میزبان خوب از دیدگاه آیات و روایات

میزبان

دین مقدس اسلام سفارش مۆكد به مهماندارى و مهمان‏نوازى كرده‏ و وظایفى را معین كرده است كه ائمه اطهار (علیهم السلام) این وظایف را بیان كرده‏اند. ما مى‏توانیم با عمل كردن به آنها به ثواب‏هاى بسیار زیادى برسیم و به این وسیله دنیا و آخرت خود را آباد كنیم.

اما وظایفى كه مخصوص میزبان و مهماندار است، عبارتند از:

به كار نگرفتن مهمان

امام جعفر صادق‏ (علیه السلام) مى‏فرماید: یكى از وظایف میزبان این است كه‏مهمان را به كار نگیرد. به كار گرفتن مهمان جفا و ظلم در حق او است.

روزى براى حضرت امام رضا (علیه السلام) مهمان رسید. حضرت نزد او نشست و بعد از شام تا نیمه شب با او صحبت كرد و صحبت‏هاى او را شنید. در این هنگام چراغى كه در آن‏جا روشن بود، خراب شد و نزدیك بودخاموش شود. مهمان دستش را دراز كرد تا آن را درست كند. امام رضا (علیه السلام) او را نهى كرد و نگذاشت مهمان این كار را بكند و خود چراغ را درست كرد و فرمود: ما قومى نیستیم كه مهمانمان را به كار گیریم و از او كار بكشیم. به همین خاطر نگذاشتم تو چراغ را درست كنى.

در جایى كه امام (‏علیه السلام) راضى نمى‏شود مهمانش حتى براى تعمیر كردن‏ یك چراغ به زحمت‏ بیفتد و خودش این كار را مى‏كند، ما هم كه شیعه‏آن حضرت هستیم، باید به دستور آن بزرگوار عمل كرده و مهمانانمان رابه كار نگیریم.

غذا خوردن با مهمان

یكى از وظایف اخلاقى میزبان این است كه همراه مهمانانش غذا بخورد و از غذا دست نكشد تا همه مهمان‏ها سیر شوند و كنار بكشند، زیرا ممكن‏است‏ بعضى از مهمان‏ها كمرو باشند و در صورت غذا نخوردن صاحبخانه، آنان هم غذا نخورند و یا هنوز سیر نشده، دست از غذا خوردن بكشند.

حضرت على‏ (علیه السلام) مى‏فرماید: هر كس سفره احسانى بچیند و مردم را به ‏مهمانى دعوت كند و نظرش فخر فروشى و نشان دادن شكوهمندى خود باشد خداوند او را در روز قیامت‏ با روى سیاه در محشر مى‏آورد

امام صادق (‏علیه السلام) مى‏فرماید: وقتى مهمانى براى رسول ‏خدا (صلى الله علیه وآله) مى‏رسید، همراه او غذا میل مى‏كرد و دست از غذا نمى‏كشید تا مهمان سیر مى‏شد و كنار مى‏كشید.

غذا را هر چه زودتر براى مهمان آماده كند

مهمان وقتى از راه مى‏رسد، مخصوصا اگر مسافر باشد، غالبا خسته و گرسنه است. هم نیاز به غذا دارد و هم استراحت. لذا باید هر چه زودتر غذاى او را آماده كنند تا بتواند استراحت كند. براى این كار لازم نیست غذاى‏ مفصل درست كنند، بلكه هر غذایى كه آماده و دم دست‏ باشد، براى او فراهم‏ آورند.

یكى از روش‏هاى بسیار پسندیده حضرت ابراهیم خلیل (‏علیه السلام) همین بود كه‏ غذاى مهمان را خیلى زود آماده و نزد او حاضر مى‏كرد، بدون این‏كه تكلفى‏ به خرج داده و خود را به زحمت ‏بیندازد؛ مانند روزى كه ملائكه عذاب ‏قوم لوط‏ (علیه السلام) به منزل او وارد شدند. حضرت ابراهیم‏ (علیه السلام) فكر كرد آنها انسان‏ هستند. لذا خیلى زود گوساله‏اى را كه دم دست داشت ذبح و بریان كرد و نزد آنها آورد. بعدا فهمید آنان ملائكه هستند و غذا نمى‏خورند.

