زندگی پر دردسر
از پیامدهای
دیگر گناه این است که زندگی سخت و پردردسری را برای گناهکار در دنیا ، برزخ و
قیامت به دنبال می آورد؛ زیرا خداوند می فرماید:
«وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكاً
وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى» طه/124
«و هركه از ياد من روي بگرداند ( و از احكام كتابهاي آسماني دوري گزيند
) ، زندگي تنگ ( و سخت و گرفته‌اي ) خواهد داشت ؛ ( چون نه به قسمت و نصيب خدادادي قانع خواهد شد
، و نه تسليم قضا و قدر الهي خواهد گشت ) و روز رستاخيز او را نابينا ( به عرصه
قيامت گسيل و با ديگران در آنجا ) گرد مي‌آوريم .»
بعضی «معیشت
و زندگی سخت» را به عذاب قبر تفسیر کرده اند که شکی نیست عذاب برزخ است ولی آیه
(اگرچه نکره است در سیاق مثبت می باشد) از حیث معنا و مفهوم عام تر از آن است. به
دلیل اینکه خداوند متعال رویگردان از یاد خدا را سبب سختی معیشت قرار داده. و اگر
شخص رویگردان از خدا ، در دنیا حتی از انواع نعمتها برخوردار باشد قلب او به عذاب
تنهایی ، ذلت ، حسرت و قطع امید و آرزوها که خود عذاب نقدی است ، گرفتار می شود و
مستیهای شهوات ، عشق و محبت دنیا و مقام (اگر مستی شراب هم به آنها اضافه نشود) او
را غافل می کنند و سرپوشی بر نیروی ادراک او می نهند. مستی و غفلت از آن موارد ،
از مستی شراب عظیم تر است به دلیل اینکه شرابخوار گاهی بیدار می گردد و به هوش می
آید ولی مستی نشأت گرفته از شهوات و محبت دنیا و مقام ، جز در قبر و اردوگاه اموات
برطرف نمی شود. بنابراین هرکسی از آنچه بر پیامبر نازل شده روی گرداند خداوند او
را در دنیا و در برزخ و در قیامت ، معذب و به زندگی پردردسری گرفتار می نماید ،
زیرا که انسان جز در پناه پروردگار و معبود خود ، چشمانش روشن ، قلبش آسوده و نفسش
آرام نمی گیرد. و هرگونه معبودی جز پروردگار یکتا برای انسان باطل و بیهوده است.
هرکس که با خدا باشد همه چیز با اوست و هرکه از خدا بِبُرد همه چیز را از دست داده
و با حسرت و اندوه از دنیا می روند. خداوند متعال زندگی آسوده و خوب را برای کسانی
قرار داده که به خدا ایمان آورده و کارهای نیک انجام دهند همانطور که قرآن می فرماید:
« مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ
فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ
مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ » نحل/97
« هركس چه زن و چه مرد كار شايسته انجام دهد و مؤمن باشد ، بدو ( در
اين دنيا ) زندگي پاكيزه و خوشايندي مي‌بخشيم و ( در آن دنيا ) پاداش ( كارهاي خوب
و متوسّط و عالي ) آنان را بر طبق بهترين كارهايشان خواهيم داد . »
خداوند برای
مؤمنان نیکوکار ، زندگی خوب دنیایی و پاداش عظیم اخروی ضمانت کرده است لذا آنان در
هر دو سرای از بهترین زندگی برخوردارند و در هر دو سرای زنده اند و فانی نمی شوند.
