ها هم در روابط اجتماعی و هم در محیط خانواده، لازم است.

پدر و مادر و اعضای دیگر خانواده باید در پوشش و ارتباط خود، اخلاق و پوشش مناسب را رعایت کنند تا زمینه انحراف اخلاقی فرزندان فراهم نیاید و سلامت روانی آنان آسیبی نبیند.

تأثیر روابط دوستانه در پوشش خانوادگی

یکی از مسائل مهم درباره ارتباط خانواده ها با یکدیگر، رفت و آمد دوستان پسر یا دختر خانواده به خانه آنها و گاه برخورد آنان با دیگر اعضای خانواده است. در این میان، چگونگی پوشش دختر خانواده و برخورد او در حضور دوستان برادرش، امری مهم و مسئولیت آفرین است. اگر رفتار این دختر با عفت و پوشش کامل همراه نباشد، می تواند هم برای دختر و هم برای دوستان برادرش زیان بار باشد. همچنین در صورت رفت و آمد دوستان دختر خانواده، نوع پوشش آنها و چگونگی برخورد آنان در برابر پسر خانواده، نتایج متناسب با آن را در پی خواهد داشت. شرکت کردن پسر یا دختر خانواده در مجلس ها و محفل های دوستانه و بیان کردن چگونگی برگزاری آن یا نوع پوشش آنها برای برادران و خواهران کوچک تر یا دوستانش، آثار مثبت و منفی بسیاری در پی خواهد داشت.

در این میان، آنچه بر حساسیت این امر می افزاید، غفلت خانواده و دادن آزادی بی حد و حصر به فرزندان است. این در حالی است که باید توجه داشت دوران دوم و سوم زندگی فرزند؛ یعنی از 7 تا 14 سالگی و از 14 تا 21 سالگی، مهم ترین و سرنوشت سازترین دوره زندگی آنهاست و به مراقبت و توجه بیشتری نیاز دارند.

پدر و مادر باید مراقب چگونگی پوشش دوستان پسر و دختر خود باشند تا فرزندانشان از خطرهای احتمالی این گونه روابط در امان بمانند.