نباید از مهمان پرسید غذا خورده است ‏یا نه

یكى دیگر از وظایف میزبان این است كه بدون این‏ كه از مهمان سۆالى كند، هر غذایى را كه در خانه داشت، براى او بیاورد تا میل كند و اگر غذا نخورد، آن را بردارد، چون بعضى از مهمان‏ها كمرو هستند، و اگر از آنها پرسیده شود غذا خورده‏اند یا نه، مى‏گویند: آرى، در حالى كه ممكن است‏ بسیار هم گرسنه‏ باشند.

اگر مهمان، اخلاق به‏ خصوصى دارد و یا در او عیبى هست كه اگر كسى آن‏ عیب را به رخش بكشد، ناراحت مى‏شود، میزبان نباید كوچک‏ترین اشاره‏اى ‏به آن بكند؛ حتى اگر مهمان مۆمن نباشد، نباید از ایمان او ایراد گرفت و او را ناراحت كرد، چون مهمانى دادن به‏ خاطر دیندارى افراد نیست؛ هر چند اولویت در مهمانى با كسانى است كه متقى و مۆمن باشند

امام صادق‏ (علیه السلام) مى‏فرماید: وقتى برادر مۆمنت ‏به خانه‏ات آمد، از او مپرس‏ چیزى خورده یا نه. هرچه حاضر دارى، نزد او بیاور، كه جواد و جوانمرد كسى است كه هر چه دارد، حاضر سازد.

یارى كردن مهمان به هنگام آمدن

استقبال از مهمان و خوشامدگویى به او یكى از رسوم پسندیده است و نوعى امر به معروف است، كه مهمان‏ نیز تشویق شود با دیگران همین رفتار را داشته باشد و دیگران را به مهمانى‏ دعوت كند.

هنگامى كه مهمان مى‏خواهد مهمانى را ترك كند، میزبان خود راخوشحال نشان ندهد، اما زاد و راحله راه را براى مهمان فراهم آورد و از سوغاتى‏هاى محل براى او بخرد و او را براى دفعات بعد نیز به مهمانى دعوت‏ كند و خود نیز به دیدن و مهمانى او برود.

امام جعفر صادق (‏علیه السلام) مى‏فرماید: وقتى براى شما مهمانى رسید، در هنگام‏ ورود، او را در پیاده كردن زاد و توشه‏اش كمک كنید و وقتى خواست‏ برگردد،به او كمک نكنید، چون این كار از پستى انسان است و زاد و توشه‏اش را آماده كنید كه نوعى سخاوت است.

خوب است میزبان مهمان را تا در منزل بدرقه كند و ضمن خداحافظى، از توفیق میزبان بودن اظهار خوشحالى كند و آرزو كند مهمان دوباره به منزل ‏آنها بیاید تا صمیمیت آنها زیادتر شود.

رسول ‏خدا (صلى الله علیه وآله) مى‏فرماید: یكى از حقوق مهمان بر میزبان این است كه ‏همراه او برود، تا از منزل خارج گردد.

مهمان

آماده كردن غذاى مورد علاقه مهمان

یكى از اخلاق نیكوى میزبان این است كه از مهمان بپرسد غذاى مورد علاقه‏اش چیست. اگر توانست، برایش تهیه نماید و در غیر این صورت از او عذرخواهى كند.

پرسش از مهمان این حسن را دارد كه اگر غذایى براى او ضرر دارد و یا دكتر او را از خوردن آن منع كرده است؛ تهیه نگردد و در عوض غذایى كه باب‏ میل مهمان است‏ یا براى او ضرر ندارد، آماده شود.