نمونه آن
قول خداوند متعال است که می فرماید:
« وَقِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْاْ مَاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ
خَيْراً لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَلَدَارُ
الآخِرَةِ خَيْرٌ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ » نحل/30
« و ( برعكسِ كافران ، ) هنگامي كه به پرهيزگاران گفته مي‌شود :
پروردگارتان چه چيزي ( بر پيغمبر خود ) نازل كرده است ؟ مي‌گويند : خير و خوبي را
( كه قرآن نام دارد و متضمّن سعادت دنيا و آخرت مي‌باشد . آنان بدين وسيله از زمره
نيكوكاران بشمار مي‌آيند و ) به نيكوكاران در اين جهان نيكي مي‌رسد ( و زندگي خوشي
نصيبشان مي‌گردد ) و سراي آخرت ( ايشان از اين سراي ) بهتر خواهد بود و جهانِ (
جاويدان ) پرهيزگاران بهترين ( و زيباترين ) جهان مي‌باشد . »
و نمونه
دیگری که می فرماید:
«وَأَنِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُم
مَّتَاعاً حَسَناً إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى وَيُؤْتِ كُلَّ ذِي فَضْلٍ فَضْلَهُ»
هود/3
« و اين كه از پروردگارتان طلب آمرزش كنيد و به سوي او برگرديد كه
خداوند ( به سبب استغفار صادقانه و توبه مخلصانه ) شما را تا دم مرگ به طرز نيكوئي
( از مواهب زندگي اين جهان ) بهره‌مند مي‌سازد ، و ( در آخرت برابر عدل و داد خود
) به هر صاحب فضيلت و احساني ( پاداش ) فضيلت و احسانش را مي‌دهد .»
پرهزگارانِ
نیکوکار از نعمت دنیا و قیامت بهره مند و رستگار می شوند و در هر دو دنیا به زندگی
پاک و گوارایی دست می یابند ، زیرا که پاکی نفس ، شادی ، فرح ، لذت ، آرامش ، نور
، گشایش ، عافیت و ... همه و همه در پی ترک و اجتناب از شهوتهای حرام و شبهات باطل
حاصل می شوند و نعمتهای حقیقی در واقع همانهاست و با نعمتهای جسمانی و مادی قطعاً
قابل مقایسه نیست. در ارتباط با چنین نعمتها و لذتهاست که بعضی از صالحان و
نیکوکاران گفته اند: «اگر شاهان و شاهزادگان با آنچه ما داریم پی می بردند برای
دستیابی بدانها با شمشیر بر ما می تاختند!» (لو علم الملوک وابناء الملوک ما نحن علیه
لَجادلونا علیه بالسّیوفِ)
یکی دیگر از
آنان گفته است: «لحظاتی بر قلب من می گذرد و در آن هنگام می گویم: اگر بهشتیان از
چنین شادی و لذتی برخوردار باشند از زندگی خوب و لذت بخشی برخوردارند» دیگری گفته
است: «دنیا دارای بهشتی است که به بهشت قیامت می ماند. هرکه در این دنیا وارد این
بهشت شود ، در آن دنیا وارد آن می شود و هرکه در این دنیا وارد این نشود در آن
دنیا وارد آن نمی شود» و پیامبر به این بهشت دنیایی اشاره نموده آنجا که می فرماید:
«إذا
مَرَرتُم بِرِیاضِ الجَنَّةِ فَارتعوا قالوا وَ ما ریاضُ الجَنَّةِ؟ قالَ حَلَقُ
الذِّکر»(بحار الأنوار (ط
- بيروت)، ج1، ص: 205)
«هرگاه به باغهای بهشتی گذر کردید وارد آنها شوید ، کسانی گفتند: [ای
پیامبر] باغهای بهشتی چیست؟ حضرت فرمود: حلقه های ذکر خدا هستند.»
و باز
پیامبر (ص)می فرماید:
«ما بینَ
بیتی و مِنبَری رَوضَةٌ مِن رِیاضِ الجَنَّةِ»(الكافي (ط - الإسلامية)، ج4، ص: 554)
«میان خانه و منبر من باغی از باغهای بهشتی قرار دارد»
مپندارید که
آیه «إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ * وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ»
انفطار/14-13 « مسلّماً نيكان در ميان نعمت فراوان بهشت بسر خواهند برد . * و
مسلّماً بدكاران در ميان آتش سوزان دوزخ بسر خواهند برد .» فقط منحصر به نعمت و
عذاب قیامت است ، بلکه در هر سه مرحله دنیا ، برزخ و قیامت ، نیکان از نعمتهای
بهشتی برخوردارند و بَدان از عذاب دوزخی بهره مند. آیا هیچ لذتی از لذایذ قلبی
بهتر ، و هیچ عذابی از عذابهای قلبی شدیدتر است؟ کدام شکنجه و عذاب از خوف ، غم ،
حزن ، تنگی معیشت ، اعراض و رویگردانی از خدا و قیامت ، ارتباط با غیر خدا ، بریدن
از خدا ، سخت تر و دردناک تر است.