پیامبر گرامى اسلام‏ (صلى الله علیه و آله) مى‏فرماید: كسى كه غذاى مورد علاقه برادر دینى‏اش را فراهم كند، مورد آمرزش خدا است و خدا او را مسرور مى‏نماید.

آمادگى دایم براى پذیرایى از مهمان

كسى كه فامیل و دوستان زیادى دارد، یا شخصى است كه مشهور به ‏بخشندگى و مهماندوستى است و هر آن احتمال دارد براى او مهمان بیاید، حتى‏ المقدور باید آماده پذیرایى باشد، تا اگر مهمانى بدون دعوت قبلى و سر زده وارد شد، براى پذیرایى از او در مشقت نیفتد و یا مهمان گرسنه نماند.

آمادگى براى پذیرایى یكى از نشانه‏هاى جود و سخاوت است. فقط افراد سخاوتمند هستند كه همیشه براى پذیرایى از مهمان آماده‏اند و از مهمان‏ ناخوانده ناراحت نمى‏شوند.

طعنه نزدن به مهمان

اگر مهمان، اخلاق به‏ خصوصى دارد و یا در او عیبى هست كه اگر كسى آن‏ عیب را به رخش بكشد، ناراحت مى‏شود، میزبان نباید كوچک‏ترین اشاره‏اى ‏به آن بكند؛ حتى اگر مهمان مۆمن نباشد، نباید از ایمان او ایراد گرفت و او را ناراحت كرد، چون مهمانى دادن به‏ خاطر دیندارى افراد نیست؛ هر چند اولویت در مهمانى با كسانى است كه متقى و مۆمن باشند.

یكى دیگر از وظایف میزبان این است كه بدون این‏كه از مهمان سۆالى كند، هر غذایى را كه در خانه داشت، براى او بیاورد تا میل كند و اگر غذا نخورد،آن را بردارد، چون بعضى از مهمان‏ها كمرو هستند، و اگر از آنها پرسیده شود غذا خورده‏اند یا نه، مى‏گویند: آرى، در حالى كه ممكن است‏ بسیار هم گرسنه‏ باشند

نگاه كردن به دهان مهمان در حین غذا خوردن، اشاره كردن به چگونه ‏غذا خوردن و زدن حرف‏هاى ركیك از جمله اخلاق زشتى است كه بعضى از میزبان‏ها دارند و مهمان خود را به این وسیله ناراحت مى‏كنند.

مهمانى دادن براى فخر فروشى نباشد

حضرت على‏ (علیه السلام) مى‏فرماید: هر كس سفره احسانى بچیند و مردم را به ‏مهمانى دعوت كند و نظرش فخر فروشى و نشان دادن شكوهمندى خود باشد خداوند او را در روز قیامت‏ با روى سیاه در محشر مى‏آورد.

پیامبر گرامى اسلام‏ (صلى الله علیه وآله) مى‏فرماید: هر كس به‏خاطر ریا و خودنمایى‏ مهمانى بدهد، خداوند فرداى قیامت از صدید جهنم به او مى‏خوراند و آن غذا در درونش آتش مى‏شود تا زمانى كه قیامت تمام شود.

و سرانجام از جمله وظایف میزبان این است كه:

ـ درباره مطالبى كه مهمان‏دوست دارد، صحبت كند.

- قبل از مهمان نخوابد.

- در حضور آنها از كمبودها و مشكلات زندگى صحبت نكند.

- در بین سخنان او حرف نزند.

- اگر صحبت‏هاى مهمان باب میلش نبود، خود را ناراحت نشان ندهد.

- در حضور او به خانواده خود خشم نگیرد.

- خود را خوشحال و مسرور نشان دهد.

- هنگام رفتن او خود را غمگین و ناراحت نشان دهد.

فرآوری: زینب مجلسی راد

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

http://www.tebyan.net