اگر کسی با
غیر از پروردگار یکتا [نسبت به خدایان دیگر] ارتباط و تعلق خاطر داشته باشد و به
آنها محبت ورزد ، خداوند متعال شدیدترین عذاب را به او می چشاند. زیرا هر کسی به
غیر از پروردگار یکتا محبت ورزد برای دستیابی به محبوب خود فقط در دنیا به سه عذاب
و شکنجه آن گرفتار می شود:
عذاب قبل از وقوع و
حصول مورد علاقه و اشتهای خود تا زمانی که بدانندست یابد.
پس از دستیابی به
محبوب خود [معبود غیر خدا ، ثروت ، مقام و ... دنیوی] پیوسته در خوف است که مبادا
از دست او خارج شود و مدام در شکنجه و عذاب است و عیش او منغَّض و ناگوار است.
موقعی که آن را از
دست دهد و به شدیدترین عذاب دچار می گردد.
این سه نوع
عذاب فقط مربوط به این دنیای فانی است. اما عذاب برزخ عبارت است از:
درد جدایی و مفارقت
از آنچه داشته و قطع امید در بازگشت به سوی آن.
دردِ از دست دادن
نعمتهای بزرگ [از نعمتهای بهشتی] به خاطر اشتغال به ضد و خلاف آنها
دردِ نهادن حجاب و
مانع میان خود و خدا ، دردِ تأسف و حسرتی که جگرها را پاره می کند. غم ، غصه ،
حسرت و اندوه در روانها چنان کاری را انجام می دهد که حشرات و کرمها در بدنها
انجام می دهند بلکه عذاب غصه و اندوه به مراتب بیشتر است و این عذاب ادامه دارد تا
به عذاب جسمانی و عذاب تلخ تر و شدیدتر نایل آید. نعمت دنیایی مخلوط با این همه
عذاب و رنج کجا و نعمتی که قلب از شوق و انس و نزدیکی با خداوند ، شوق دیدار او ،
آسودگی از محبت او و آرامش با یاد او کسب می کند و از آن رقصان و شادان است کجا؟
وای به حال
کسی که این متاع ارزشمند را به ناچیزترین بها بفروشد و در معامله خود به تمام معنی
مغبون شود و فریب خورد. وقتی در قیمت اجناس خبره نیستی از ارزیاب و متخصصان کار
سئوال کن.
شگفتا از
کسی که متاعی را در اختیار دارد و خداوند
متعال در مقابل بهشت برین ، مشتری آن متاع گردد ، شاهد معامله و ضامن پرداخت قیمت
از جانب مشتری هم پیامبر باشد و او به چنین معامله ای تن ندهد و آن را به بهای هیچ
و رایگان از کف بدهد.
شاعر چه خوش
گفته است:
«إذا کانَ هذا فعلُ عبدٍ بِنَفسّهِ فَمَن ذا لَهُ مِن بعدِ ذلِکَ یَکرِمُ»
وقت یعمل
بنده با نفس خود اینگونه باشد چه توقعی هست که دیگری او را گرامی شمرد.
«وَمَن يُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن مُّكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ
مَا يَشَاءُ» حج/18
«و خدا هركه را بي‌ارزش كند ، هيچ كسي نمي‌تواند او را گرامي دارد ( و
مشمول عنايت و سعادت آسماني كند . چرا كه تنها اين ) خدا است كه هر چيزي را كه
بخواهد انجام مي‌دهد .»